Als er iets mis kan gaan, dan gaat het ook een keer mis. Dat is de Wet van Murphy, die zijn geldigheid al menig keer heeft bewezen, en ook logisch is te onderbouwen.

De afgelopen weken waren er voortdurend storingen in het betalingsverkeer op internet. In de VS, en in Nederland, vooral rond ING, maar ook andere banken en het betalingsverkeer via Ideal hadden er mee te kampen. De meeste storingen werden veroorzaakt door DDoS (Distributed Denial of Service) – aanvallen met behulp van duizenden wereldwijd besmette pc’s, maar het is de afgelopen maanden ook een paar keer voortgekomen dat een website was gehacked. Ook had met name ING intern een fout gemaakt bij het upgraden van software. Niet alleen banken, ook sociale netwerken zoals LinkedIn, webwinkels en overheidssites worden voortduren aangevallen en gehacked en dan kunnen wachtwoorden of persoonlijke gegevens worden gestolen. Dit is niet te voorkomen, net zomin als inbraken en andere criminaliteit. Er worden wel maatregelen tegen genomen, maar die zullen altijd een slag achter lopen bij de vindingrijkheid van slimme schooljongens, hackers en internetcriminelen. Het schijnt dat sommige internet wandaden net zo makkelijk te begaan zijn als het bekrassen van een geparkeerde auto, en de pakkans is, als je het goed doet, zeer klein. Je kunt de gereedschappen voor deze activiteiten gewoon op internet kopen.

Het verschil met ‘gewone’ criminaliteit is dat internet criminaliteit maatschappelijk zeer ontwrichtend kan werken. Bij werkelijk grote, langdurige storingen die het gehele internet of een groot deel ervan omvatten, kan het uiterst gecompliceerde radarwerk dat we in deze samenleving gecreëerd hebben knarsend tot stilstand komen. Dit betreft niet allen het betalingsverkeer, maar uiteindelijk alle verkeer waar software en logistiek een rol bij speelt – dat is vandaag de dag bijna alles: voedselvoorziening, electriciteits- en waterlevering, transport, handel – alles. Zoals Maarten Schinkel kopte boven een column in NRC/Handelsblad: ING houdt een oefening voor de Apocalyps.

In IT-kringen is men bezig zich hiertegen te wapenen met slimmere beveiligingssystemen en meer beveiligde backups. Daar is op zichzelf niets mis mee, maar het zal het probleem niet oplossen, omdat de oplossing bewerkstelligd wordt met dezelfde middelen als waarmee het probleem gecreëerd is: meer complexiteit, meer IT. En zoals Einstein al zei; je kunt een probleem niet oplossen als je blijft denken op hetzelfde niveau, of op dezelfde manier als waarmee je het probleem geschapen hebt. De ‘oplossing’ is zelf kwetsbaar. Er is een nieuw niveau van denken nodig. Maar om daar te komen moet eerst het probleem in volle omvang onderkend worden, en zoals met zoveel problemen in deze samenleving: daar wringt de schoen. Het probleem is zo bedreigend dat met name beleidsmakers het niet onder ogen willen zien. De mogelijke gevolgen van een internet catastrofe worden bij mijn weten dan ook niet echt onderzocht.

Ik heb natuurlijk ook niet de volledige oplossing in handen, maar ik wel een idee over in welke richting men moet denken. Naast de virtuele back-up systemen zouden er weer fysieke backupsystemen moeten komen en scenario’s hoe die snel in werking kunnen worden gesteld. Hoe kunnen we bijvoorbeeld in ons meest noodzakelijke voedsel en drinkwater voorzien zonder internet? Hoe kan het betalingsverkeer en de handel plaats vinden buiten de electronica om (door bankbiljetten zou ik zeggen, zoals onlangs gebeurd is toen de banken in Cyprus van extra geld moesten worden voorzien).  De oude sok en het spaarvarken, waarin we het geld kunnen bewaren, worden dan weer in ere hersteld. Enzovoort.

Ik pleit niet voor het afschaffen van internet – dat doen we toch niet, omdat het immense voordelen biedt. Maar een beetje voorbereid zijn op de kladderadatsch ervan kan geen kwaad. Dat geldt voor onze overheid, ons bedrijfsleven, maar misschien ook wel voor jou persoonlijk. Het is aan jou, of je een voorraadje water, of een waterzuiveringsapparaat in huis wilt hebben, wat extra bankbiljetten, een noodvoorraadje voedsel. Als er iets mis kan gaan, dan zal het ook mis gaan, dat zouden we zo langzamerhand toch wel moeten weten.