In de put van het kwaad.

Geef een reactie

Als iemand niet in de duisternis staat zal hij niet in staat zijn het licht te zien.
Uitspraak van Jezus in Gesprek met de Verlosser

Als we het kwaad in de wereld niet effectief rechtstreeks kunnen bestrijden (zie mijn vorige blog) hoe moeten we ons dan er tegenover opstellen?

In de eerste plaats moeten we het kwaad in onszelf onderzoeken. Ikzelf bijvoorbeeld heb een voetafdruk van 4,3 ha, terwijl ik als wereldburger maar recht heb op 1,6.*) Ik draag daarmee onevenredig bij aan de vernietiging van de ecosystemen. Het is door een zorgvuldige leefstijl wel 1,3 ha minder dan de gemiddelde afdruk in Nederland, maar toch. . . Ik voel me er behoorlijk schuldig over , maar weet niet hoe ik mijn voetafdruk verder omlaag kan krijgen zonder radicaal met mijn huidige leven te breken. Iets waartoe ik niet bereid ben en waarschijnlijk ook niet meer toe in staat ben.
Maar dat is niet het enige. Ik gebruik regelmatig Facebook en WhatsApp, en draag daarmee indirect bij aan de rijkdom van Mark Zuckerberg, die geheel is gericht op zijn naakte eigenbelang, Trump ondersteunt en aanhanger is van het eindtijdfascisme (waarover later meer). Ik ben aan het onderzoeken hoe ik dat kan vermijden, maar zie nog niet hoe ik dat zonder grote nadelen kan doen.
Deze voorbeelden kan ik naar believen uitbreiden – maar het punt is nu wel gemaakt. Het laat mijn destructieve rol in de wereld duidelijk zien.

In de tweede plaats moeten we het kwaad om ons heen niet negeren, maar duidelijk onder ogen zien zonder daar direct op te reageren maar ons er wel door te laten raken. Opnieuw een paar voorbeelden:
Mw. Faber verbiedt het COA om alleen reizende minderjarige vluchtelingen mee te nemen met schoolreisjes, bijvoorbeeld naar de Efteling. Hoe verdrietig dat is voor de betreffende kinderen is uitstekend verwoord door Abdelkader Benali in een column in Trouw (5/5/25). Maar de schade is nog veel groter, getuige de ingezonden brieven op Facebook (Metro Holland), 3 mei 2025). Ze schrapt nu ook het activiteitenbudget voor asielzoekers. Hoe harteloos kun je zijn.
Onze regering heeft tor zeer recent nauwelijks gereageerd op de misdaden van Israël: genocide en uithongering (een oorlogsmisdaad). Ook nu is de reactie maar mondjesmaat (maar die roept wel de woede van de heer Wilders op). Ook blijft ze Israël onderdelen voor wapens sturen. Daarmee is ze medeplichtig aan massale moord en al het leed dat daaraan voorafgaat.
De heer Wilders is van mening dat Rusland het volste recht heeft Oekraïne (en daarna eventueel andere landen) onder de voet te lopen. Tijdens de formatie van de huidige regering heeft hij die standpunten ‘even in de ijskast gezet’, maar hij laat zijn reacties er nu wel door bepalen.

Ik heb me in deze voorbeelden welbewust beperkt tot het eigen land – al vindt er in de wereld op nog veel grotere schaal kwaad plaats. Maar laten we nu maar eerst eens dicht bij huis kijken. De voorbeelden laten zien dat het nodig is om het kwaad aandachtig onder ogen te zien om de ernst ervan te doorgronden en ons er door te laten beroeren. Als u deze werkwijze volgt zit u nu waarschijnlijk in de put. Daar moeten we het natuurlijk niet bij laten. Volgende week zal ik een ladder aanreiken om daar weer uit te klimmen en het kwaad effectief aan te pakken zonder de strijd er rechtstreeks mee aan te binden.

**Jeremia treurend over de verwoesting van Jeruzalem**, Rijksmuseum Amsterdam

*).Het stukje van de aarde dat we nodig hebben om te leven, uitgedrukt in hectare. Op basis van een eerlijke verdeling is per mens op aarde maar ruim 1,6 ha beschikbaar.

Waar komt het kwaad vandaan?

2 reacties

Jezus zei:
Wie het Al denkt te kennen
maar niet zichzelf
blijft volkomen in gebreke.
(Thomas evangelie)

Rondom het kwaad in de wereld hebben mensen altijd gezocht naar antwoorden op een aantal fundamentele vragen:

Is het kwaad realiteit of is het een artefact van ons denken? Bestaat het werkelijk, of is het alleen maar de afwezigheid van het goede, zoals duisternis de afwezigheid is van licht?
Als het werkelijk bestaat, waarom is het dan geschapen, en door wie?
En waar komt het vandaan?

Op deze vragen heb ik naar vermogen mijn antwoorden gegeven in mijn blogs in 2023: 19/16 januari, 28 september en 7/14 december: te vinden via de kolom hiernaast. En ik ben er nog grondiger op ingegaan in een van mijn boeken.**) Maar dezer dagen kwam ik op een inzicht dat ik toen onvoldoende heb benadrukt. Dat kwam door een lezing van Robert Persaud voor de Groep le Chemin op afgelopen zaterdag, met als thema ‘gnosis en gnostiek’. Ik had me daar nooit diepgaand in verdiept maar ben er naar aanleiding van deze voordracht wat dieper ingedoken.*) Ik dacht altijd dat gnosis eenvoudig de leer was dat we spirituele kennis voornamelijk kunnen verwerven door zelfreflectie en zelfkennis, maar er blijkt iets meer aan de hand te zijn. De Westerse gnosis blijkt vooral ontwikkeld te zijn in de vier eeuwen rondom het begin van onze jaartelling: bij Plato, in het Jodendom en Christendom, en in het Hermetisme. Door de vondst van de Nag Hammadi rollen in 1945, die in de zestiger jaren algemeen toegankelijk werden, is de kennis over gnosis aanzienlijk toegenomen. Als ik, kort door de bocht, en volstrekt onverantwoord, de voornaamste principes van de gnosis in drie punten mag samenvatten, dan gaat het volgens mij om de volgende punten:

Het gaat in de gnosis niet om spirituele kennis in het algemeen, maar specifiek om inzicht in hoe ons universum in elkaar steekt, en het benaderen van de goddelijke wereld (het pleroma), zodat we daarvan een glimp kunnen opvangen. Er wordt als regel niet uitgegaan van een persoonlijke god; God is te alomvattend om het in categorieën – persoonlijk/onpersoonlijk, mannelijk/vrouwelijk, enz. – te bevatten. Citaat: “De Eenheid is souverein, daarboven is niets” (Het geheime boek van Johannes)
De weg naar wereldinzicht en Godskennis loopt via zelfkennis.
Het kwaad in de wereld komt niet direct vanuit het pleroma, maar is onafhankelijk daarvan in de wereld gebracht. Van dit principe zijn er twee versies: het kwaad bestond al vanaf het begin onafhankelijk van de scheppende god, dan wel werd het later in de wereld ingebracht. Een bijzondere variant van de laatste versie is de theorie dat onze wereld niet rechtstreeks geschapen is vanuit het pleroma, maar door een god van lagere rang: de demiurg. Deze heeft het kwaad dan welbewust in de wereld ingebakken – en de wereld zoals wij die kennen is dus inherent slecht of op zijn minst onvolmaakt. Wel heeft het pleroma kans gezien in elk mens een goddelijke lichtvonk te plaatsen.

De eerste twee principes komen overeen met mijn eigen geloofsovertuiging, die ontwikkeld is op basis van mijn innerlijk weten. Maar met het derde principe ben ik het fundamenteel oneens. Als het kwaad naast de oorsprong van alles zou bestaan, is die oorsprong niet de oorsprong van alles, want dan zijn er twee oorsprongen. Dat strijdt zowel met mijn gevoel voor logica als met mijn intuïtie. De stelling dat het kwaad door een lagere godheid zou zijn gecreëerd vind ik bovendien een gevaarlijke stelling, want dat leidt tot de gedachte dat het kwaad uit te roeien is, en tot het bestrijden ervan. Dat is naar mijn idee volstrekt zinloos, want het kwaad is mijns inziens onuitroeibaar; en door de strijd ertegen wordt het alleen maar krachtiger. Overigens, als er een demiurg zou zijn dan is deze immers ook vanuit het pleroma geschapen – dus is het kwaad al in de Oorsprong van alles aanwezig.

Maar hoe moeten we ons dan tegenover het kwaad opstellen? Ik zou zeggen: we moeten het geen aandacht (energie) geven, maar ons volledig richten op de paden van licht en liefde, zoals ik die in het vorige blog heb beschreven. Dat zou dan ons bewustzijn gaan vervullen, zodat het kwaad in onszelf geen kans krijgt, en dat zou dan blijken uit onze beslissingen, uitingen en ons handelen. In het volgende blog ga ik daar verder op in.

*) Jacob Slavenburg, Marcel Messing, Hein Stufkens, Gnosis, christendom en innerlijke ervaring,1994:
J.Slavenburg, Inzicht in de ontwikkeling van het Christendom, 1993
**) Erik van Praag, Voor niets gaat de zon op, 2012, hoofdstuk 3, Unde malum, (pag. 66-95)

De weg van het midden.

Geef een reactie

Er is een weg tussen de wereld van de geest en de wereld van de materie, en wij schrijden daar in onwetende sluimer op voort.
Kahlil Gibran – Ideeën

Voor Aristoteles was de weg van het midden de weg van de deugden, die elk in extreme uitersten tot ondeugden leiden. Zo is moed het midden tussen roekeloosheid en lafheid, en compassie het midden tussen dweperij of aanbidding enerzijds en onverschilligheid of het naakte eigenbelang anderzijds. Maar Gibran heeft het getuige bovenstaand citaat over een heel andere weg, die we allemaal af lopen in dit leven, al ‘schrijden we daar vaak in onbewuste sluimer op voort’. Maar we kunnen ons van die weg meer bewust worden, wakker worden als het ware. Dan realiseren we ons dat die weg niet zoveel anders is als de weg tussen boven en onder, tussen hemel (kosmos) en aarde (het ‘huwelijk tussen hemel en aarde’), tussen hoofd en buik, tussen de wereld van het denken en de ziel, tussen licht en vorm (structuur), tussen het eerste en het zevende chakra – kortom de weg van het hart. Dat is dan de weg van de liefde, de verbinding, medeleven. Dit zijn natuurlijk allemaal symbolische duidingen, maar ze kunnen wel degelijk leiden tot bewustwording als we erop contempleren of mediteren.

Als ons levensdoel, ons heilig contract, op de weg van het hart ligt, dan komt het met ons leven wel goed. Dan beleven we het als zinvol, dan zijn we in balans en ervaren we dat we een bijdrage leveren in de wereld. Als we daarentegen teveel in onze buik leven (op materieel niveau), of te eenzijdig cerebraal, dan zijn we niet in balans en zullen dat ervaren als vage gevoelens van onvrede. Voor mij persoonlijk was het inzicht van Gibran niet helemaal nieuw, maar het inspireerde me wel. Het zette me aan tot reflectie op en evaluatie van mijn eigen levensloop en levensdoel. Ik realiseerde me dat de manifestatie van de Oorsprong in dit leven in de vorm van licht, liefde en wetten overeen komt met de drie paden die door Gibran worden genoemd, en dat het pad van de liefde onze eigenlijke bestemming is. En dat zette me weer aan tot een contemplatie over wat liefde eigenlijk is. Zo heb ik de Aarde en haar bewoners lief, al roept een deel van haar bewoners soms verontwaardiging en woede op. Dat kunnen dus ook uitingen van liefde zijn – liefde is niet altijd zachtaardig en vredig.

Een paard op de snelweg.*)

Geef een reactie

Het wordt steeds moeilijker om zonder slimme telefoon de deur uit te gaan.
Hoelang hebben we nog de vrijheid om offline te leven?
*) Frank Mulder, 9 april 2025 – verschenen in De Groene, nr. 15

Onlangs stuitte ik op het artikel van Frank Mulder (zie bovenstand citaat), en besloot naar aanleiding daarvan dit blog te schrijven. Frank Mulder leeft zonder smartphone, met alleen een Nokia – ‘het paard op de snelweg’ – . Het wordt bijna onmogelijk om zonder smartphone te leven en deel te nemen aan het maatschappelijk verkeer. Steeds meer heb je de smartphone nodig om in te loggen bij je bank of andere websites. We raken de vrijheid kwijt om (grotendeels) offline te leven. Dat heeft aanzienlijke bezwaren. Voor je het weet zit je vaker op je smartphone dan je eigenlijk zou willen. Daarmee sluipt er iets in je denken: dat je (delen van) de virtuele realiteit gaat aanzien voor de fysieke realiteit. Niet alleen dat je daarmee een vertekend beeld krijgt van die fysieke wereld, je mist ook een bron van vreugde en schoonheid. Bovendien leveren we ons met de smartphone over aan enkele heel, hééél veelverdieners, die hun winst niet altijd constructief gebruiken, om het maar eens gematigd uit te drukken. Overdreven? In uw geval niet van toepassing? Lees het genoemde artikel *) Als u meer dan 15 minuten per dag op uw smartphone zit, LEES DAT ARTIKEL! En daarna andere artikelen die spreken over het gevaar van de digitalisering van onze samenleving, en het gevaar van smartphones voor kinderen. Als u daar geen tijd voor heeft, omdat u teveel op uw smartphone zit is het voor u al te laat. Tenzij u op uw schreden terug keert natuurlijk.

Natuurlijk heeft de smartphone ook enkele voordelen. Zo is WhatsApp een prachtige mogelijkheid voor contact met je vrienden – zolang dat het offline contact niet vervangt (maar: stap over op Signal – maar dat is een ander verhaal!). En via LinkedIn en Facebook (maar: stap over op BlueSky, maar dat is een ander verhaal) horen we nog eens wat van onze vrienden en familie. Maar zelf zit ik per dag misschien hooguit 15 minuten op mijn Iphone, verdeeld over twee keer per dag, om even de goepsapps te lezen (waarop overigens veel te veel geneuzeld wordt, maar dat is een ander verhaal), waar ik trouwens zelf bijna nooit op reageer. Wel zit ik regelmatig achter mijn computer, om deze blogs te schrijven, daar dingen voor op te zoeken, en enkele noodzakelijke dingen te regelen. (Dat kost mer vind ik ook al te veel tijd, maar zelden meer dan een paar uur op sommige dagen; nooit op zondag) Maar met mijn hand op mijn hart kan ik zeggen, dat ik nog steeds primair leef in de offline wereld.

Ik wou het voor vandaag hier maar bij laten. Maar lees het genoemde artikel !!!!!

*) https://www.groene.nl/artikel/een-paard-op-de-snelweg

Die-in

Geef een reactie

Vorige week heb ik u beloofd verslag te doen van een demonstratie waaraan ik heb deelgenomen. Het was een demonstratie van XR tegen het faciliteren van de grote zeecruiseschepen in Amsterdam. Waarom protesteren we daartegen? Tja, dan moet je het volgende weten over cruiseschepen (bron: XR):

Een zeecruisepassagier stoot tweemaal meer CO₂ uit dan iemand die voor een vliegvakantie met accommodatie kiest en acht keer meer dan iemand die over land reist.
In 2022 hebben zeecruiseschepen in Europa meer zwaveloxiden uitgestoten dan 1 miljard auto’s oftewel 5 keer meer dan alle auto’s op het Europese continent.
De dagelijkse uitstoot van stikstofoxiden van zeecruiseschepen is gelijk aan de uitstoot van 31.000 extra vrachtwagens die per dag een volle ronde op de A10 rijden. En dan hebben we het nog niet over de uitstoot van zwavel en fijnstof.
Een walstroom is geen oplossing voor dit probleem, want het electriciteitsnet van Amsterdam is hiervoor niet geschikt.
Dan hebben we de uitstoot onderweg, voor de kust en op volle zee nog niet meegerekend.

XR neemt de maandelijkse proefneming met de luchtalarm sirenes (elke eerste maandag van de maand) als startpunt voor demonstraties. Zij beschouwt de sirenes als een waarschuwing voor de klimaatscatastrofe die al begonnen is en ons nog te wachten staat. Zij doen dit middels een die-in in diverse plaatsen: voor dood op straat gaan liggen. Dat heb ik de afgelopen eerste maandag van april ook gedaan. De demonstratie in Amsterdam was specifiek tegen de cruiseschepen gericht. Heeft dat veel effect? Op korte termijn niet, maar alle beetjes helpen zoals ik vorige week heb betoogd, en ooit zullen die beetjes wel effect sorteren.

Dit als een voorbeeld van de tientallen dingen die je kan doen en laten. Nu is dit voorbeeld een makkelijke actie – ik hoef er weinig of niets voor op te geven; ik was toch al niet voornemens op cruise te gaan. Merkwaardigerwijs zou ik het ergens wel jammer vinden als die cruisechepen er niet meer komen – ik vind het wel een karakteristiek symptoom van Amsterdams’ connectie met de wereld. Maar nogmaals – veel pijn doet het verdwijnen van de cruiseschepen me niet. Voor andere handelingen is het offer wel iets groter, maar nog gering in vergelijking wat we eigenlijk collectief zouden moeten opgeven. Maar ook in dat geval zou ons leven weliswaar sober zijn maar nog steeds rijk kunnen zijn aan vreugde en schoonheid.

Venetië bant de cruiseschepen uit de binnenstad.

De bewuste consument/burger.

Geef een reactie

In de vorige blogs heb ik beschreven hoe we financieel en geestelijk gemanipuleerd worden, en eindigde ik met de vraag wat we daartegen kunnen doen. Sindsdien las ik een artikel in NRC dat beschreef hoe de economie ons ziek maakt.*) De doorgeschoten vrije markt economie tast met name onze mentale gezondheid aan. De nadruk op economische prestatie en zelfraadzaamheid creëert een mentale belasting die we evolutionair nauwelijks kunnen dragen. Bovendien heerst er een economische ideologie van oneindige behoeften, concurrentie en eeuwige groei, waardoor we onszelf moeten vermarkten. En daarbij komt de voortdurende onzekerheid, en de gigantische inkomens- en vermogens ongelijkheid. Wij zijn gevoelsmatig steeds minder meester over ons eigen lot. En als we ons perspectief verruimen naar de verder verwijderde toekomst, dan staat het er met de mensheid als geheel niet rooskleurig voor.

U kunt daar misschien allemaal best tegen, maar de enorme behoefte aan psychiatrische en psychologische consulten laat zien dat u daarin een uitzondering bent. Maar ook voor u is de economie eerder een belasting dan een vruchtbare leefomgeving. Dus ook door de economie als zodanig worden we gemanipuleerd. Ik kom dan weer terug op de vraag: wat daartegen te doen?

Ik ben daar in vorige blogs al uitvoerig op ingegaan: zie bijvoorbeeld de blogs van 19/9, 15/2 en 27/2. Ik vat dat nu samen in zeven punten:

Bevorderen van zelfkennis en zelf-achting.
Ontwikkelen van openheid van geest; blijf kijken naar de realiteit.
Ontwikkelen van een ideaal-beeld van de door u gewenste toekomst.
Vervolgens u als consument en burger door de bovenstaande punten te laten beïnvloeden. Met name zou ik persoonlijk terughoudend zijn met AI, ChatGP, X, WhatsApp en Facebook.
Stelling nemen, in de eerste plaats bij verkiezingen, maar ook in uw omgeving.
Deelnemen aan collectieve acties: demonstraties, petities, enzovoort.
En tenslotte: richt u op de oorsprong van alles: de scheppingskracht, de Essentie, de goddelijke dimensie, wat voor u maar goed voelt,; en die zich bij u openbaart als innerlijke gids. Laat u daardoor leiden.

U ziet dat ik in de eerste drie punten de nadruk leg op de ontwikkeling van uw bewustzijn, omdat ik geloof dat zulks leidt tot uitstraling in de wereld – en ooit zal de gezamenlijke uitstraling van mensen van goede wil een verschil maken. Maar niettemin blijft ook actie nodig. In mijn volgende blog zal ik ingaan op een actie die ik zelf heb ondernomen – misschien kan dat u stimuleren.

*) Kees Cools en Jim van Os, De economie maakt ons ziek, NRC, 5 april 2025

AI – de nieuwe wereld-dictator?

Geef een reactie

Zoals de Eerwaarde Moeder treffend uitlegt in de sciencefiction klassieker Dune: ‘Ooit vertrouwden mensen hun denken toe aan machines, in de hoop dat dit hen zou bevrijden. Maar dat gaf andere mensen met machines alleen maar de kans om hen tot slaaf te maken.’

Eind tachtiger jaren kreeg ik een therapieprogramma onder ogen dat werkte via de computer. Je kon schriftelijk vragen stellen of een conversatie aangaan met de virtuele therapeut, en die gaf dan op het scherm een schriftelijke reactie, waarop jij weer kon reageren. Zo kon een hele therapiesessie ontstaan gebaseerd op de Rogeriaanse therapie methode. Ik, toentertijd gelicenseerd psychotherapeut, heb dat zelf bij wijze van proef gedaan, en was getroffen door de schijnbare authenticiteit van de reacties door de ’therapeut’. Onderzoek toonde aan dat het ook bleek te werken voor de meeste ‘echte’ hulpvragers, die dan vaak geen therapeut in vivo meer nodig hadden. Het programma voelde als aandacht, en dat bleek vaak voldoende.Toch is het programma uit de praktijk verdwenen – waarschijnlijk omdat er sindsdien meer verfijnde therapeutische chatboxen zijn ontwikkeld die ook heden ten dage worden gebuikt met wisselend resultaat (mede afhankelijk van de kwaliteit van de chatbox); soms in combinatie met een therapeut van vlees en bloed en maar zelden met schadelijke gevolgen.

Toen AI en ChatCTP verschenen was ik dus niet echt onder de indruk – we hadden zoiets al in ’88. Ook was ik niet zo bevreesd voor eventuele schadelijke effecten – ik dacht daar zijn we zelf bij, en we hoeven ons er niet aan over te leveren. Maar na het verschijnen van DeepSeek heb ik mijn mening herzien. Het grote verschil tussen DeepSeek en eerdere programma’s is dat het betaalbaar is, en werkt met open source software, die dus voor iedereen toegankelijk is. Maar dat betekent ook dat iedereen de algoritmen waarmee het werkt kan beïnvloeden.

De nieuwste AI systemen creëren hun eigen virtuele werkelijkheid, van waaruit ze reageren. Ik citeer: In plaats van te vertrouwen op gecontroleerd leren met menselijke feedback, hebben de technici van het bedrijf gekozen voor een techniek die ‘reinforcement learning’ wordt genoemd. Bij deze methode leert het model zelfstandig, waarbij het positieve feedback krijgt wanneer het een correct antwoord geeft. Pure reinforcement learning (versterkingsleren) wordt gezien als de heilige graal van machine learning, omdat het echte inzichten mogelijk maakt in plaats van simpelweg aangeleerde patronen te reproduceren.*)

De interne werkelijkheid die dusdoende wordt gecreëerd kan subtiel afwijken van de echte werkelijkheid. Bovendien kan een kwaadwillig iemand – en zoals we weten zijn die volop aanwezig – daar feiten in smokkelen die in feite niet bestaan. Ik noem een voorbeeld: er kan in staan dat het schadelijk is als een land asielzoekers toelaat. Het probleem is dat je die afwijking van de werkelijkheid niet direct ziet, maar dat die wel de antwoorden beïnvloedt die door bijvoorbeeld ChatGTP gegenereerd worden. Dat is nog wat anders dan complottheorieën! Die kun je altijd nog relatief gemakkelijk ontzenuwen, maar in dit geval zie je niet dat het antwoord door een complottheorie wordt gekleurd. Voor de meer uitgebreide beschrijving van wat AI te weeg kan brengen verwijs ik naar de voetnoot.

Als mensen massaal AI gaan gebruiken kan zodoende een hele cultuur beïnvloed worden. Is het niet fantastisch dat Frank Herbert, de science-fiction auteur van Dune, dat al in 1965 voorzag?

In het vorige blog beschreef ik hoe we financieel gemanipuleerd worden, maar nu gaat het om geestelijke manipulatie. Dat vind ik nog veel schadelijker. Wat kunnen we daartegen doen? Wordt vervolgd.

*) Bruno Maçães, De race naar de God-modus, De Groene Amsterdammer, 19 februari 2025. Dit artikel heeft me geïnspireerd tot dit blog.

Private uitbuiting.

Geef een reactie

De titel van dit blog is mijn vertaling van private equity, wat doorgaans vertaald wordt als privé vermogen, een term die gebruikt wordt voor opkoopfirma’s. Equity bekent in het Engels letterlijk billijkheid, maar private equity is een goed voorbeeld hoe taalgebruik de hogere plunderkunde ^*) in het bedrijfsleven kan verhullen. Durfkapitaal is een andere term die gebruikt wordt voor opkoopfirma’s, maar de meeste van die opkoopfirma’s zijn zonder meer te kwader trouw, en lopen totaal geen risico, evenmin als hun aandeelhouders. Deze gegevens ontleen ik aan het artikel waarnaar ik in de voetnoot verwijs, maar die voor iedereen die aandachtig kijkt waarneembaar zijn.

Ik had, en heb nog steeds, veel waardering voor het sustainable finance lab, een gezelschap van economen en financiële specialisten die streven naar een duurzame en menswaardige economie. Een van de leden is Arnoud Boot, die ik ook hoog had zitten, vanwege zijn progressieve stellingname en zijn duidelijke uitleg van economische vraagstukken. Hij geniet dan ook veel gezag in en buiten de financiële wereld, en wordt herhaaldelijk voor commentaar gevraagd door de publieke media. Maar op één punt moet ik hem nu toch afvallen. In 2017 vroeg Jeroen Dijssel]bloem, destijds minister van financiën, hem om onderzoek te doen naar de eventuele schadelijke werking van private equity. Zijn conclusie was dat er weliswaar af en toe misbruik plaats vond, maar dat Nederland beter af is met dan zonder private equity. Hoe kan iemand van zijn deskundigheid dat beweren? Is het een blinde vlek of is hij misschien ook te kwader trouw?

Het voert me voor dit blog te ver om in detail uit de doeken te doen hoe private equity werkt. Daarvoor verwijs ik naar het eerdergenoemde artikel. Maar u kunt het ook voor uw ogen zien gebeuren; ik hoef alleen maar de de bedrijven Intertoys, Blokker en het huisrartsen-bedrijf Co-Med te als voorbeelden te noemen. Het komt kortweg hierop neer, dat het opgekochte bedrijf opgezadeld wordt met de schuld waarmee de koop gefinancierd wordt, met als gevolg dat volgens recent onderzoek bedrijven in handen van opkopers vijf- tot tienmaal vaker failliet gaan dan vergelijkbare ondernemingen. Het gaat ook om kleinere minder bekende bedrijven. De constructie van de opkoop en schuld creatie is bovendien zo opgezet dat de plunder organisatie en haar aandeelhouders geen noemenswaardig financiëel risico lopen, maar er in tegendeel grof aan verdienen.

U zou kunnen zeggen, wat kan dat ons schelen? Nou, in elk geval betalen we er aan mee via onze belasting betaling. De risico’s worden afgewenteld op werknemers, leveranciers, financiers, consumenten c.q.klanten, en de Belastingdienst. En verliezen we hierdoor waardevolle bedrijven. Maar bovendien breekt dit soort processen het vertrouwen in onze samenleving af. Er zijn veel meer processen die dat effect hebben. Over één van die andere processen de volgende keer: De race naar de God modus. Daarna zal ik er op ingaan wat we hiermee moeten.

*) Deze term ontleen ik aan het artikel van Johan Heilbron, Hogere plunderkunde, in De Groene Amsterdammer, 12 februari 2025. Dit blog is door dat artikel geïnspireerd.

Hoopvol pessimisme

Geef een reactie

Het ware probleem zit hem niet in optimisme of pessimisme, maar in fatalisme: het idee dat de toekomst gesloten is.
(Mara van der Lugt¹)

Jarenlang schreef ik vaak over de klimaatcatastrofe waar we op afkoersen. Maar met uitzondering van 19 februari j.l. heb ik dat de laatste jaren niet meer gedaan. Je kan niet aan de gang blijven – de boodschap roept dan eerder verveling en weerstand op dan dat die een activerende werking heeft. Nu blijkt dat ik daarmee meegegaan ben in een maatschappelijke trend. Oorlog, bedreiging van de democratie, migratie, racisme, bestaanszekerheid (waar iedereen iets anders onder verstaat) – dat zijn de onderwerpen die de gemoederen beroeren, en nog tot demonstraties leiden. Maar over klimaat hebben we het eigenlijk niet meer – dat weten we nu wel.Ook de politiek geeft het geen prioriteit meer; eerdere maatregelen worden afgezwakt, en elders in de wereld wordt het bestaan van deze crisis zelfs ontkend.

Maar zo niet door prof. Eelco Rohling, sinds kort hoogleraar oceaan- en klimaat verandering in Utrecht. Hij heeft als een van de weinige wetenschappers de ontwikkelingen van het klimaat op lange termijn (een aantal millennia) bestudeerd, die bij het IPCC eigenlijk niet aan de orde komen; hun voorspellingen gaan meestal niet verder dan tot 2100. Maar de opwarming gaat daarna nog eeuwen of millenia door, zelfs als we nu onmiddellijk zouden stoppen met de uitstoot van broeikasgassen. Dat komt door de trage werking van de ecosystemen. Als u precies zou willen weten hoe dat werkt, moet u het artikel over zijn oratie lezen.²) Daarom is hij somber: ‘Het klimaat is op weg naar een zwart gat’.

Dat is een zo bedreigend perpectief dat we gemakkellijk fatalistisch kunnen worden: er is toch niets aan te doen. Maar om twee redenen is dat niet de weg. De ene reden is dat er nog wel wat aan te doen is: onmiddellijk stoppen met fossiele uitstoot, en uiteindelijk technieken ontwikkelen om de broeikasgassen weer uit de lucht te halen. Dat is niet zonder risico, maat onmogelijk is het niet, en het zou t.z.t. wel eens de enige uitweg kunnen zijn. En de andere reden is dat hoop altijd gebaseerd is op handelen ongeacht het resultaat; handelen omdat we gedaan hebben wat we konden, wat we moesten doen op grond van onze diepste morele waarden. Vrouwen als Jane Goodall en Greta Thunberg zijn ons hierin voorgegaan.

De onzekerheid waarin we leven – we kunnen de toekomst niet kennen – is misschien de (onderdrukte) wanhoop van de optimisten, maar de hoop van de pessimisten. Die ons dan weer aanzet tot de verantwoordelijkheid om te doen wat we kunnen doen voor de toekomst. Niet dat ikzelf ten volle aan dit ideaal voldoe, maar het is het waard om voor te leven.

Ik had dit blog net gepubliceerd, toen me een artikel onder ogen kwam van en over David van Reybrouck die benoemd is tot Denker der Nederlanden. Hij stelt de klimaatcrisis centraal. ‘Of de Russen komen moeten we nog zien, maar de klimaatverandering komt niet, die is er al.’ (Trouw, 20 maart 2025).
______________
1). Mara van der Lugt, En toch doen wat we kunnen, De Groene Amsterdammer, 6 maart 2025
2). Eelco Rohling, ‘Het klimaat is op weg naar een zwart gat, maar we kunnen er nu iets aan doen’, NRC 8 maart 2025.

Rede en wijsheid

1 reactie

Rede is het alomvattende principe van de geest, dat de mens onderscheidt van het dier.
(Erik Martens, pseudoniem van J.P. van Praag, in Fundament , 1940)

Rede is een begrip dat gemunt werd door de Verlichting (ca. 1670-1800). De Verlichting zette zich af tegen bijgeloof, dogmatiek en de daaruit voortvloeiende onverdraagzaamheid, en pleitte daarentegen voor rede en openheid van geest. Dat had vergaande gevolgen, vooreerst binnen de wetenschap en de filosofie, maar later in de hele maatschappij. Citaat (Wikipedia): De Verlichting gaf aanleiding tot modernisering van de samenleving door middel van individualisering, emancipatie, feminisme, secularisering en globalisering. Het gelijkheidsbeginsel, de mensenrechten en de burgerrechten vinden er hun wortels, net zoals het ‘vrijdenken’, het klassiek liberalisme, het socialisme, het anarchisme.

Al deze terreinen werden doordrenkt met ‘rede’ . Echter in de periode 1750-1850 werd dat begrip verengd tot ‘ratio’. Mystiek, gevoelens, intuïtie, kunst werden verbannen naar hun eigen hoekje van de samenleving, terwijl deze concepten allemaal deel uitmaken van de rede (zie het citaat hierboven). Alle wetenschappen werden gemodelleerd naar de empirische natuurkunde, die alleen maar aandacht had voor het materiële en meetbare gedeelte van de werkelijkheid. Met name de wetenschap der politiek en de economie werden volstrekt cerebrale aangelegenheden. Dat had een belangrijk gevolg voor het politieke leiderschap. Wijsheid, passie, geloof en spirituele diepte hebben daarin geen plaats. Dat leidt tot een zekere harteloosheid en onverstandig handelen. Enkele recente voorbeelden: Bij de recente holocaust herdenking in Duitsland was Netanyahu uitgenodigd en werd niet gearresteerd, ondanks het arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof. Merz kon hem niet goed de toegang weigeren, en hem ook niet laten arresteren, maar had hem tactisch kunnen verzoeken niet te komen. Ander voorbeeld: Rutte, die erop aandrong dat Zelensky aan Trump excuses moest vragen omdat hij zich niet straffeloos liet vernederen, en de leugens van Trump weersprak. Bizar en respectloos. Beiden, Merz en Trump, verloren hiermee gezag. Dit in tegenstelling tot Zelensky.

Ik denk dat een deel van de oorzaken van de desastreuze toestand van onze samenleving hiermee te maken heeft (zie mijn blog van 22 februari 2022). We moeten het maar uitzitten en hopen dat er wijze leiders opstaan, die wat meer macht hebben dan Zelensky. En intussen in onze eigen kleine omgeving er naar streven onze eigen redelijkheid en wijsheid te ontwikkelen.