Private uitbuiting.

Geef een reactie

De titel van dit blog is mijn vertaling van private equity, wat doorgaans vertaald wordt als privé vermogen, een term die gebruikt wordt voor opkoopfirma’s. Equity bekent in het Engels letterlijk billijkheid, maar private equity is een goed voorbeeld hoe taalgebruik de hogere plunderkunde ^*) in het bedrijfsleven kan verhullen. Durfkapitaal is een andere term die gebruikt wordt voor opkoopfirma’s, maar de meeste van die opkoopfirma’s zijn zonder meer te kwader trouw, en lopen totaal geen risico, evenmin als hun aandeelhouders. Deze gegevens ontleen ik aan het artikel waarnaar ik in de voetnoot verwijs, maar die voor iedereen die aandachtig kijkt waarneembaar zijn.

Ik had, en heb nog steeds, veel waardering voor het sustainable finance lab, een gezelschap van economen en financiële specialisten die streven naar een duurzame en menswaardige economie. Een van de leden is Arnoud Boot, die ik ook hoog had zitten, vanwege zijn progressieve stellingname en zijn duidelijke uitleg van economische vraagstukken. Hij geniet dan ook veel gezag in en buiten de financiële wereld, en wordt herhaaldelijk voor commentaar gevraagd door de publieke media. Maar op één punt moet ik hem nu toch afvallen. In 2017 vroeg Jeroen Dijssel]bloem, destijds minister van financiën, hem om onderzoek te doen naar de eventuele schadelijke werking van private equity. Zijn conclusie was dat er weliswaar af en toe misbruik plaats vond, maar dat Nederland beter af is met dan zonder private equity. Hoe kan iemand van zijn deskundigheid dat beweren? Is het een blinde vlek of is hij misschien ook te kwader trouw?

Het voert me voor dit blog te ver om in detail uit de doeken te doen hoe private equity werkt. Daarvoor verwijs ik naar het eerdergenoemde artikel. Maar u kunt het ook voor uw ogen zien gebeuren; ik hoef alleen maar de de bedrijven Intertoys, Blokker en het huisrartsen-bedrijf Co-Med te als voorbeelden te noemen. Het komt kortweg hierop neer, dat het opgekochte bedrijf opgezadeld wordt met de schuld waarmee de koop gefinancierd wordt, met als gevolg dat volgens recent onderzoek bedrijven in handen van opkopers vijf- tot tienmaal vaker failliet gaan dan vergelijkbare ondernemingen. Het gaat ook om kleinere minder bekende bedrijven. De constructie van de opkoop en schuld creatie is bovendien zo opgezet dat de plunder organisatie en haar aandeelhouders geen noemenswaardig financiëel risico lopen, maar er in tegendeel grof aan verdienen.

U zou kunnen zeggen, wat kan dat ons schelen? Nou, in elk geval betalen we er aan mee via onze belasting betaling. De risico’s worden afgewenteld op werknemers, leveranciers, financiers, consumenten c.q.klanten, en de Belastingdienst. En verliezen we hierdoor waardevolle bedrijven. Maar bovendien breekt dit soort processen het vertrouwen in onze samenleving af. Er zijn veel meer processen die dat effect hebben. Over één van die andere processen de volgende keer: De race naar de God modus. Daarna zal ik er op ingaan wat we hiermee moeten.

*) Deze term ontleen ik aan het artikel van Johan Heilbron, Hogere plunderkunde, in De Groene Amsterdammer, 12 februari 2025. Dit blog is door dat artikel geïnspireerd.

Hoopvol pessimisme

Geef een reactie

Het ware probleem zit hem niet in optimisme of pessimisme, maar in fatalisme: het idee dat de toekomst gesloten is.
(Mara van der Lugt¹)

Jarenlang schreef ik vaak over de klimaatcatastrofe waar we op afkoersen. Maar met uitzondering van 19 februari j.l. heb ik dat de laatste jaren niet meer gedaan. Je kan niet aan de gang blijven – de boodschap roept dan eerder verveling en weerstand op dan dat die een activerende werking heeft. Nu blijkt dat ik daarmee meegegaan ben in een maatschappelijke trend. Oorlog, bedreiging van de democratie, migratie, racisme, bestaanszekerheid (waar iedereen iets anders onder verstaat) – dat zijn de onderwerpen die de gemoederen beroeren, en nog tot demonstraties leiden. Maar over klimaat hebben we het eigenlijk niet meer – dat weten we nu wel.Ook de politiek geeft het geen prioriteit meer; eerdere maatregelen worden afgezwakt, en elders in de wereld wordt het bestaan van deze crisis zelfs ontkend.

Maar zo niet door prof. Eelco Rohling, sinds kort hoogleraar oceaan- en klimaat verandering in Utrecht. Hij heeft als een van de weinige wetenschappers de ontwikkelingen van het klimaat op lange termijn (een aantal millennia) bestudeerd, die bij het IPCC eigenlijk niet aan de orde komen; hun voorspellingen gaan meestal niet verder dan tot 2100. Maar de opwarming gaat daarna nog eeuwen of millenia door, zelfs als we nu onmiddellijk zouden stoppen met de uitstoot van broeikasgassen. Dat komt door de trage werking van de ecosystemen. Als u precies zou willen weten hoe dat werkt, moet u het artikel over zijn oratie lezen.²) Daarom is hij somber: ‘Het klimaat is op weg naar een zwart gat’.

Dat is een zo bedreigend perpectief dat we gemakkellijk fatalistisch kunnen worden: er is toch niets aan te doen. Maar om twee redenen is dat niet de weg. De ene reden is dat er nog wel wat aan te doen is: onmiddellijk stoppen met fossiele uitstoot, en uiteindelijk technieken ontwikkelen om de broeikasgassen weer uit de lucht te halen. Dat is niet zonder risico, maat onmogelijk is het niet, en het zou t.z.t. wel eens de enige uitweg kunnen zijn. En de andere reden is dat hoop altijd gebaseerd is op handelen ongeacht het resultaat; handelen omdat we gedaan hebben wat we konden, wat we moesten doen op grond van onze diepste morele waarden. Vrouwen als Jane Goodall en Greta Thunberg zijn ons hierin voorgegaan.

De onzekerheid waarin we leven – we kunnen de toekomst niet kennen – is misschien de (onderdrukte) wanhoop van de optimisten, maar de hoop van de pessimisten. Die ons dan weer aanzet tot de verantwoordelijkheid om te doen wat we kunnen doen voor de toekomst. Niet dat ikzelf ten volle aan dit ideaal voldoe, maar het is het waard om voor te leven.

Ik had dit blog net gepubliceerd, toen me een artikel onder ogen kwam van en over David van Reybrouck die benoemd is tot Denker der Nederlanden. Hij stelt de klimaatcrisis centraal. ‘Of de Russen komen moeten we nog zien, maar de klimaatverandering komt niet, die is er al.’ (Trouw, 20 maart 2025).
______________
1). Mara van der Lugt, En toch doen wat we kunnen, De Groene Amsterdammer, 6 maart 2025
2). Eelco Rohling, ‘Het klimaat is op weg naar een zwart gat, maar we kunnen er nu iets aan doen’, NRC 8 maart 2025.

Rede en wijsheid

1 reactie

Rede is het alomvattende principe van de geest, dat de mens onderscheidt van het dier.
(Erik Martens, pseudoniem van J.P. van Praag, in Fundament , 1940)

Rede is een begrip dat gemunt werd door de Verlichting (ca. 1670-1800). De Verlichting zette zich af tegen bijgeloof, dogmatiek en de daaruit voortvloeiende onverdraagzaamheid, en pleitte daarentegen voor rede en openheid van geest. Dat had vergaande gevolgen, vooreerst binnen de wetenschap en de filosofie, maar later in de hele maatschappij. Citaat (Wikipedia): De Verlichting gaf aanleiding tot modernisering van de samenleving door middel van individualisering, emancipatie, feminisme, secularisering en globalisering. Het gelijkheidsbeginsel, de mensenrechten en de burgerrechten vinden er hun wortels, net zoals het ‘vrijdenken’, het klassiek liberalisme, het socialisme, het anarchisme.

Al deze terreinen werden doordrenkt met ‘rede’ . Echter in de periode 1750-1850 werd dat begrip verengd tot ‘ratio’. Mystiek, gevoelens, intuïtie, kunst werden verbannen naar hun eigen hoekje van de samenleving, terwijl deze concepten allemaal deel uitmaken van de rede (zie het citaat hierboven). Alle wetenschappen werden gemodelleerd naar de empirische natuurkunde, die alleen maar aandacht had voor het materiële en meetbare gedeelte van de werkelijkheid. Met name de wetenschap der politiek en de economie werden volstrekt cerebrale aangelegenheden. Dat had een belangrijk gevolg voor het politieke leiderschap. Wijsheid, passie, geloof en spirituele diepte hebben daarin geen plaats. Dat leidt tot een zekere harteloosheid en onverstandig handelen. Enkele recente voorbeelden: Bij de recente holocaust herdenking in Duitsland was Netanyahu uitgenodigd en werd niet gearresteerd, ondanks het arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof. Merz kon hem niet goed de toegang weigeren, en hem ook niet laten arresteren, maar had hem tactisch kunnen verzoeken niet te komen. Ander voorbeeld: Rutte, die erop aandrong dat Zelensky aan Trump excuses moest vragen omdat hij zich niet straffeloos liet vernederen, en de leugens van Trump weersprak. Bizar en respectloos. Beiden, Merz en Trump, verloren hiermee gezag. Dit in tegenstelling tot Zelensky.

Ik denk dat een deel van de oorzaken van de desastreuze toestand van onze samenleving hiermee te maken heeft (zie mijn blog van 22 februari 2022). We moeten het maar uitzitten en hopen dat er wijze leiders opstaan, die wat meer macht hebben dan Zelensky. En intussen in onze eigen kleine omgeving er naar streven onze eigen redelijkheid en wijsheid te ontwikkelen.

De Wijze leider.
Illustratie van Joost Krijnen in de Groene van 19 februari 2025 bij een artikel van Thor Rydin, dat mede een inspiratie vormde voor dit blog.

Amerikaanse arrogantie

Geef een reactie

In mijn werkzame keven heb ik veel contact gehad met Amerikanen. Een groot deel van mijn post-doctorale opleiding heb ik van Amerikanen gekregen. Ik heb in Amerika lezingen en workshops gegeven, en ben er ook een paar keer op vakantie gegaan. Ik heb er een wilderness quest gemaakt, enzovoort. Met enkele Amerikanen ben ik ook bevriend geraakt; één van hen, Danaan Parry was een zeer dierbare vriend met wie ik ook kort in Europa met vakantie ben geweest. Ik kon goed met de meeste Amerikanen opschieten, maar er viel me wel iets op. Vrijwel geen van die Amerikanen hadden ook maar enig idee van wat de culturen buiten Amerika inhielden. Ze beschouwden bovendien de Amerikaanse samenleving en cultuur als superieur aan alle andere in de wereld. Nu hebben de meeste landen wel een zeker chauvinisme in hun cultuur. Zelf was ik daar ook niet vrij van. Ik was trots op datgene waar we in Nederland goed in waren: de deltawerken, onze sociale wetgeving, onze wetenschap, onze gezondheidszorg, ons humaan asielbeleid en onze ontwikkelingshulp, en als er tijdens sportwedstrijden gewonnen werd vond ik dat mooi, en onze vlag riep ook wel enige chauvinistische gevoelens bij me op. Dat is allemaal wel voorbij, door twee oorzaken: enerzijds ben ik ouder geworden en meer mondiaal gericht, en anderzijds gooien onze politici met instemming van de meerderheid van onze bevolking alles waarin we uitblonken te grabbel.

Ook in Engeland en Frankrijk bestond en bestaat er een zeker chauvinisme. Maar de Verenigde Staten spannen in dit opzicht absoluut de kroon. Bovendien is een consequentie van hun chauvinisme, gekoppeld aan hun machtspositie, dat ze alles inde wereld willen regelen op hun voorwaarden met voorbijgaan aan wat de bevolkingen en landen die dit aangaat zelf willen. Van de situatie voorafgaand aan WO II ben ik niet zo goed op de hoogte, maar ik weet wel wat van de periode daarna die begon met de conferentie van Jalta (1945). Over de hoofden van alle betrokkenen heen regelden Roosevelt, Churchill en Stalin de verdeling van Europa. Terzijde: Ook toen werkten de VS samen met een Russische misdadige dictator, met rampzalige gevolgen: de koude oorlog met een aantal proxy oorlogen. Verder beschouwen de Verenigde Staten Zuid- en Midden-Amerika, Mexico en Canada als hun voor- en achtertuin, waarin het bestuur volgens hun regels moest worden geregeld (in de vorige eeuw ging dat voornamelijk via dictaturen). Dat is niet helemaal gelukt in enkele staten (bijvoorbeeld Costa Rica, Cuba en Canada), maar dat doet niets af aan het idee. Ook in Iran, Irak, Vietnam, Korea, Afghanistan hebben de Amerikanen hun wil willen opleggen met instemming van de meerderheid van de Amerikaanse kiezers – om maar wat voorbeelden te noemen.

Ook de Amerikanen die ik beschouwde als geestverwanten en soms als vrienden gingen niet vrijuit van dit chauvinisme, al was dat bij hen vaak subtiel en deels onbewust. Van de Amerikanen die ik heb ontmoet was het maar een handvol die daar echt vrij van waren, onder wie de eerder genoemde Danaan Parry. Niet voor niets is male chauvinistic pig een bekend Amerikaans scheldwoord. Daarom hoeft het geblaat van Trump, Vance en Musk ons niet te verbazen. Zij dramatiseren op karikaturale en misdadige wijze het Amerikaanse volkskarakter. In die zin zijn ze veel duidelijker dan alle na-oorlogse presidenten, bij wie dit ook aanwezig was (misschien met uitzondering van Eisenhower) maar meer verkapt. Zo zijn Trump en Musk een goede spiegel, waarin we ons eigen chauvinisme weerspiegeld kunnen zien. Dat is belangrijk, omdat een lichte en ironische vorm van chauvinisme weliswaar onschuldig is, maar het makkelijk kan ontaarden in racisme, discriminatie, minachting en onderdrukking; van de niet witte eigen bevolking of asielzoekers bijvoorbeeld. Wie zonder zonde is werpe de eerste steen. Ik zeg dit ook, want dan hoef ik geen steen te werpen.
_______________________
Disclaimer: Mijn mening over Amerikanen is puur gebaseerd op persoonlijke ervaring en ontbeert wetenschappelijke grond. Natuurlijk zijn er wel meer Amerikanen zoals de paar vrienden die ik hierboven noemde. Een goed voorbeeld daarvan zijn David Brooks, en Jonathan Capehart, Amerikaanse journalisten van de Washington Post en The New York Times in een interview met Amna Nawaz in een tv-uitzending van PBS News van 28 februari. Zie: https://www.pbs.org/newshour/show/brooks-and-capehart-on-the-implications-of-trumps-altercation-with-zelensky

Lichtend voorbeeld.

1 reactie

“You have to match your acts to the level of difficulty of the problem”
Ibrahim Issa

Een dezer dagen kreeg ik de vraag voorgelegd: Wie was er in jouw leven een lichtend voorbeeld? Bedoeld werd: het belangrijkste lichtend voorbeeld. Daar moest ik even over nadenken. Ik heb vele fantastische leraren, coaches en leermeesters gehad, maar die kwamen toch niet naar voren als lichtend voorbeeld. Maar na enige tijd kwam er toch duidelijk een naam naar boven: Ibrahim Issa. Voordat ik dat ga toelichten eerst iets over wat voor mij een lichtend voorbeeld is. Dat hoeft geen perfect iemand te zijn, en ook niet iemand die geen fouten maakt of geen eigenschappen heeft die me minder aanspreken. Maar het is wel iemand die me inspireert, waar ik een groot respect voor heb, en die ik bewonder.

Nu iets over mijn lichtend voorbeeld. Ibrahim Issa is directeur van de Hope Flowers School voor vredesonderwijs in Betlehem. Tegen alle verdrukking in (zelfs nu) is hij al directeur sinds 2001. Naast het ‘gewone’ onderwijs doen ze aan ‘remedial teaching’, ’trauma healing’ (nu ook aan weeskinderen uit Gaza), en zijn wat dat betreft een autoriteit op de hele Westoever.*) Voor zover ik kan zien heeft Ibrahim onder meer de volgende eigenschappen: moed, passie (voor gerechtigheid), doorzettingsvermogen, veerkracht, trouw, zachtmoedigheid, loyaliteit en diplomatieke gaven. Zowel vanuit Israël als bij de Palestijnse Autoriteit zijn ze niet blij met hem, want hij bepleit consequent de noodzaak en mogelijkheid tot vreedzame coëxistentie, en zweert geweld af; dat is niet naar de zin van de autoriteiten van beide kanten. Bovendien is de school niet gebonden aan enige godsdienst. Niettemin is Ibrahim in staat gebleken met de autoriteiten van beide kanten ‘on speaking terms’ te blijven, zonder ooit zijn idealen op te geven.

Het woord zegt het al: een lichtend voorbeeld straalt licht uit. Het genereert hoop en vertrouwen. Het stimuleert anderen tot bewustwording, verantwoordelijkheid nemen en actie. Dat is wat Ibrahim meer dan wie ook bij mij heeft gedaan en voor zover ik kan zien ook doet bij anderen. Meer informatie kunt u vinden op de website van de Vrienden van Hope Flowers.*)

*) https://www.vriendenvanhopeflowers.nl

De grote wending.

Geef een reactie

Omdat de klimaatproblematiek onder invloed van de turbulente ontwikkelingen in de wereld uit de aandacht dreigt weg te zakken, vestig ik nog maar eens de aandacht op het begrip ‘Great Turning’ van Joanna Macy en David Korten,¹ dat actueler is dan ooit. Beter dan hen kan ik het niet zeggen, en daarom wijd ik dit blog aan de samenvatting van dit begrip door David Korten:

We slagen er niet in de tirannie te herkennen voor wat ze is, omdat we in een trancetoestand leven die wordt veroorzaakt door een cultureel verhaal van het Heilige Geld en Markten, dat ons collectieve begrip van onze wereld en onze keuzes als soort vormgeeft. Het is gebaseerd op twee fundamentele aannames:

Omdat wij mensen van nature egocentrisch, materialistisch en inherent competitief zijn, kan de rijkdom van de samenleving het beste worden gemaximaliseerd door deze natuurlijke instincten naar nuttige doeleinden te kanaliseren via ongeremde concurrentie op de markt.
Er is geen limiet aan de totale rijkdom van een samenleving. De welvaart van de winnaars is hun rechtvaardige beloning voor hun bijdrage aan het welzijn van iedereen. Als niet aan de behoeften van sommigen wordt voldaan, versnel dan eenvoudigweg de groei om de bodem te bereiken.

Beide aannames zijn ernstig gebrekkig. Er ontstaat een authentiek verhaal, gebaseerd op drie waarheden die essentieel zijn voor onze tijd:

Als levende wezens zijn we van nature afhankelijk van ons vermogen om ons te organiseren als gezonde gemeenschappen die de omstandigheden creëren en in stand houden die essentieel zijn voor ons welzijn.
Wij mensen vormen ons gedrag door culturele en institutionele keuzes. Deze kunnen individualisme, gulzigheid, geweld en concurrentie ondersteunen. Ze kunnen het communitarisme, soberheid, vrede en samenwerking ondersteunen. En bijna alles daar tussenin.
We zijn afhankelijk van het voortbrengend vermogen van een eindige levende aarde en moeten leren binnen deze grenzen in onze behoeften te voorzien. De verdeling van de welvaart is een essentiële zorg.

Er zullen moeilijke aanpassingen plaatsvinden, maar meestal moeten we verspillende of actief destructieve vormen van consumptie opgeven om middelen vrij te maken voor toepassingen die ons geluk en welzijn daadwerkelijk vergroten. Het gaat bijvoorbeeld om herallocatie van:

Oorlogsmiddelen² voor de gezondheidszorg en de verjonging van het milieu.
Auto’s naar openbaar vervoer. (dus ook elektrische auto’s, EvP)
Uitbreiding van voorsteden naar compacte gemeenschappen en de terugwinning van bos- en landbouwgrond.
Reclame voor het onderwijs.
Financiële speculatie voor lokaal ondernemerschap.

Dit zijn verre van opofferingsdaden: het zijn overgangen van de zelfvernietiging van de zelfmoordeconomie naar het intelligente leven van een levende aardse economie.

Dit is natuurlijk geen uitputtende lijst, en je hoeft het niet met alle punten in deze samenvatting eens te zijn, maar het laat wel zien dat er een diepgaande omwenteling nodig is, die precies ingaat tegen de omwenteling die nu gaande is. Of die er ooit komt? Misschien, als de chaos en de destructie die het gevolg zullen zijn van de huidige koers in diverse landen volstrekt duidelijk worden, en er dan een massaal protest vanuit der bevolking plaats vindt. Maar dat zal nog wel even duren. Intussen kunnen we ons door dit concept laten inspireren en er er hoop aan ontlenen.

1). David Korten, The Great Turning: From Empire to Earth Community , 2006
2). Dit dateert uit een tijd toen Rusland nog niet actief Europa aanviel. Of deze middelen nu vervangen moeten worden is aan discussie onderhevig. Feit is dat de Europese defensie zonder Amerikaanse steun, met name op het gebied van drone- en raket geleiding niets voorstelt.

Geheim, verborgen.

Geef een reactie

Vroeger, als student, ging ik nog wel eens naar een casino. Ik speelde dan black jack, want daar kun je nog enige invloed uitoefenen op de uitkomst. Ik zette in die tijd dan per spel ƒ 10 in, plus de eventuele winst van het vorige spel (ik weet niet meer of ik alle winsten van de vorige spellen ook inzette). Van tevoren besloot ik dat ik niet meer dan ƒ 100 wilde verliezen, en dat als ik genoeg gewonnen had voor al mijn consumpties ik de winst zou pakken en niet verder spelen. Dat leidde er in de praktijk toe dat ik vrijwel altijd gratis naar het casino kon en mijn consumpties uit de winst kon betalen.

Ook speel ik eigenlijk al vrijwel mijn hele leven mee in een loterij, waarbij de winst van de loterij gaat naar goede doelen. Ik besef dat ik zelf daarbij geld verlies, maar daar heb ik weinig moeite mee, omdat de winst van de loterij naar goede doelen gaat. Maar ik doe het ook omdat ik het gokje wel leuk vind, je kunt nooit weten of je niet iets wint. Ik heb vaak een klein prijsje gewonnen, maar nooit een klapper gemaakt. Zo heb ik ook wel aandelen gekocht van duurzame bedrijven. Verder heb ik in mijn leven nooit om geld gegokt.

Ik houd dus wel van een gokje, maar heb nooit cryptomunten gekocht. Ik had daarvoor een aantal redenen. Ten eerste: ik wil zo min mogelijk gedoe in/met mijn computer en mijn geest. Ten tweede: als ik wat grotere bedragen zou inleggen, kan ik die ook weer kwijtraken. Uiteindelijk zijn alle hypes in de geschiedenis altijd weer voorbijgegaan. Ten derde: het minen en kopen/verkopen van cryptomunten slurpt energie. Dat is op termijn misschien geen probleem meer, maar nu nog wel. En tenslotte, meer fundamenteel: cryptomunten worden om geen enkele andere reden gekocht dan om geld te maken met geld. Daar ben ik principieel op tegen. Ik heb niets tegen rijkdom, zolang deze niet excessief is en eerlijk verworven, maar wel tegen rijkdom als doel op zichzelf. Het draagt bij tot de vermogensverschillen in de wereld, en de daaruit voortvloeiende onvrede en chaos, en niet tot het welzijn van het collectief (uitzonderingen daargelaten). Natuurlijk zou ik, als ik winst zou behalen, deze winst kunnen opnemen en schenken aan een goed doel, maar dan werk ik toch mee aan iets wat de samenleving ondermijnt. ‘Crypto’ betekent dan ook geheim, verborgen, iets wat het daglicht niet kan verdragen. Dat voelt niet goed. Nee dus.

Over de potentieel schadelijke werking van geld kom ik in het volgende blog te spreken. Ik zal daarbij David Korten volgen, een van de grondleggers van het begrip Great Turning.

Echte en valse guru’s

Geef een reactie

The real question is not whether life exists after death. The real question is whether you are alive before death.
(Osho)

Vrijwel alles wat ik weet ben ik me bewust geworden dankzij de vele meesters in mijn leven. Een aantal heb ik persoonlijk ontmoet, maar met veel meer heb ik kennis gemaakt via hun boeken. Ook zijn er enkele procedures en rituelen die me inzicht hebben geschonken, bijvoorbeeld het transformatiespel. Tenslotte kan dat ook (zelden) gebeuren naar aanleiding van een ervaring uit het dagelijks leven; zoals getuige zijn van een geboorte.

Een ware (leer)meester is voor mij iemand die het vermogen heeft de wijsheid en de inzichten te wekken die al in me leefden, maar waarvan ik me niet bewust was. Een dergelijk inzicht komt binnen met een besef van herkenning, en een zeker weten: dit is de waarheid voor mij. Dat moment kan gepaard gaan met gevoelens van vreugde, opwinding, schrik, of juist een kalme zekerheid. Als leraren die gevoelens niet kunnen wekken, dan zijn het, althans voor mij, geen ware meesters. Ik geloof dat we niets kunnen weten, dat we niet al wisten maar tot dusverre onbewust was. Docenten en leraren kunnen kennis overdragen, maar kennis is geen weten. Kennis is slechts hypothesen, veronderstellingen, dogma’s die door nieuwe inzichten en ervaringen weerlegd kunnen worden.

Osho was voor mij een meester. Ik heb hem nooit in levende lijve meegemaakt – ik geloof dat ik hem een keer op tv gezien heb, maar dat kan ik me niet goed herinneren. Maar zijn boodschap kwam tot me in zijn boek:The way of the White Cloud (1975). Des te vreemder is het voor mij dat er in zijn ashrams onacceptabele dingen gebeurden. Dan doel ik niet op de 93 Rolls Royces, maar meer op zaken als het veelvuldig plaats vinden van gedwongen sex tussen volwassen mannen enerzijds en kinderen en tieners anderzijds – soms tegen hun uitdrukkelijke wil in. Hoe kan zo iets samen gaan met de wijsheid die ik hem altijd heb toegedicht? Hoe valt het te rijmen met het respect voor personen dat ik altijd bij hem heb waargenomen? Heb ik dat dan zo verkeerd gezien? En hoe is het mogelijk dat andere wijze en (ook door door mij ) zeer gerespecteerde meesters ook veel aan Osho hebben ontleend, en dit allemaal niet gezien hebben? Onbegrijpelijk.

Er wordt wel gezegd dat Osho daarvan niets heeft geweten, maar dat kan ik me nauwelijks voorstellen. En overigens zijn er wel meer meesters en guru’s die hele rare dingen hebben gedaan of toegelaten.

Daaruit vallen een paar lessen te trekken:

wijsheid hoeft niet samen te gaan met goedheid
onderwerp je nooit aan een guru of meester – al is het wel waardevol om je soms eens tijdelijk aan hem of haar over te geven. Maar blijf op andere momenten kritisch. Er is een sterk verschil tussen onderwerping en overgave.
Er is een groot verschil tussen de uitstraling en invloed die uitgaat van (verlichte) meesters, en het charisma van mensen als Trump, Musk en Wilders. Dezen zijn kwaadaardig of dom, of allebei, maar ze hebben niettemin grote aantrekkingskracht, zodat velen zich aan hen onderwerpen. Het is goed om bij onszelf de reacties op deze mensen gade te slaan, maar niet het kind met het badwater weg te gooien. Voor de leermeesters in mijn leven ben ik tot op de dag van vandaag dankbaar.

Wanneer en waar vandaan komt de tegenkracht?

1 reactie

Dictators, autocratische leiders, accepteren geen grenzen, en daarom lopen ze af en toe tegen die grenzen op. Dan zijn ze net een stap te ver gegaan en roepen ze tegenstand op, dan wel worden ze gestopt door het leven zelf. Zo werd Hitler gestopt doordat hij niet inzag dat er machten waren die sterker waren dan hij: Engeland, Rusland, en, nadat ook Japan over zijn grenzen was gegaan, Amerika. Zo zal ook Trump ooit tegen zijn grenzen oplopen, en misschien Musk ook wel. Een bemoedigende gedachte.

Die grenzen kunnen de vorm aannemen van leiders die sterker zijn dan zij. Bij Hitler en Mussolini waren dat Churchill, Stalin en Roosevelt. Maar wie zal er tegen Trump opstaan, en waar zal hij/zij vandaan komen? Uit Europa? Tot nu toe steekt nog niemand daar echt zijn/haar kop op, al laten Von der Leijen, Mette Frederiksen en Tusk een beginnetje zien. Het voorbeeld van Churchill uit de tweede wereldoorlog laat zien dat je al kunt opstaan als je nog geen militair overwicht hebt. Maar dat vraagt een leider die de bevolking kan enthousiasmeren, zelfs ten koste van offers.

Waaraan moeten dergelijke leiders voldoen? Alle grote leiders moeten voldoen aan een paar basisvoorwaarden. Ze moeten visie hebben, en weten waar ze heen willen. Ze moeten waarheidslievend zijn, en de moed hebben tegen de mainstream in te gaan. En respect hebben voor al wat leeft. En zowel fysiek als geestelijk veerkracht hebben. Als u kennis wilt nemen van mijn vroegere analyse van effectief leiderschap verwijs ik u graag naar eerdere blogs, die u kunt vinden door in de rechterkolom hiernaast ‘leiderschap’ in te typen als zoekterm.

Als je op deze manier naar leiderschap kijkt dan zie je waar de zwakke en de sterke punten zitten bij mensen als Poetin, Wilders, Trump en Xi. Zolang ze niet op hun grenzen stuiten, zullen ze veel schade kunnen toebrengen aan de wereld. Maar hoe sterker het kwaad, hoe sterker de tegenkrachten – dat is waar voor alle tegenstellingen in de wereld (als de ene kant meer energie krijgt is dat ook zo voor de andere kant). Wie zal er tegen Trump c.s. opstaan, en in welk land zal dat beginnen? Ik heb geen idee, maar dat het (ooit) zal gebeuren, daarvan ben ik redelijk zeker. En misschien is het deze keer niet één of enkele individuen, maar een vloedgolf die de huidige rechtse golf zal wegvagen. Maar een kat in nood maakt rare sprongen – vroegere dictators hadden geen atoombommen. Het is maar gelukkig dat de huidige dictatoren wel instructie kunnen geven de atoomknop in te drukken, maar het niet eigenhandig kunnen doen.

Stel dat, als . . .

Geef een reactie

Ook Hitler kwam legaal aan de macht
(Leonie Breebaart in de Trouw van gisteren)
Nu zijn we heer en meester
(Joseph Goebbels in zijn dagboek, nadat Hitler in 1934 alle obstakels van de democratie, het parlement en de grondwet, opzij had gezet.)

Stel je eens voor dat Hitler niet zou zijn verslagen, maar dat hij op het hoogtepunt van zijn macht de situatie geconsolideerd had. Of dat er geen grote leiders waren geweest, die hem weerstaan hadden (Churchill, Roosevelt). Dan zou hij driekwart van Europa in zijn macht of invloedsfeer hebben gehouden en zouden we hebben moeten leven onder een nationaal-socialistische dictatuur. Leef je eens in, wat dat voor jouw leven zou hebben betekend.

Deze fantasie komt da laatste tijd vaker bij me op, door de extreem-rechtse golf die de wereld overspoelt. Er zijn een aantal duidelijke parallellen tussen wat er in de dertiger jaren gebeurde, en wat er nu in de VS gebeurt. Ook Trump is min of meer legaal aan de macht gekomen maar is van plan democratische instituten buiten spel te zetten. Ook Trump laat zijn blik vallen op een aantal gebieden buiten de VS, die hij graag zou annexeren: Groenland, Canada, de streek rond het Panama-kanaal. Ook bij Trump sluit het grootkapitaal zich in meerderheid aan (dat was in Duitsland in de dertiger jaren ook zo). En ook Trump zet een bevolkingsgroep apart. Ik geloof niet dat hij ze wil vernietigen – zoals Hitler met de Joden deed -, maar hij wil ze wel deporteren.

De historie herhaalt zich nooit precies, maar rijmt wel. Er zijn duidelijke overeenkomsten tussen nu en de dertiger jaren, maar ook verschillen, positief en negatief. Ik noem er enkele. Ik zie Trump niet als een Hitler – hij is iets slimmer en gematigder, maar hij heeft zeker fascistoïde trekken en is vrijwel even onvoorspelbaar. Hitler had machtige democratische leiders als tegenstander, en zo kon oorlog een einde maken aan zijn bewind. Die ontbreken nu. Europa is geen macht van betekenis, omdat het van binnenuit door extreem-rechts ondermijnd wordt en omdat er geen leiders van het kaliber van Churchill en Roosevelt opstaan (althans, vooralsnog niet, maar wat niet is kan komen). Bovendien wordt Europa nu ook bedreigd door Rusland. Een ander groot verschil is, dat er destijds nog geen atoomwapen ter beschikking van Hitler stond, en dat is nu bij Trump wel het geval. Trump heeft ook een beter communicatie-apparaat tot zijn beschikking: de sociale media op internet. Goebbels moest het doen met alleen de radio en de gelijkschakelde pers – maar dat bleek al voldoende. En nog een verschil met destijds: de klimaat catastrofe zal alles resoluut veranderen – dat kunnen ook Trump en Xi en Poetin niet tegenhouden, wat ze er ook over beweren. Ik geef toe dat ik bang ben – dat Trump con suis ons intussen zouden kunnen overheersen. Ik sta in die mening niet alleen; ik heb recentelijk nogal wat artikelen gelezen van gerenommeerde deskundigen die deze zorg delen.

Dit brengt me op wat we zouden kunnen doen om Trump te stoppen: alle media, die door Trump, Musk of Zuckerberg gekaapt zijn en vervuild zijn met nepnieuws, complot theorieën en haatmails, verlaten. Als dat een massabeweging zou worden zouden ze veel van hun invloed verliezen. Bovendien stop je dan met de werkelijk rijken in de wereld aan ons media gebruik te laten verdienen. (Terzijde: je moet dus ook geen Tesla’s kopen! – daarmee steun je Musk/Trump) Maar in de praktijk is dat zo eenvoudig nog niet. Ikzelf maak van Facebook gebruik om contact te houden met familie, vrienden en relaties, en ik zit ook in diverse voor mij essentiële WhatsApp groepen. Nieuwe media, zoals BlueSky worden ook al weer snel vervuild. X heb ik al een jaar geleden verlaten. Maar als ik de WhatsApp groepen zou willen verlaten, en bijvoorbeeld verder zou willen gaan met Signal, dan zou dat alleen maar zinnig zijn als de andere deelnemers aan die groepen dat ook zouden doen. Toch denk ik dat het daar op niet al te lange termijn van moet komen.