Maandelijks archief: maart 2016

Wat de toekomst brengen moge. . . *

Afgelopen najaar heb ik een serie blogs geschreven waarin ik beweerde, en naar mijn idee aantoonde, dat aan het tijdperk van economische groei een einde is gekomen. Hoe dat zal gebeuren, abrupt of geleidelijk, en op welke termijn kon ik echter niet precies aangeven – maar het zou zeker geen jaren meer duren. Wat ik me toen niet realiseerde is dat ik in feite het einde van het kapitalisme aankondigde.

Het einde van het kapitalisme is al voorspeld zolang het bestaat, en met name als het in crisis verkeerde. De bekendste voorspelling is natuurlijk die van Marx en Engels, medio negentiende eeuw. Die voorspelling werd uitgewerkt in Marx’ bekende werk Das Kapital, aan het einde van die eeuw. Toen verkeerde het kapitalisme in zijn eerste grote crisis, met name doordat de uitbuiting van de arbeiders zodanige vormen aannam dat het de consumptiecapaciteit van de overgrote meerderheid van de bevolking aantastte. Maar het kapitalisme is toen ‘gered’ door de sociaal democratie, en meer nog door de eerste wereldoorlog, die productie en consumptie weer aanzwengelde.

De tweede grote crisis van het kapitalisme vond plaats, zoals we allemaal wel weten, in de dertiger jaren. Hoewel na de beurscrash van 1929 de economie in de dertiger jaren wel weer wat opkrabbelde (met name in Amerika, door de New Deal van F.D. Roosevelt), beleef het kwakkelen (eigenlijk net als nu), met name in Duitsland. Pas de opkomst van het nazisme en de Tweede Wereldoorlog bracht het uiteindelijk herstel.

De derde crisis is nu (sinds 2008). En deze keer zijn er geen tekenen dat we deze crisis te boven zullen komen. Er zijn daarvoor een aantal redenen: het financiële stelsel is nog net zo wankel als in 2008, traditionele groei-  en inflatie bevorderende maatregelen blijken niet te werken (wegens gebrek aan succes worden deze maatregelen verlengd en versterkt, met alle risico’s van dien), de productiviteit stijgt al jaren niet meer en arbeid als productiefactor blijkt minder en minder nodig. In plaats daarvan komt kennis en informatie als productiefactor, maar dat is een factor die per definitie niet beperkt aanwezig is, dus niet schaars is en waarop dus geen winst kan worden gemaakt (bepaalde specialistische kennis kan tijdelijk wel schaars zijn, maar dat betreft slechts een beperkt deel van de economie). In het najaar heb ik bovendien laten zien dat de klimaatcrisis de neergang van het kapitalisme nog versterkt.

Wat ons te wachten staat is een omwenteling in de economie, en daarmee in onze hele samenleving. Dat zou geen probleem hoeven te zijn, als onze leiders in de politiek en in het bedrijfsleven beleid zouden ontwikkelen om deze omslag te bewerkstelligen. Helaas is daar geen spoor van te zien, in tegendeel. De overgrote meerderheid wil graag alles bij het neo-liberale oude houden. Ik weet natuurlijk ook niet precies hoe die nieuwe samenleving er uit zou moeten zien. In elk geval lijken een paar trends wel duidelijk: een veel groter aandeel in de economie van coöperaties, een uitbreiding van wat we als ‘commons’ (gemeenschappelijke hulpbronnen en  productiefactoren) beschouwen, een verduurzaming van de economie,  met tegelijkertijd een verschuiving van nationale machtscentra naar enerzijds regionale en kleinschalige en anderzijds supranationale verbanden. Maar als hiervoor geen  beleid wordt ontwikkeld, zal dit niet vanzelf gebeuren, en gaan we een tijd van grote spanningen, chaos en (wellicht gewelddadige) conflicten tegemoet.

“Wat de toekomst brengen mogen, ons geleidt des Heren hand” luidt het aloude kerklied.  Niet dus: het zal van ons zelf moeten komen.

images

*) Dit blog is geïnspireerd op het artikel van Casper Thomas in De Groene Amsterdammer van 25 februari: Beter wordt het niet.

Bronnen:

  • Paul Mason, Postkapitalisme: Een gids voor de toekomst, 2016
  • Robert J. Gordon, The Rise and Fall of American Growth: The US Standard of Living since the Civil War, 2016. 

Bananas on the Runway (Caroline Myss)

Today I lend this space to Caroline Myss. She doesn’t have the gift of terseness, so this is a very long blog.  But if you carry on reading your reward will be plentiful.

February Salon 2016Unknown

Bananas on the Runway

Once again I had one of those rare experiences that you just can’t make up. And out of that experience came this story.

So there I was, waiting for my flight from Sedona to Chicago after a long – but wonderful – four-day workshop. I was exhausted and very eager to get home. I was also facing another four-day workshop the following weekend, which meant I only had a few days at home. And the previous weekend, I had recorded another CD series for Sounds True with Andrew Harvey. In other words, I was seriously hitting burnout.

Like so many of us Americans who are space neurotic, I like empty seats around me in a waiting area. Since most of the seats were already taken, I then had to decide which place seemed the least loud – aka childproof. There it was – my seat. A mother, her teenaged daughter (definitely not a screaming toddler), an empty seat and some guy popping grapes into his mouth. That will do. I sat down and opened my latest history book – my home away from home, as they say.

Checking my watch, I saw that we had about 45 minutes until boarding. No big deal. Now, I’m not an eavesdropper as a rule. But every now and again, I hear something that I just have to listen to – I mean, it has my name written all over it. You know what that’s like, right? So, I hear the mother of this teenaged girl say, “No, that’s not accurate. They only put numbers on the prisoners at Auschwitz.”

I glanced at the daughter who had her laptop computer open. She was obviously working on a paper or doing research on the Holocaust. Wow. Okay then. Interruption from the Boarding Gate: Your flight has been delayed by fifteen minutes. I don’t know how many of you know the tricks of the trade that airlines use to tranquilize travelers, but for well-seasoned airport folks like me, I know that the old “fifteen minute” delay message is the beginning of bad news. And sure enough, fifteen minutes later, the second message came across the airwaves, only this one sounded like someone doing a karaoke audition at a frat party.

“Mom, did that woman say that the flight is delayed because there are bananas on the runway?”

Enter the man popping grapes into his mouth. “That’s what I heard.” “Well, that would be a first,” I said.

I decided to get something to eat at that point, as I knew this was going to be a long night. I asked the eating-the-grapes guy if he would watch my luggage and I made a dash for a food kiosk, returning with a turkey sandwich. As I struggled to unwrap it, I asked Mr. Grape if he wanted half of it.

He said, “Well, no. I mean, I just ate these grapes.”

So I helped him out and said, “Eat this,” handing him half plus a napkin. We started to laugh and small talk began, naming our home ports and the usual sort of banal chit chat.

Meanwhile, to my right, the curious but irritated mom remained baffled by the announcement that bananas on the runway could possibly be the reason we were now stuck in the Phoenix airport.

“That’s ridiculous. I mean, did we hear that right? I’m going to find out what’s going on here.” Exit mother to the ticket counter.

I took advantage of the mom’s little trip up to the ticket counter to ask her daughter about her school project, as it had more than piqued my curiosity. “What are you working on?”

She told me she was writing a fiction piece about a young girl who escaped from Auschwitz. It was an English class assignment.

Now mom returns with the facts: No, there are no bananas on the runway. There’s a problem with the plane and it’s anyone’s guess how long we will be here.

“How in the world did we think we heard something so ridiculous?”

We all started to laugh – Mr. Grape included – and a rather pleasant, easy social atmosphere opened up. We introduced ourselves on a first name basis. (Note: these are not their actual names.) Carrie told me that she and her daughter, Leah, along with a number of other parents and their kids, had come to town for a sports competition. I figured as much, given the number of parents and teenagers wearing sneakers roaming the area.

And now we get to the “you can’t make this up” part. As our little get-to-know-you conversation began to wane, Carrie said to her daughter, “Come on, you have to get this paper done for school tomorrow.”

Her daughter, obviously exhausted, gave her one of those “Don’t you think I know that?” looks and reshuffled her body parts on her seat. Who of us can’t recall that Sunday evening school pressure feeling? Then, for some unknown reason, Carrie asked me, “You don’t know anything about writing, do you?”

When we first introduced ourselves, I told her that I was a teacher. I never mentioned my writing career. I said, “What do you need?”

Leah angled her laptop in my direction. She said she just needed help to make sure the story made sense and the sentences were “really sentences”. I told her to talk to me about the story she wanted to tell and then we would figure out how to say this and that part better.

“Ever hear of Auschwitz?”

I told her that I had visited that camp a few years ago when I took my mom to Poland to see where her mom and dad were born.

She asked me what it was like to go into that camp today. I asked her what motivated her to write this story. She told me that she wanted to tell the story of a girl who managed to escape Auschwitz, to live to tell others about the horror of that place. We talked about the gas chambers, the killings – the nightmare that was the Holocaust. She had read Night, by Elie Wiesel and The Diary of Anne Frank. I told her I had read those books as well at her age.

Leah’s story was impressive. It was the Heroines Journey, the story of an Anne Frank who lived to tell the world of her experience. This was a girl who would not be defeated by life, I thought. It was a version of Leah, imagining the victories she wished could have been Anne Frank’s or so many other young Jewish women’s. The flame had been lit in her soul. She was most certainly a physical athlete and she was training her spirit to run the marathon of life armed with icons of the soul like Anne Frank and Elie Wiesel. I decided I wanted to kidnap her, adopt her, hold on to her as a surrogate daughter or niece or something. She sparkled. Leah was a jewel of a young woman who I thought would no doubt become an extraordinary fireball of a woman.

Meanwhile, the gentleman to my left (formerly Mr. Grape, now Sam) had been listening to everything Leah and I were talking about. All he said was, “Interesting conversation.”

Competition is a funny thing. I mentioned that Leah and mom, along with all these other parents and their teenagers, were in town for a high school sports competition – emphasis on the word competition. Somehow, one of the other mothers noticed that Leah, her mother and I were having a lot of fun helping her daughter with her paper. I, of course, come alive whenever I have the opportunity to talk history and Leah wanted to actually learn! Now if that isn’t the perfect chemistry, what is?

Well, this other mother wanders over and says, “What’s going on here?”

No kidding. I was expecting her next question to be, “And are we having a little too much fun here?”

She reminded me of my high school days when a small group of us would hide in the bathroom to read a private note or escape gym class only to await the moment the bathroom door popped open. And we all know that door didn’t open by itself. Inevitably, the swishing sound of the nun’s habit … and then we would hear that question to which we always gave the same answer: “Girls, what’s going on here?”

“Nothing, Sister.” Scamper, scamper, and out the bathroom or any door we would go. I started laughing to myself. Here I was in the Phoenix airport, decades later, and I am looking at this woman picturing her as a nun who used to comb the halls of Guerin High School making sure we were all in class.

Carrie said, “This nice lady is helping my daughter with her paper.”

That’s all she said. That’s it. Nothing else. But it was enough to get those competitive juices going. Acting as if I had no choice in the matter at all, she said to Carrie, “I want her to help my son with his paper.”

“Well, there she is. Ask her,” Carrie said.

“I want you to help my son with his paper,” she said.

“Was there a request hidden in that sentence that I missed?” I said.

“I’m sorry,” she said as she reeled in her entitlement. “Would you mind helping my son?”

I was about to say, “Are you kidding me? Leah and I are still in the middle of her paper,” but she vanished and reappeared within one minute not only with her son but with a handful of other mothers and their teenagers, all of them armed with their laptops.

Okay then.

I said, “Take a seat, kids. It’s English 101.”

I honestly did not know where to begin. I started with the boy sitting next to me and his sticky, dirty laptop. Ugh. He was writing a book report on a book he had not finished. Okay then.

“You didn’t read the whole book?”

“Well, no. But sort of.”

Sort of?

I said, “A book report on a book you sort of read might be a challenge. Ever thought about that?”

I glanced over at Sam who had this “Oh, did this guy remind me of me” grin on his face. He stretched out of his seat and said, “I think this situation calls for a large bag of junk food. I’ll be right back.”

Ten minutes later he returned, armed with candy bars, pretzels, bagged popcorn, and bottles of water. Wow.

I could not help myself. The writer in me, the lover of literature, the publisher, that part of me that adores words and poetry and phrases that live on forever kicked into gear.

“How is it that you do not love to read? How is that possible? You, who have an extraordinary creative mind, who dreams about creating unusual structures and buildings? I can see that in you. I can just feel it in you. Reading is everything.”

Well, I carried on – and on. Some of the kids had put more effort into their papers and one, not unlike Leah, had put soul into it. Sometimes what they wrote sparked an opportunity to chat about the time in history that the author was writing about or a fun fact that makes learning a blast, or it did for me. I know this much – I didn’t lose their attention, late as it was that night. Nor did their parents wander. It wasn’t so much that they were captivated by my carrying on. It was witnessing enthusiasm and interest in their kids, even in this small way. Parents don’t sit in classrooms with their kids and they don’t get a chance to listen to them discuss how the writings of an author affect them. When young people share their interpretation, albeit ever so briefly, of a piece of work that I once read, I get overcome by a sense of awe. I adore the awakening mind. I adore it. It is magnificent to witness someone standing on the threshold of their intellectual and emotional fields of power. Maybe that’s the teacher in me, that part of me that just weeps inside at the thought of a mind or soul gone unchallenged. Anyway …

The time flew by and we had a great time. Finally, “school was out” but still, no plane in sight. All the parents wandered back to a different area with their kids, high on chocolate but low on any real energy, leaving Leah, Carrie, Sam and me back at ground zero. Then Sam said, “Feel like a walk?”

Phoenix airport is very walkable, which is useful when your flight is delayed. Sam and I headed down a long corridor and immediately into a deeply revealing conversation. Sam told me he was a Palestinian, born and raised in Palestine until his early teens. He said, “I was listening to your conversation about the Holocaust, by the way.”

His family came over to the U.S. about twenty-years-ago. Sam told me that in his youth, he tried to follow the traditions of Islam.

“I even had an arranged marriage, the whole bit. It was awful. We were committed strangers to each other. Then after ten years, I met the love of my life who happened to be a Mexican Catholic.”

Oops.

Sam shared the tumultuous break up and breaking out of his life, his bond to his Catholic wife and now his commitment to the world peace process as a successful businessman. He was a global soul with a global vision.

By the time we got back to our seats, we learned that a plane had been assigned to us – at last. Time for a wrap up conversation. Sam told Carrie he was a businessman and that he, too, had children. He mentioned how much he liked Chicago and then he dropped this into the conversation, “And I’m Palestinian.”

Carrie recoiled back. Her very warm and ebullient personality began to shut down as her Jewish aura became a wall of steel. Leah looked at her, almost waiting for the signals as to how to proceed, as she had spoken openly to Sam for hours now.

“Wait just a moment here,” I said, “What’s this buzz I sense?”

Sam began to defend himself, saying that he is for all religions and has an open heart. He mentioned the peace work he was now planning to do, as his success had now given him the means to devote himself to humanitarian projects. He was suddenly speaking like a man before a jury, pleading to prove his goodness. But Carrie would have none of it. He was guilty by nationality and that was that.

“Hmmm,” I said.

I turned to Leah, who was becoming more and more stressed in that sort of subtle way, uncertain of what just went wrong and not at all sure what needed to be said.

“Isn’t this quite something, Leah? We’ve just spent hours working on your paper on the Holocaust – a nightmare that happened because some people could not be with others just because of their ethnic background. All those good people died for nothing, just because someone found out they were Jewish or maybe Palestinian or maybe Catholic, like Sam’s wife. I’m a Catholic. Sam’s a Palestinian. And you and your mom are Jewish. We could all walk away from each other, now that we know that one detail. Or we could learn from the Holocaust. What do you think we should do, Leah?”

“Mom? No more Holocaust.”

Carrie looked at her daughter, stroked her hair. Pure love. Big love.

“So, Sam,” she said, “Tell me about the peace work you want to do.”

Wow.

We boarded the plane and after the flight, I met up with Leah and Carrie at baggage claim. We hugged a warm farewell. It was 3:30 a.m. Who cared?

My dear and forever friend, Ellen, had managed to drag herself out of bed to pick me up in the middle of this cold, February night – along with my dog. Standing on the curb outside baggage, I heard my name being called and then I saw Sam running toward me with his arms wide open.

“I may never see you again, but I will never forget this evening. Never.” Neither will I.

We are living in wildly changing times and madness is everywhere. It takes so little to activate the fears in a person. And those fears are dangerous, poisonous and irrational.

But it also takes so little to break through them. A couple of candy bars, a walk through the airport, a conversation with a wonderful young girl, and a direct hit to the heart daughter-to-mother – and the world is a different place.

Be bold with your heart.

Love,

Caroline

© https://www.myss.com/product/carolines-online-salon/

Ach, Europa. . . *

images“Regeringen maken Europa eerst machteloos, en daarna klagen ze dat Europa niks kan”. Citaat van Caroline de Gruyter, NRC/Handelsblad 27/2.

Dit blog hoeft u verder niet te lezen want er staat niets in wat u niet al weet. Tenzij u datgene wat u al weet nog eens tot u wilt laten doordringen, en wilt nadenken over wat dat voor u persoonlijk voor consequenties heeft.

  • In november besloot een commissie van technici in Brussel, dat autofabrikanten in Europea tot 2020 de uitstootnormen voor dieselauto’s mochten blijven overschrijden. Mw. Royal, de Franse minister van milieu, was daarover zeer verontwaardigd. Zelf had ze echter haar vertegenwoordigers in de commissie die opdracht gegeven. Toen de commissie had voorgesteld om de bestaande overschrijding van de normen te stoppen hadden met name Duitsland en Frankrijk daar een stokje voor gestoken ter bescherming van hun eigen industrie .
  • Italiaanse regeringen vervolgen nooit bedrijven die giftige stoffen lozen, dus moet de Europese Comissie dat maar doen. Laat Europa maar de boeman zijn.
  • Jarenlang pleitten met name Nederlandse liberale europarlementariërs enthousiast voor een uitbreiding van de EU in 2004. Maar toen die uitbreiding er kwam zei VVD-fractievoorzitter Zalm dat Brussel die er door had gedrukt.
  • In 2002 deed eurocommissaris Vitorino een voorstel voor een sterke Europese grenswacht. De lidstaten hebben dat voorstel zo sterk afgezwakt, dat Frontex nu  bij de vluchtelingenstroom de taken niet aankan. Daarvan kunnen we dus mooi Europa de schuld geven.
  • de farmaceutische industrie kan welk bedrag dan ook vragen voor hun medicijnen omdat Europa niet wil optreden als één ondehandelingspartner. Waarom niet? Omdat sommige landen hun eigen farmaceutische industrie willen beschermen. Zo worden de landen tegen elkaar uitgespeeld.
  • In september besloten de regeringsleiders in Europa, met enkele stemmen tegen, 160.000 vluchtelingen vanuit Griekenland en Italië over de Europese landen te verdelen. Dat besluit is nooit uitgevoerd, omdat Griekenland en Italië niet in staat waren die vluchtelingen te registreren, en omdat de lidstaten geen aanstalten maakten dit besluit daadwerkelijk uit te voeren. In plaats van Italië en Griekenland de  middelen en het personeel te verstrekken om bij de registratie te assisteren, is het hele plan vorige week weer van tafel geveegd. Daarentegen is een besluit genomen dat noch logistiek uitvoerbaar zal blijken, noch juridisch in de haak is, en dat buitengewoon hardvochtig is tegenover de 50.000 vluchtelingen die thans in Griekenland verblijven. Hoewel Merkel naar men zegt dit  nieuwe plan gelanceerd heeft, heeft zij in feite hier toch, na september, een nederlaag geleden. Hoezo domineert Duitsland de Europese Unie? “Als dit akkoord doorgaat, maakt Europa een begin met het afbreken van het zorgvuldig opgebouwde bouwwerk van vluchtelingenbescherming wereldwijd.” (Amnesty International)

Enzovoort en zo verder, dat wil zeggen: hopelijk niet verder.

800px-Moreau,_Europa_and_the_Bull

Ach Europa. . . Was je nog maar die stralende maagd, die de begeerte opwekte van Zeus en door hem in de gedaante van een stier geschaakt werd. Dat is hoe de vluchtelingen je zien. Maar in plaats daarvan lijk je wel een oude, zieke vrouw met een ingevallen gezicht, wier krachten zijn afgenomen.

Europa raakt in het slop omdat:

  • eigen belang altijd gaat voor solidariteit. En markt gaat altijd boven bescherming of uitbreiding van de ‘commons’ (zoals nu weer blijkt bij het aanstaande TTIP verdrag of de overeenkomst met Oekraïne).
  • regeringsleiders geen verantwoordelijkheid nemen voor de besluiten die ze zelf in Europees verband nemen, en zelfs die besluiten niet uitvoeren, en dan Europa de schuld geven van alles wat misgaat.
  • we geen soevereiniteit willen afstaan en daarom alle besluiten halfslachtig zijn, met name op financieel terrein.
  • we willen wel de lusten van Europa, maar niet de lasten. Wel een euro, maar geen financiële unie. Wel Schengen, maar geen  bewaking van de buitengrenzen.

Tja, wat moeten we hier nu mee? Laten we maar eens beginnen met de door ons gekozen en te kiezen politici eens te screenen op hun ‘Europa’ gedrag, waarbij we niet alleen op woorden maar vooral op daden moeten letten. Dat vraagt dat we moeite doen om ons te informeren. Dat kost tijd en inspanning. Ik heb makkelijk praten, want ik ben met pensioen. Maar ook ik heb er niet altijd zin in om me op de hoogte te stellen van de bizarre en soms zeer onaangename processen die er in de wereld
800px-Rubens_-_El_rapto_de_Europaspelen. Maar het moet als de toekomst ons kan schelen. En u, die minder tijd heeft dan ik, zal ook een afweging moeten maken: gaat de toekomst u voldoende ter harte om tijd en aandacht te investeren in het te weten komen van wat er werkelijk speelt? Wat is uw prioriteit?

 

* Dit blog is mede gebaseerd op een artikel van Caroline de Gruyter in NRC/Handelsblad van 14 februari 2016.

Waarin een klein land klein kan zijn.

Het is me met de paplepel ingegoten: stemmen moet. Maar dat gold voor verkiezingen – referenda waren er in mijn jeugd nog niet. Niettemin voelde ik in eerste instantie een zekere druk om op 6 april te gaan stemmen. Bij nader inzien zal ik me echter van stemming onthouden.

Ik heb daarvoor een aantal redenen. In de eerste plaats kan ik niet kiezen tussen ja en nee. Voor beide standpunten valt wat te zeggen. In mijn hart ben ik voor ‘nee’, omdat ik niet wil bijdragen aan de doodstrijd van het kapitalisme. Niet zozeer omdat ik een dogmatisch socialist ben, maar omdat het kapitalisme in zijn nadagen is teruggekeerd naar een rücksichtslose bevordering van het naakte eigenbelang (zie ook Jan Terlouw in de Volkskrant van 20 februari). In een later blog zal ik op de ondergang van het kapitalisme terugkomen. Een stem voor het verdrag met Oekraïne is in feite een stem voor hedgefondsen, zakenlieden en enkele multinationals. Dat het de corruptie bevordert is ook niet uit te sluiten : er valt immers geld te verdelen.

Ik ben ook tegen het verdrag omdat ik het beleid van de Europese Unie ter zake van de Oekraïne allerminst kan steunen. Herhaaldelijk in de afgelopen jaren heeft voor Oekraïne de mogelijkheid bestaan om zowel met Rusland als met Europa een PLO, een partner- en samenwerkingsovereenkomst, te sluiten. Dat is consequent door de rechtse krachten in de Oekraïne en door de EU gesaboteerd, ondanks het feit dat die toestand tussen 1997 en 2008 feitelijk heeft bestaan. Dat beleid kan, mijns inziens terecht, als een provocatie door de Oekraïne en de EU jegens Rusland worden gezien, en heeft mede geleid tot de afscheiding van de Krim en de oorlog in Oost-Oekraïne. Ik ben niet bepaald een fan van Poetin, maar dit EU beleid vind ik schandelijk en wil ik niet steunen. Vandaar dat ik niet kan en wil instemmen met een verdrag met Oekraïne, dat als een consequentie van dat beleid kan worden gezien (over de afgang van Europa in een volgend blog)images.

Een nee-stem betekent echter ook steun voor GeenStijl, en dat is het laatste dat ik wil (Dat het ook Poetin in de kaart zou spelen, zoals de voorstanders beweren, lijkt me een grenzeloze overschatting van Nederlands macht. Ik denk dat het er buiten Nederland niets toe doet wat de uitkomst van het referendum is – macht hebben we als klein land toch niet). Ik geloof daarom dat de beste uitkomst van het referendum zou zijn dat de 30 % opkomst niet gehaald wordt. Ik vind dit hele referendum over zo’n complex onderwerp een uiterst ongelukkig idee, en dat we voor de campagnes daarvoor nog € 2 mio betalen bizar. Het is jammer dat we ons niet met wezenlijker zaken bezig houden.

Ik zal me dus op 4 april van stemming onthouden, tenzij er voordien nog iets bijzonders gebeurt dat me van mening doet veranderen. Maar dat denk ik niet.

Ik ben slimmer en wijzer dan jij. . .

imagesMensen hebben een geweldig talent om hun eigen competenties te overschatten. Dat geldt in de hele geïndustrialiseerde wereld. (Daar is uitvoerig wetenschappelijk onderzoek naar gedaan*). Je kan dat heel duidelijk zien bij mensen als Trump en Wilders, die hun eigen competenties op het gebied van het aanpakken van de grote maatschappelijk problemen tot in het absurde overdrijven, maar in feite geldt het voor iedereen die iets wil bereiken of het al bereikt heeft. Dus ook voor onze politici. En voor onze managers, die hun eigen leiderschapskwaliteiten als regel veel hoger inschatten dan in de praktijk blijkt (ook daar is veel onderzoek naar gedaan, zie Bert Tiggelaar in NRC/Handelsblad van 20 februari j.l.). Het geldt ook voor u en mij. Een goede test is is om eens te kijken  hoe oordelend we zijn over andere mensen. Als we negatief oordelen over anderen, stellen we ons in feite op als aan hen superieur. Als ik deze test op mezelf toepas val ik volledig door de mand.

Het tragische gevolg hiervan is dat we blijven steken op ons eigen niveau van incompetentie. Als we immers ten onrechte denken dat we competenter zijn dan we feitelijk zijn, zijn we ook niet gemotiveerd om te luisteren naar kritische feedback of om meer over onszelf te leren. Hoe succesvoller we schijnbaar zijn (we maken carrière,  we krijgen bekendheid, boeken resultaten of verwerven aanzien, macht en en status), des te sterker werkt dit proces. Ik heb wel eens vaker gezegd dat succes een bedreiging is voor onze persoonlijke ontwikkeling. Dit proces wordt heel duidelijk beschreven door Robbert Dijkgraaf in hetzelfde nummer van NRC/Handelsblad (De aarde als planeet Wobbegon, zie ook: https://en.wikipedia.org/wiki/Lake_Wobegon).

Het is natuurlijk voer voor psychologen of dit zelfoverschattingseffect feitelijk voortkomt uit een gevoel van minderwaardigheid, of dat het een meer fundamenteel door de evolutie ingebakken verschijnsel is. Maar voor de praktijk maakt dat weinig uit. Om Robbert Dijkgraaf te citeren: “De mens blijkt fundamenteel niet in staat te zijn de eigen incompetentie te herkennen en voelt geen urgentie dit gebrek te herstellen.” Een somber perspectief.

Gelukkig blijkt uit mijn praktijkervaring dat er wel degelijk mensen zijn die over zichzelf willen leren. Anderzijds zijn er niet zo heel veel mensen die zelfontwikkeling als primair doel in hun leven stellen en daarvan de uiterste consequentie aanvaarden; namelijk de pijn en het ongemak dat dit met zich meebrengt accepteren. En volgens mij is dat toch echt nodig als je in de wereld een heilzaam en duurzaam verschil wil maken.

Als we graven naar het diepste, zullen we, zo is mijn vermoeden, ook streven naar het hoogste. Zo moge het zijn.

 

*David Dunning en Justin Kruger, Unskilled and unaware of it: How difficulties in recognizing one’s own incompetence lead to inflated self-assessments, 1999.