Maandelijks archief: augustus 2017

Homo irrationalis (playing stupid)

It is strange to see how in economics and politics persistently is hanged on to the idea that people are rational beings. It is presumed that people take rational decisions, choosing in their own interest, as they perceive it. The scientific disciplines of politics and economics are completely based upon this assumption (the so called ‘homo economicus’ assumption). This assumption however is clearly wrong, as every psychologist can tell you. That is why these ‘sciences’ time and again make wrong predictions about the voting and economic behavior of the public. (Recently there is an undercurrent in economics that has a more realistic approach, be it that this still is composed of a small minority of scientists).

If people make no rational choices, on which basis their choices then are grounded? Their choices are mainly based upon emotions and feelings, partly conscious, partly unconscious. Most of these emotions are labeled negative: fear, inferiority, self-doubt, anger or rage, uncertainty, etc. A few are positive: love, compassion, joy. Unfortunately in many cases the negative emotions unconsciously are dominating.

We can see this on all levels in society. It is clear that those who voted for Trump as president, did so clearly against their own interest, at least over the long term. Although they may have misled themselves, thinking that they were voting based on their own interest, they clearly did not. The image of their interest surely is distorted by their negative feelings: not being seen, not being accepted, feeling unsafe, etc.

We also can see it on the levels of our leadership. President Trump f.i. certainly is not grounding his decisions on rational considerations, even not so on his own interest (although he may think he does). He denies climate change (will he still do so after the melting of the permafrost or the flooding of Houston?), he wants to build a wall between the US and Mexico, he wants to create jobs, that he cannot create, and so on and so forth. He is basing his decisions on (unconscious?) fear and rage, in an impulsive way. That is why he is so dangerous. He could just launch an atomic bomb – just like that. I always am amazed that there are still people who think you can negotiate with Trump on a reasonable base. One can’t. (If you seemingly have a deal, he always can break it).

But also more ‘normal’ politicians and economist don’t act on rational grounds. They still think a maximum temperature rise of 2 degrees is feasible, which clearly is not so.*) They still think one can control Kim Yung-un, or Erdogan, or Rohani, or Assad. They all will fall, but not by external pressure, but due to the the internal developments in their countries. (Erdogan will be the first. When dictators start building megalomaniac palaces you know the end is near). One cannot make deals with them, because they too are not acting on rational grounds (that is not to say that you shouldn’t communicate with them).

So we have this beautiful capacity of using our brains, but unfortunately we don’t. It would be wise however if we anyway do use them in our private lives. That is not to say that we should neglect our feelings, but our decisions should be based on a mix of reason and feeling. This is called common sense. In order to be able to do so we have to know ourselves. Work to do!

*) This was already known by those who were willing to to see it in 2007. See Earth Fever, Living Consciously with Climate Change, by : Judy Mcallister, Erik van Praag and Jan Paul Van Soest, 2009, page 53.

Disclaimer: I apologize for mistakes in my English. Blogs are cursory – not stuff for correction by a native speaker.

Een gebed voor de wereld

Geef een reactie

In de maand mei heb ik in een serie blogs gesteld dat wij als mensheid niet in staat blijken het klimaatprobleem op eigen kracht op te lossen. We hebben daarvoor hulp van buiten nodig. Dat mondde uit in een beschouwing over de noodzaak tot gebed, ook, en met name juist, als je niet in een transcendente wereld gelooft. (Zie mijn blog van 18 mei).

In dit blog geef ik een voorbeeld van een dergelijk gebed, afkomstig uit Gebedsboekje voor zoekers, 2010 (Dat is hier en daar nog verkrijgbaar). Een beetje pathetisch misschien, maar ach. . .

Aanwezige, goden en deva’s, engelen en gidsen,

Wij maken van deze wereld een absolute puinhoop.
Wij laten de armoede in deze wereld voortbestaan, en gaan over tot de orde van de dag.
We misbruiken de aarde door haar uit te buiten.
We hebben atoomwapens, die vroeg of laat gebruikt zullen worden.
We vernietigen de ecosystemen, en creëren een klimaatcrisis die ons allemaal zal bedreigen, zo niet vernietigen. En we gaan over tot de orde van de dag.
We hebben een economisch en politiek systeem geschapen dat gebaseerd is op hebzucht en korte-termijn eigenbelang. Dat systeem is zo krachtig, dat het bijna onmogelijk is geworden daar op individueel niveau verandering in te brengen. Het lijkt erop dat we ook op collectief niveau niet de verantwoordelijkheid nemen deze toestand radicaal te doorbreken.
We voelen ons machteloos, en klampen ons vast aan dat beetje macht dat we wel hebben: in onze eigen levens, en in onze functies. Maar het is allemaal illusie. We komen er niet meer uit.
Toch kunnen we nog steeds vreugde, schoonheid en liefde ervaren. Toch kunnen we, tegen beter weten in, geloven, hopen en moed opbrengen. Toch is er de onverwoestbare levenskracht. Hoe is dat mogelijk? We buigen in dankbaarheid en verwondering het hoofd.
Dat neemt niet weg dat we ons diep moeten schamen en onze samenleving diepgaand en structureel moeten veranderen. We moeten een nieuwe mentaliteit en een nieuwe verantwoordelijkheid ontwikkelen. Dat kunnen we niet alleen. Daarvoor hebben we jullie inbreng nodig. Willen jullie ons bijstaan en je niet in afschuw afwenden? Willen jullie wel bij ons blijven, in godsnaam?
Confronteer ons indien nodig, dwing ons desnoods te luisteren, maar laat ons niet alleen. Wees hard voor ons, maar veroordeel ons niet. Ik voel dat het nog geen tijd is om te vragen om vergeving, maar laat ons intussen niet in de steek. Help ons om onze stem te verheffen en ons gedrag te veranderen. Geef ons verontrusting, maar help ons niet te blijven steken in angst, machteloosheid, apathie, vruchteloos zelfverwijt. Voedt ons met visie, kracht en wijsheid, zodat we schoonheid kunnen scheppen, en weer op constructieve wijze mee kunnen bouwen aan het grote bouwplan, in plaats van het te vernietigen. Laat ons een Tempel van Schoonheid en Humaniteit bouwen, in plaats van een Toren van Babel. Zo zij het.
We vragen, nee, smeken jullie: in godsnaam, laat ons niet alleen! Dank jullie wel!

Makkelijker kunnen we het niet maken – wel leuker.

Geef een reactie

We leven in een geweldig land. Vergeleken met de meeste buitenlanden: goede gezondheidszorg, redelijk goed onderwijs voor iedereen, uitstekend wegennet, goed openbaar vervoer, goede afvalverwerking, water- en luchtzuivering, een prachtig waterbeheer, podiumkunsten op internationaal niveau, prachtige musea, niet al te ingewikkelde en eerlijke bureaucratie, weinig corruptie, we hebben een mooie grondwet, en zo kan ik nog wel even doorgaan. . .

We leven in een onaangenaam land. Er zijn weer wachtlijsten in de gezondheidszorg en er is daar een verstikkende bureaucratie ontstaan, lerarensalarissen zijn te laag, op vele plaatsen verslechterd het openbaar vervoer, op de wegen staan steeds vaker steeds langere files, we zijn hard tegenover vluchtelingen, de voedselbanken zijn hard nodig, we beledigen elkaar op internet en elders en passen verkapte discriminatie toe, we hebben vervuilende kolencentrales en doen onvoldoende aan het klimaatprobleem, de kunstensector staat onder druk, en zo kan ik nog wel even doorgaan. . .

Veel van de zegeningen in de eerste alinea en de tekortkomingen in de tweede alinea (maar niet alle) hebben met geld te maken. In het bijzonder met overheidsgeld, dat binnenkomt via allerlei soorten belastingen. De overheid, wij allen, betalen voor de meeste voorzieningen in ons geweldige land, en laten de tekortkomingen ontstaan door gebrek aan fondsen.

Daarom is het voor mij onbegrijpelijk dat de overheid de vermogenden in ons land, nu de vluchtroutes via belastingparadijzen voor particulieren steeds moeilijker worden, een nieuwe route biedt om geen of zeer weinig vermogensbelasting te betalen. Dat gaat via de zogenaamde fondsen voor gemene rekening, die het mogelijk maken dat je, volkomen legaal en anoniem, grote delen van je vermogen aan de belastinginning onttrekt. Nu beginnen enkele linkse kamerleden daarover te piepen, maar toen destijds het CDA kamerlid Omtzigt voor de effecten van deze regeling waarschuwde gaf noch de staatssecretaris, noch de kamer thuis.

Waarom doet de overheid dit? Waarom zorgt ze ervoor minder belastinginkomsten te innen dan ze zou kunnen doen, en waarom spoort ze de vermogende Nederlanders aan tot immoreel gedrag (wel de lusten, maar niet de lasten)? Ik weet het natuurlijk niet, maar kan maar één reden bedenken: belangenbehartiging van de meer vermogenden in onze samenleving.

Wat zou het mooi zijn als het nieuwe kabinet het ouderwetse begrip ‘solidariteit’ weer eens in ere zou herstellen. Solidariteit komt van het latijns solidium, eenheid. Ja, dat zou wat zijn, als het algemeen belang in plaats van de deelbelangen weer centraal zou komen te staan. Laten we afspreken dat we t.z.t. dit nieuwe kabinet daarop afrekenen.

Ontroerd zijn is ademhalen met het hart.*)

Geef een reactie

Nog eens terugdenkend aan de uitzending van ‘Zomergasten’ van 30 juli (met burgemeester Van der Laan) trof me iets dat ik als een belangrijk verschil zie tussen Van der Laan enerzijds en de heren Pechtold, Rutte en Buma anderzijds. Dat is dat Van der Laan ontroerd kan worden, terwijl ik me dat bij de andere drie niet kan voorstellen. Dat kan ik natuurlijk helemaal mis hebben, maar dit is mijn persoonlijke indruk.

Zelf heb ik 33 jaar een leven zonder ontroering geleefd. Niet dat ik helemaal geen emoties had, en er waren natuurlijk best gebeurtenissen, zowel in mijn privé leven als maatschappelijk, die me wat – of zelfs veel – deden. Ik reageerde dan met woede, verontwaardiging, gekwetstheid of andere emoties, maar ontroering, een verzachting in mijn gemoed door verdriet, meevoelen of juist schoonheid kende ik niet. Ik was er simpelweg niet toe in staat. Het dichtste erbij kwam ik nog bij de geboorte van mijn eerste dochter, toen ik een mengeling voelde van vreugde en ontzag, en een zeldzaam moment van innerlijke vrede beleefde.

Omdat ik dit gebrek aan zachtheid als een gemis voelde heb ik er alles aan gedaan om te onderzoeken waar dit onvermogen vandaan kwam, en uiteindelijk heeft dat er in een moeizaam, jarenlang proces toe geleid dat ik de kwaliteit van ontroering in mezelf heb kunnen ontwikkelen. Dat heeft mijn leven enorm verdiept en verrijkt, en ik denk dat ik daardoor ook meer heb kunnen betekenen voor anderen.

Een probleem van niet ontroerd kunnen worden is dat je ook niet zo diep geraakt kan worden door wat er om je heen gebeurt. Dat geldt zowel voor verdrietige of vreselijke gebeurtenissen, als ook voor momenten van schoonheid en liefde.

Ik geloof dat veruit de meeste mensen het vermogen tot ontroering in zich hebben (uitzonderingen daargelaten – zie mijn blog van 27 oktober 2016). Dat geldt dus ook voor onze politici. Vaak is het vermogen ontroerd te worden gewoon beschikbaar, maar soms is het geblokkeerd en moet het gewekt worden, zoals bij mij. Dat kan spontaan gebeuren, bijvoorbeeld door schokkende of prachtige ervaringen, maar anders, zoals in mijn geval, moet je er voor werken. Dat is echter de moeite waard; ik kan het iedereen aanraden! Maar afgezien daarvan, het is wat we in de wereld nodig hebben: mensen die ontroerd kunnen worden en zich door hun ontroering kunnen laten leiden.

*)Pierre Reverdy, Frans dichter, 1889-1960

Verwantschap

Geef een reactie

In de ‘Zomergasten’ uitzending van afgelopen zondag liet burgemeester Van der Laan precies zien wat er goed is en wat er mis is in deze samenleving. Hij liet een fragment zien uit een kamerdebat naar aanleiding van de aanslag op Charlie Hebdo. In plaats van zich in te leven in de bevolking – de aanslag riep gevoelens van onveiligheid en zelfs angst op -, en saamhorigheid en harmonie uit te stralen, probeerden de kamerleden punten te scoren naar aanleiding van dit drama en elkaar vliegen af te vangen. Kortom, ze manipuleerden het verdriet van hun kiezers in plaats van hen te ondersteunen.

In contrast daarmee liet Van der Laan de reacties zien op de dood van Abdelhak ‘Appie’ Nouri. Reacties van verdriet en medeleven door heel Nederland. Wat in het bijzonder ontroerde was dat groepen die elkaar normaal naar het leven staan nu troostend en ondersteunend in elkaars armen vielen, letterijk en figuurlijk: Marokkaanse jongeren en de ‘witte’ F-side, supporters van PSV, Feyenoord en Ajax, oud en jong. De supporters van FC Utrecht, ‘normaal’ de aartsvijanden van Ajax klapten voor Appie Nouri op een ver voetbalveld in Malta. Als u de uitzending van Zomergasten niet gezien heeft, raad ik u sterk aan die alsnog te zien via ‘Uitzending gemist’: https://www.npo.nl/vpro-zomergasten/30-07-2017/VPWON_1269686

Het is niet alleen het verdriet dat ons bij elkaar brengt. Ook het succes van de vrouwen in het EK – ik weet nog niet of ze dat vanavond kunnen voortzetten – verbroedert en verzustert (Och heden, die termen mogen vandaag de dag niet meer. . . )

Zoals Arjen Fortuin schreef in NRC/Handelsblad, dit is waar we denk ik diepweg allemaal naar verlangen: ons weer één voelen, een deel van de ‘family of man’ zodat we onze identiteit niet hoeven te ontlenen aan een ethnische of religieuze subgroep of aan onze nationaliteit of sekse, maar aan het besef dat we onlosmakelijk behoren tot een wereldomspannende familie. Daarom ontroert wat er gebeurde rond ‘Appie’ ons zo.

Wat zou het prachtig zijn als onze politici, onze leiders, dat besef zouden gaan uitdragen. Dat hoeft niet te betekenen dat ze het altijd eens zijn met elkaar – dat is in een familie ook zelden het geval. Maar het zou betekenen dat ze verbondenheid voelen met degenen met wie ze van mening verschillen. Ja, en dan kunnen ze creatief worden, en hoeft een formatie natuurlijk niet zo lang te duren.

Wat we nu zien vervult me met weerzin. En dan moeten we natuurlijk niet verbaasd zijn dat mensen zich afwenden van de politiek en uiteindelijk de democratie zelf in gevaar komt. Maar er is een alternatief. Onze burgemeester liet zien hoe het wel kan (ik hoop dat veel politici hebben gekeken). Hij antwoordde in de genoemde uitzending op de vraag wat hij hoopte dat zijn nalatenschap zou zijn: ‘dat Amsterdam de lieve stad blijft die het is.’