Maandelijks archief: oktober 2020

Een remedie tegen eenzaamheid.

Het is wel duidelijk dat de Corona crisis bij veel mensen gevoelens van angst en eenzaamheid oproept. Dat laatste gevoel komt veel voor bij ouderen, met name als ze in een verpleeghuis zitten of zonder partner thuis wonen; bij jongeren, die hun feestjes missen en het gezamenlijk ‘chillen’; bij studenten, en bij thuiswerkers die fulltime thuis moeten werken. En natuurlijk ook bij mensen die door Corona hun baan hebben verloren. In dit blok wil ik een hulpmiddel aandragen dat soms kan helpen die gevoelens te verdrijven: Gebed.

Nu is bidden vanzelfsprekend voor hen die geloven: in een persoonlijke God, Jezus, Maria, heiligen, die zich om jou bekommeren. Maar wat als je niet gelooft, of alleen maar in een vage onpersoonlijke kracht die de wereldorde heeft geschapen en voortstuwt? Misschien laat die kracht zich kennen door de wonderen van de natuur, of door kunst, of door de fysieke en spirituele wetten die dit bestaan beheersen, maar daarmee wordt die kracht nog niet een identiteit die zich persoonlijk met jou bezig houdt.

Je hoeft echter niet gelovig te zijn om te bidden. Het is voldoende als je de mogelijkheid open houdt dat er een subtiele, onzichtbare wereld bestaat, waarin zich allerlei entiteiten bevinden: geesten, demonen, deva’s, engelen, gestorvenen – misschien zelfs God. Je hoeft er niet in te geloven, maar moet wel weten dat je nooit kunt bewijzen dat die wereld niet bestaat. Als je er niettemin absoluut van overtuigd bent dat de materiële wereld alles is wat er is, dan is dit blog niet voor jou bedoeld.

Maar als je nu niet gelovig bent, tot wie moet je dan bidden? Dan doe je even alsof er wel iemand of iets is tot wie of waartoe je je kunt wenden. Je speelt een spel, waarvan je weet dat het een spel is – maar het is niet ondenkbaar dat dit spel al doende toch betekenis gaat krijgen. En je kiest een eigen aanspreektitel: Aanwezige, Aanwezigheid, Systeem, God, Eeuwige, Grote Geest, meester, geliefde, – of, als je wilt bidden tot jouw persoonlijke gids of beschermengel, kun je zijn of haar naam gebruiken.

Een van de effecten van bidden is de ervaring dat je niet meer zo alleen bent – of je nu echt gelooft of niet. Zelfs als je gebeden niet verhoord worden, althans niet op een manier die jij je had voorgesteld, of je geen antwoord krijgt, dan nog ontstaat er een contact, misschien alleen maar in je verbeelding, misschien ook daadwerkelijk. En waarom zou wat er zich in je verbeelding afspeelt niet ook werkelijkheid zijn? Zo kun je je gevoelens van eenzaamheid verlichten en enige intimiteit ervaren.

Er is nog veel meer over te vertellen, maar dat moet ik uitstellen tot een volgende keer. Intussen kan wie zich er voordien verder in wil verdiepen terecht bij verschillende boeken over gebed. Twee noem ik hier: Mijn eigen Gebedsboekje voor zoekers, alleen nog tweede hands verkrijgbaar en:

Staat het in de sterren?

Ik heb een ambivalente verhouding met astrologie. Dat de maan enige invloed heeft op onze wereld kan ik nog begrijpen. Ze veroorzaakt de bewegingen van eb en vloed, en beïnvloedt de menstruatiecyclus bij vrouwen. Maar dat verre planeten of sterrenconstellaties gebeurtenissen hier op aarde veroorzaken. . . dat kan ik me nauwelijks voorstellen.

Anderzijds heb ik in mijn leven een aantal opmerkelijke uitspraken van astrologen gehoord, zowel wat betreft mijn eigen leven, als wat betreft de wereld als geheel. Zo is door gerenommeerde astrologen (onder wie Karen Hamaker en Lynn Bell*) al jaren geleden voorzien dat we zo rond 2019/2020 als wereld in een ernstige crisis zouden belanden. Dat zou te maken hebben met de stand van de planeten Saturnus, Jupiter en Pluto in hun onderlinge relatie, alsook met het feit dat dit alles net plaats vindt in de laatste graden van het sterrenbeeld steenbok. Hier begrijp ik allemaal niets van, maar ik heb er dan ook niet voor gestudeerd.

Betekent dit nu dat we moeten geloven dat ons leven bepaald wordt door de stand der planeten en sterren? Met andere woorden: door het tevoren bepaalde (nood)lot? (vergelijk mijn blog van 8 oktober) Dat geloof ik toch niet. Zoals mw. Drent eens zei: “de sterren neigen; ze dwingen niet.” En Karen Hamaker: er is geen oorzakelijke relatie tussen de stand van de hemellichamen en wat er op aarde gebeurt. Je moet het meer zien als parallellen, de beide werkelijkheden spiegelen elkaar. De stand der planeten en sterren geven een context van wat er op aarde gebeurt die je in symbolische taal kunt duiden. Alles in dit heelal hangt met alles samen – één grote eenheid. Je kan natuurlijk precies beschrijven wat de stand der planeten/sterren op een bepaald moment of in een bepaalde periode zal zijn. Daaruit is de context, het raamwerk af te leiden waarbinnen huidige en toekomstige gebeurtenissen plaats vinden. Maar wat we in of met die constellatie doen, hoe we erop reageren, op individueel of collectief niveau, is geheel aan ons. Bovendien moeten we ons realiseren dat de interpretatie van die constellatie – de specifieke werking van planeten, de stand van de planeten in verhouding tot elkaar en hun plaats in de dierenriem op een bepaald moment – een mensenzaak is. Soms is die interpretatie gebaseerd op eeuwenoude tradities of onbewuste archetypen, maar toch . . . het blijft subjectief. Daarom zijn specifieke en absolute toekomstvoorspellingen met behulp van astrologie onmogelijk. Astrologen die dat wel doen zijn niet bona fide.

Het is niettemin wel te begrijpen dat vele staatsmannen, politici, bedrijfsleiders, en vele, vele anderen toch regelmatig astrologen raadplegen. Die kunnen informatie aandragen die confronterend of inspirerend is en van belang kan zijn voor komende beslissingen, of stimuleert tot een verdiepend zelfinzicht. Daar is niets mis mee, als de ontvangers van die informatie – wij dus ook – kritisch blijven en nooit vergeten dat het gaat om duidingen, en dat wij uiteindelijk zelf verantwoordelijk zijn voor de inzichten die we accepteren en de keuzen die we maken en de gevolgen daarvan. Wij kunnen die verantwoordelijkheid niet afschuiven op aardse of hemelse machten of omstandigheden. Bij nader inzien geloof ik dat mijn verhouding tot de astrologie wat minder ambivalent is dan ik dacht voordat ik er eens even over na-dacht.

*) https://www.youtube.com/watch?v=fFC29PDF14U https://lynnbellastrology.com

Hoe kun je het land bezitten?

Diegenen die me al wat langer kennen weten dat ik al jaren voorstander ben van het afschaffen van particulier grondbezit. Ik ben natuurlijk lang niet de enige, en ook niet bepaald de eerste die dit standpunt inneemt. Ik sta daarmee in een lange spirituele traditie. Beroemd is bijvoorbeeld de rede die het stamhoofd van de native Suquamish hield in 1854, toen gouverneur Stevens hem aanbood zijn land te kopen (zie het fragment uit die toespraak hierboven). Voor hem was het land waarin en waarop hij leefde zijn moeder – en je moeder kun je natuurlijk niet bezitten. Ook in de Joods-Christelijke traditie bestaat het idee dat je het land, de grond niet kunt bezitten. Zie bijvoorbeeld Lev. 25 vs. 23. ‘Het land zal niet voor altijd verkocht worden, want het land is van Mij, en gij zijt vreemdelingen en bijwoners bij Mij’ (God). In de Joodse traditie is daar het idee van het Jubeljaar uit voortgekomen: in ieder 50e jaar wordt het land gelost en opnieuw verdeeld (ook een bijbels voorschrift trouwens*). En in Christelijke kring heeft het idee van ‘rentmeesterschap’ opgeld gedaan (in het bijzonder sinds Kuyper). Een rentmeester bezit het land niet maar beheert het. Ook het idee van de ‘commons’ (meent, gemeynt of marke) is een stap in de richting van collectief grondbezit: gemeenschappelijk land dat van iedereen is en door iedereen gebruikt kan worden.

Helaas worden deze ideeën vandaag de dag nauwelijks meer in praktijk gebracht. Grond is een commercieel goed geworden, onderhevig aan de wetten van een ongereguleerde markt, en daardoor ook onderhevig aan speculatie. Dat heeft bijzonder ernstige consequenties. De grond is te duur geworden voor een verantwoorde sociale woningbouw en voor de ontwikkeling van een duurzame landbouw (zie voor een uitvoerige toelichting betreffende de landbouw de bijlage en de links onderaan dit blog*). Het laatste kabinet dat daar wat aan heeft willen doen was het kabinet Den Uyl in 1977. Dat diende een wetsontwerp in tegen grondspeculatie dat twee elementen bevatte: 1. bij onteigening zou niet de waarde in het economisch verkeer vergoed worden maar de gebruikswaarde van de grond; en 2. de gemeenten zouden een voorkeursrecht krijgen bij grondaankoop. Zoals men ziet: een verbetering van de situatie, maar toch: een zeer gematigd wetsontwerp, nog ver verwijderd van nationalisering van het grondbezit. Dit wetsontwerp was niettemin te radicaal voor de christen-democratie en de VVD, waarop het kabinet Den Uyl viel. Deze feiten zijn vandaag de dag weinig bekend. Maar het is goed om te weten welke stromingen in Nederland verantwoordelijk zijn voor de ongehoorde grondspeculaties van deze tijd.

En dat terwijl een oplossing zo voor de hand ligt. We hebben in Nederland een uitstekend werkend stelsel van erfpacht. Als we alle grond geleidelijk zouden nationaliseren en dan weer in erfpacht zouden uitgeven is het probleem in een klap opgelost. (Er moet dan wel een oplossing gevonden voor de aflossing van de torenhoge schulden die veel boeren nu bij voornamelijk de Rabobank hebben, zie hieronder*. Maar waar een wil is, is een weg.) Dat vraagt een visie die volstrekt strijdig is met de heersende economische moraal, die nog steeds de markt en het bezit centraal stelt. Veel mooie worden worden gesproken om dat te veranderen, maar het blijft voorshands voornamelijk bij woorden. De trend is in andere richting. Een voorbeeld: de gemeente Amsterdam die traditioneel de grond in erfpacht uitgaf, heeft nu het stelsel van eeuwigdurende erfpacht ingevoerd: een stap in de richting van particulier grondbezit. En zelfs de meest radicale partij op dit gebied, GroenLinks, besteed hier in zijn zojuist uitgekomen concept verkiezingsprogamma nauwelijks aandacht aan. Ze wil een gemeentelijk heffing invoeren op de waardestijging van de grond als die een bouwbestemming krijgt. Dat is symptoombestrijding maar pakt het probleem niet bij de (landbouw)wortel aan.

Wat zou het mooi zijn als onze politici, en wij allen, elkaar zouden vinden in het idee van de grond als ‘commons’, zoals bijvoorbeeld ook de lucht en het water. Dan zouden waarden als solidariteit, rentmeesterschap, respect voor Moeder aarde, en zorg voor elkaar ineens inhoud krijgen en echt leidend worden. Welke politieke partij zou dit durven te agenderen? Een dergelijke partij zou onmiddellijk mijn stem krijgen (als ze tenminste verder geen schadelijke onzin verkoopt).

Informatie over Bregje Hamelynck, zie https://transitiecoalitievoedsel.nl/denk-mee-met-bregje-hamelynck/ .

Zie ook:

  • Zie: Martin Buber, Het geloof der profeten, 1950/1972

Toeval of lotsbestemming?*

© https://verkenjegeest.com/is-het-toeval-of-lotsbestemming/

Volgens mij kan je je leven op twee manieren leven: onder invloed van het (nood)lot, of gericht op je bestemming. Fate of destiny. Laten we eens onderzoeken wat elk van deze levenswijzen voor consequenties heeft.

Als je je leven leeft als onderhevig aan het lot, dan komen alle gebeurtenissen in je leven – groot en klein, vreugdevol of vreeswekkend, ingrijpend of niet – schijnbaar toevallig op je weg. Vrije wil, zo die al bestaat, heeft daarop geen invloed. De enige invloed die je hebt is de wijze waarop je op die gebeurtenissen reageert. Spirituele ontwikkeling in dit leven is het ontwikkelen van eens stoïcijnse levenshouding: alles aanvaarden zoals het komt. Het leven geeft, het leven neemt, je kunt er toch niets aan doen (Dit is de houding die gepraktiseerd is door de Stoa, en artistiek vormgegeven is in de klassieke Griekse tragedies). Als je er in dit soort leven in slaagt de realiteit (je eigen geestesleven en de buitenwereld) te ervaren los van alle conditionering, oordelen, idealen en beeldvorming vooraf dan kun je echt gaan zien. Uit dit zien vloeit dan je persoonlijk en maatschappelijk handelen voort. Dit is de betekenis van Krishnamurti’s beroemde uitspraak: ‘zien is handelen’. Alleen dit handelen is effectief en heilzaam, alle handelen dat aan dit stadium vooraf gaat is gebaseerd op het denken in de breedste zin des woords, en heeft altijd zowel negatieve als positieve effecten. Vandaar dat het taoïsme leiders aanbeveelt niet te handelen – bedoeld wordt naar mijn mening niet doelbewust te handelen, maar alleen te handelen als dit uit directe, onmiddellijk ervaring (dus zonder tussenkomst van iets) of noodzaak voortvloeit. Het is mijns inziens niet erg gemakkelijk deze levenshouding te vervolmaken – er gaat meestal minstens een leven mee heen. Hoe verder je komt, hoe meer je kunt ervaren dat alles in deze wereld één is.

De andere levenswijze, die gericht is op je bestemming, vraagt dat je ontdekt wat je sacred contact in je leven is: wat je op aarde te leren, te doen en te geven hebt (de term is van Caroline Myss). Deze houding is dus niet uitsluitend gericht op het NU, maar ook op de toekomst en schept een creatieve spanning tussen heden en toekomst. In dit soort leven ben je meer sturend en bewust creërend bezig. In de tijd dat ik nog coach en loopbaanconsultant was heb ik ontdekt dat mijn cliënten niet alleen op zoek waren naar hun talenten en interesses, maar ook naar hun bestemming, naar een hoger levensdoel. In mijn ervaring kan iedereen zo’n doel vinden, als je je aandacht er op richt. En als je dit doel gevonden hebt gebeuren er twee dingen: je gaat je handelen afstemmen op het bereiken van dit doel, en de gebeurtenissen in je leven verliezen hun toevallig karakter. Er komen meer ‘zinvolle’ gebeurtenissen op je pad. Synchroniciteit gaat in je leven een rol spelen. Ook gaat je innerlijke gids duidelijker tot je spreken, en deze beïnvloedt de keuzen die je maakt en de beslissingen die je neemt. Dit hele proces kan leiden tot een diep gevoel van voldoening, ook als je levensdoel niet bereikt wordt. Maar dit is een leven met meer spanning en soms zelf stress dan het eerste leven; ook al omdat je handelen nooit een eenduidig effect heeft. Spirituele ontwikkeling in dit leven is het ontwikkelen van je intuïtie, liefde en uiteindelijk eenheidsbewustzijn.

Het kan dat ook bij hen die niet zo bewust met hun leven omgaan een van de beschreven levensstijlen domineert. Maar als je kiest voor een bewuster leven, dan kun je uitzoeken welke stijl je past. Ik zelf heb mijn leven meer geleefd op de tweede manier – al waren er ook momenten (bijvoorbeeld toen ik getroffen werd door een levensbedreigende ziekte) dat kortstondig de eerste levenswijze domineerde. En met het klimmen der jaren wordt de eerste levenswijze aantrekkelijker voor mij, maar ik slaag er nog niet erg in deze te praktiseren. Het past volgens mij niet zo bij mijn karakter. Ik geloof overigens niet dat de ene levenswijze ‘beter’ is dan de andere. Ga maar eens na welke van de bovenstaande beschrijvingen het beste op jouw leven past, of welk van die twee voor jou het aantrekkelijkst is. Daar zou ik dan hoe dan ook vrede mee hebben.

* © https://verkenjegeest.com/is-het-toeval-of-lotsbestemming/

*) Op bovengenoemde website vind je interessante beschouwingen over dit thema.

Nogmaals: vrije wil?

Degenen die me in de loop van de jaren gevolgd hebben weten dat ik een fel bestrijder ben van de theorie dat de vrije wil – het vermogen te kiezen tussen alternatieven – niet bestaat. Het argument voor die stelling is dat processen in de hersenen aan bewuste keuzen vooraf gaan (zie afbeelding hieronder). Waarbij volledig aan de mogelijkheid voorbij wordt gegaan dat het ook zo kan zijn dat hersenbewegingen door een non-lokaal bewustzijn worden aangestuurd. Daaruit heb ik afgeleid dat de vrije wil wel bestaat, maar dat is bij nader inzien toch een beetje kort door de bocht. Weliswaar heb ik het bewijs dat de vrije wil niet bestaat hiermee onderuit gehaald, maar het omgekeerde nog niet bewezen. Het zou zo kunnen zijn, dat in dat non-lokaal bewustzijn deterministische processen een overheersende rol spelen. Met andere woorden dat onze keuzen schijnbaar vrij zijn, maar in feite zijn voorbestemd.

Als ik nadenk over de belangrijkste beslissingen en keuzen die ik in mijn leven gemaakt heb, dan voelen die als vrije keuzen. Maar als ik er dieper over doordenk lijkt het wel of juist de meest wezenlijke beslissingen niet genomen zijn maar gevallen. Ik had de keuze al gemaakt, de beslissing was al genomen, voordat ik me daarvan – soms pas maanden later – bewust werd. Dat inzicht wordt ondersteund doordat ik sterk ervaren heb geleid te worden door een innerlijke gids – maar wat komt die vandaan?

Uiteraard heb ik op al deze vragen geen antwoord. Waarom is het toch belangrijk hierover na te denken? Dat heeft met verantwoordelijkheid te maken. Als er geen vrije wil is, zijn we ook niet verantwoordelijk. Dat geldt voor onszelf, maar ook voor al die mensen wier gedrag we afkeuren of zelfs verafschuwen.

Of ik verantwoording neem of niet voelt voor mij op zichzelf als een keuze. Ik kies daarvoor. Weshalve ik het als werkhypothese voorlopig maar houd op het bestaan van een vrije wil.