Maandelijks archief: november 2020

De ’trickster’*

Citaat: De mens leert gedurende zijn ontwikkeling bepaalde gedragingen te tonen, omdat deze van pas komen of gewaardeerd worden, zij vormen de ‘persona’.
De schaduw bevat het tegengestelde van de eigenschappen van de persona. Het is datgene van onszelf wat we proberen te verbergen, dat niet werd gewaardeerd en daarom is verdrongen en gedwongen wordt een verstopt leven te leiden. (Jung vereniging). De schaduw kan ideeën bevatten waarvan we geleerd hebben dat die ‘fout’ zijn, eigenschappen die we verwerpelijk vinden, neigingen die we afkeuren. Allemaal ‘negatieve’ kanten van onszelf die we liever niet dan wel hebben, en die we daarom verheimelijken of onderdrukken. Ze blijven in het diepe duister van onze persoonlijkheid verborgen: in de schaduw, en groeien daar.

Het geleidelijk aan het licht brengen van onze schaduw is een noodzakelijke voorwaarde voor persoonlijke en spirituele groei. Maar we doen dat vaak niet of te weinig, juist omdat we afkeuren wat in de schaduw ligt en daar soms bang voor zijn. Een voorbeeld daarvan is onze neiging tot wreedheid, die bijna iedereen wel in zekere mate heeft. Maar als we de schaduw blijven onderdrukken komt hij er uiteindelijk toch uit, soms verkapt en geleidelijk, maar als dat de druk onvoldoende wegneemt, als een uitbarsting, zoals de aarde af en toe uitbarst in een vulkaan.

Als we samenlevingen beschouwen als een levend organisme – en dat doe ik – dan geldt voor samenlevingen hetzelfde mechanisme. Een schaduwkant van de Westerse cultuur is onze leugenachtigheid en onze neiging anderen te bedriegen als we daar zelf voordeel bij kunnen behalen. Deze schaduw komt er tegenwoordig geleidelijk uit in de vorm van onoprechtheid in de politiek en het bedrijfsleven, competitiedrang, misdaad, complottheorieën, gewelddadigheid, en zo meer. Bij een aanzienlijke minderheid van het Amerikaanse volk is deze nu tot een uitbarsting gekomen. Trump was daarvoor een prachtige katalysator, omdat zijn overheersende archetype de ’trickster’ is (in positieve zin: het doorbreken van conventies, stoffigheid en voorspelbaar gedrag; in negatieve zin: anderen manipuleren door dubbelhartigheid; citaat Caroline Myss). Dat is de derde verklaring voor het feit dat Trump nog niet echt verslagen is (de vorige twee vind je in mijn vorige blog).

Wat kunnen we daar nu tegen doen? Het beste lijkt me dat we de schaduw op dit terrein in onszelf onderzoeken en aan het licht brengen. Ik ben ook niet in mijn eerste leugentje gestikt. We vinden altijd wel een excuus voor afkeurenswaardig gedrag (zie nu bijvoorbeeld de ondervraagden bij de toeslag affaire, of het gedraai van boeren en de overheid rond de stikstof problematiek); dat geldt voor de politiek maar ook voor ons persoonlijk. Geloof in en liefde voor de waarheid en eerlijkheid als deugd lijkt me het beste tegengif tegen de verrommeling van onze samenleving.

*) Dit blog is geïnspireerd op het artikel ‘Trickster Times’ van Sharon Blackie: https://sharonblackie.net/trickster-times/

De kracht van Trump

1 reactie

De klimaat crisis bestaat niet, de pandemie is geen probleem (een soort griepje), en ik heb de verkiezingen gewonnen. Zie daar een paar van de meest opvallende leugens van de (gaande?) president van Amerika. Maar hij heeft er in zijn ambstermijn duizenden meer gedebiteerd (22.000 volgens de Washington Post). Toch vertoonden de verkiezingen in de VS geen ‘landslide’. Hoe kon dat? Er zijn veel verschillende analyses over verschenen – ik pik de belangrijkste conclusies daar uit (met dank aan o.a. Coen Nij Bijvank en Eelco Bosch van Rosenthal (Nieuwsuur).

In de eerste plaats was Trump een van de meest effectieve presidenten sinds F.D. Roosevelt. Ik noem even op: Hij heeft een nieuw (trouwens vrijwel ongewijzigd) handelsakkoord gesloten met Canada en Mexico, hij kreeg voor elkaar dat de Nato-landen meer gingen betalen, hij heeft de invoerrechten op sommige producten uit China en Europa verhoogd, hij heeft voorkomen dat ASML zijn machine aan China verkocht (de zaak hangt nog, maar de desbetreffende machine is intussen aan een ander land geleverd), hij heeft nieuwe boringen in natuurgebieden toegestaan (en gaat dat de komende weken op grote schaal opnieuw doen), hij heeft op ruime schaal vergunningen verstrekt voor nieuwe oliewinning uit schalie structuren, hij heeft de belastingen drastisch verlaagd (waarvan met name rijken, welgestelden en het grote bedrijfsleven profiteerden), hij heeft honderden milieuregels teruggedraaid (tot groot genoegen van direct belanghebbenden), hij is uit een aantal internationale verdragen gestapt, of heeft de bijdrage daaraan verlaagd, hij heeft een hard en redelijk succesvol beleid gevoerd tegenover migranten, hij heeft honderden rechters benoemd, onder wie drie in het hooggerechtshof, en de economie stond er voor de Coronacrisis goed voor (de verbetering was overigens al onder Obama begonnen). Dus de eerste reden waarom zoveel mensen op Trump hebben gestemd is omdat ze van zijn bewind voordeel hadden, of dat althans dachten (soms terecht, soms ten onrechte). Voor dezen was het dus een rationele beslissing.

Een tweede reden waarom zoveel mensen op Trump hebben gestemd was dat er een overeenkomst bestaat tussen het denksysteem van het populisme en denkwijzen binnen dogmatische en fundamentalistische godsdiensten (evangelische christenen, pinksterbeweging, orthodoxe protestanten, enz.). In beide gevallen gaat het om een gesloten denksysteem, dat weinig openheid biedt voor alternatieve denkbeelden, en waarin sterk gedacht wordt in termen van goed/fout, zwart/wit en wij/zij. Mensen die hun hele leven getraind zijn in dergelijke denksystemen, kunnen niet op een andere, meer flexibele manier denken en redeneren. Bovendien verschaft dit denksysteem veiligheid: het maakt de wereld overzichtelijk (terwijl die eigenlijk complex is), het creëert een gemeenschap van gelijkgezinden, en geeft de voldoening aan de goede kant te staan en de waarheid in pacht te hebben. In de VS is het aandeel van deze Christenen in de bevolking naar bekend zeer groot; zij zijn daardoor ontvankelijk voor de manier van denken van de Trump en de ultra-rechtse Republikeinen. Zij herkennen hun eigen manier van denken in dat van de populisten – dat geeft vertrouwen. Omgekeerd schrikt het meer complexe wereldbeeld van links-progressief hen af. (Daar komt nog bij dat vanuit die hoek vaak enigszins op hen neer gekeken wordt. Ook al wordt dat niet expliciet gezegd, toch klinkt het vaak mee in de toon van de linkse elite. Denk aan het beruchte ‘deplorables’ van Hillary Clinton).

Er is nog een meer fundamentele reden waarom het Trumpisme nog niet echt verslagen is – maar daarover een volgende keer.

Systeem! Gij spitst geen oog of baard

Geef een reactie

In mijn vorige blogs stelde ik dat bidden een goede remedie is tegen eenzaamheid, en gaf ik een paar valkuilen aan bij het gebed. Ik eindigde toen met de vraag: hoe dan wel te bidden? Daarover gaat dit blog.

Er zijn behalve om de eenzaamheid te verdrijven nog 101 andere redenen waarom je zou kunnen bidden. Ik noem er enkele: je dankbaarheid uiten, je verdriet delen, genezing of ondersteuning vragen voor jezelf of anderen, helderheid krijgen in je verwarde gedachten, enzovoort. Ik zou nu natuurlijk een heel betoog kunnen houden over hoe je kan bidden (dat heb ik elders al gedaan: Gebedsboekje voor zoekers), maar hier wil ik gewoon enkele voorbeelden geven.

Eerste voorbeeld: een gebed van iemand de niet in een persoonlijke god gelooft:

Tweede voorbeeld: een gebed van iemand die wel in een persoonlijke God gelooft; althans als aanspreektitel (Caroline Myss):

Derde voorbeeld: een gebed van iemand (ik zelf in dit geval), die zich richt tot zijn innerlijke gids:

En tenslotte een gebed van iemand die in het kader van zijn streven naar eenheidsbewustzijn zich identificeert met Gaia:

Ik geloof dat deze wereld meer gebed nodig heeft. Het maakt ons gevoelig voor contact met de onzichtbare werelden. We hebben dat nodig als brood, al was het maar om de chaos het hoofd te bieden. Maar afgezien daarvan: ook voor ieder van ons persoonlijk heeft gebed een heilzame en helende werking. Twijfel je daaraan? Probeer het dan maar eens.

De wonderen zijn de wereld nog niet uit.

Geef een reactie

Als ik oppervlakkig naar de wereld kijk zie ik een wereld die verwarder en verdeelder is dan ooit. Ik zie manipulatie, eigenbelang, hebzucht, geweld, machtsstrijd, overal strijd op verschillende manieren, honger, armoede, complottheorieën, – en daartegenover moed, edelmoedigheid, veerkracht en verantwoordelijkheid. Maar het overheersende beeld is toch: een wereld van tegenstellingen, chaos; als een zee in een storm of orkaan.

Maar als ik dieper kijk zie ik eigenlijk maar drie fenomenen: mysterie, schoonheid en wetmatigheid. Mysterie in het groot: de big bang, de miljarden en miljarden sterren en planeten, en zo meer; in het kleinere, in het wonder van een bloem of van een geboorte; en in de microwereld van de kwantummechanica. En wetmatigheid: het wondere weefsel van fysieke en spirituele wetten, zoals de wet van behoud van energie, de wet van de zwaartekracht, de wet van de toenemende entropie, de wetten van het leven en de evolutie, en de wet van Hermes Tresmegistos: zo boven zo beneden. En als derde schoonheid, die spreekt voor zich. Onder de oppervlakte bevinden zich deze drie verschijnselen, en tezamen vormen zij de rust en de stilte van de diepzee. Geen chaos maar kosmos. Zij zijn ook de manifestatie van het bovennatuurlijke, het goddelijke zo u wilt (Caroline Myss: God = Law). En dus ook de weg naar het gebed, dat ik in mijn vorige blog heb aangeduid als een remedie tegen eenzaamheid en angst omdat je, in werkelijkheid of in je verbeelding, een relatie aangaat. Zien en ervaren van mysterie, schoonheid en wetmatigheid brengt ons in contact met onze eigen diepe wijsheid en maakt ons ontvankelijk voor wonderen en voor het grote wonder van het al. Dat is een goede voorbereiding voor gebed.

Hoeveel keer zien we hierin de gulden snede?

Als we dan gaan bidden dan moeten we ons hoeden voor twee valkuilen. Ten eerste: God zien als een persoon (Dit lijkt me geen valkuil te zijn voor hen die niet in een persoonlijke God geloven). God, als hij bestaat, is boven-persoonlijk (dat geldt niet voor Jezus), zoals uit het bovenstaande blijkt (vgl. Ex 3:14). Dat neemt echter niet weg dat je als persoon een relatie kunt aangaan met iets wat zelf geen persoonlijkheid heeft. We doen dat in feite dagelijks met geliefde voorwerpen. Je kunt daar dan ook persoonlijkheid op projecteren, maar het blijft een projectie. Niets mis mee, zolang je je daarvan bewust blijft. (Anders verval je in het magische denken van het kleine kind) Overigens zijn er naar ik aanneem wel vele andere identiteiten, persoonlijkheden zo u wilt, in de bovennatuurlijke wereld, tot wie je ook kunt bidden.

De tweede valkuil is dat je eigenlijk vindt dat God, of die andere bovennatuurlijke figuur het voor jou moet doen. Hij/zij/het moet jouw problemen oplossen. En verdergaande variant hiervan is: als ik me netjes gedraag moet de bovennatuurlijke wereld er maar voor zorgen dat al mijn wensen vervuld worden en dat ik een gelukkig leven heb. Maar zo zit het leven niet elkaar. Wij zijn zelf verantwoordelijk voor ons leven en voor onze keuzen en de gevolgen daarvan. En het leven stelt ook zijn eigen wetten, zoals ik hierboven al zei, en heeft zo zijn eigen willekeur. Je kunt het niet voor je karretje spannen.

Maar hoe kunnen we dan wel bidden? Daarover een volgende keer.