Maandelijks archief: april 2023

Onze heilige reis.

. . . tussen passer en winkelhaak, alwaar is heiligheid. . . *)

In mijn blog voor Pasen stelde ik dat ons leven is te zien als een heilige reis. Maar ervaren we dat ook zo?

Voor dit blog definieer ik ‘heilig’ als volgt: uniek, gewijd aan een roeping en verbonden met de transcendente wereld. Onder transcendent versta ik dan de materiële wereld overstijgend.

Hoe kunnen we ons van de heiligheid van ons leven (meer) bewust worden? Ik noem een paar mogelijkheden. Ten eerste beseffen dat schoonheid door ons kan worden ervaren en dat schoonheid een kwaliteit is die door onze geest aan de wereld wordt gegeven. Ten tweede door ons bewust te worden van onze roeping. En ten derde door ons te realiseren dat onze ziel na ons leven kan voort bestaan. Dit zijn drie vormen van spirituele bewustwording; er zijn er meer.

Vaak komt die bewustwording na een keerpunt in ons leven. Dat zijn soms crises, zoals ziekte of sterven van een geliefde, een (bijna) faillissement, een natuurramp. Of een openbaring (visioen, inzicht, het meemaken van een wonder). Je kunt het zien bij Jezus, na zijn doop in de Jordaan (het ontstaan van zijn Christus-bewustzijn), of bij Arjuna (Bhagavad Gita, het ontstaan van zijn Krishna bewustzijn), maar het komt ook bij ons ‘gewone’ mensen voor.

We weten niet met zekerheid wat de uiteindelijke bestemming is van onze reis. Maar dat geeft niet – op het reizen komt het aan. Een heilige reis is een stap in het geheel van deze schepping. Als we uit dit geheel stappen is dat een bron van onbehagen, ziekte of destructiviteit, en het verlies van het besef van heiligheid. Maar ik neem aan dat dit bij de lezers van dit blog niet of nauwelijks voorkomt: jullie weten wel dat het leven heilig is. Het is echter goed om daar af en toe eens bewust bij stil te staan.

*) Zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Passer_en_winkelhaak

Zullen de vogels blijven zingen?*

Geef een reactie

Hoop kun je ontlenen aan het contact met de universele waarden. Universeel: dat betekent dat ze bij iedereen in de hele wereld leven. Maar niet iedereen heeft er contact mee. Hetzij door uiterlijke omstandigheden (ziekte, honger, oorlog, natuurrampen, armoede, angst voor de toekomst), hetzij door onze versluierende denkbeelden over onszelf en de wereld, kan dat contact verloren zijn gegaan.

Als je de luxe hebt om tijd en aandacht aan jezelf te besteden loont het de moeite dat contact met die waarden te verdiepen of zonodig te herstellen. Dat kan door jezelf de vraag te stellen ‘Wie of wat ben ik?’, en bij een van die twee die vragen stil te blijven staan totdat hèt antwoord je geopenbaard wordt. Daarna zul je betrekkelijk makkelijk jouw diepste waarden kunnen vinden. Een andere weg is je af te vragen wat je roeping of opdracht is in deze wereld en dan na te gaan welke waarden daaraan ten grondslag liggen.

Bij dit onderzoek is er een valkuil: dat je aangeleerde normen en overtuigingen voor universele waarden aanziet. Een voorbeeld uit mijn eigen leven: verantwoordelijkheid houdt voor mij in dat ik me niet alleen door eigenbelang laat leiden, maar ook door zorg voor mijn naasten, en door het algemeen belang. Maar daarmee is verantwoordelijkheid nog geen universele waarde: deze waarde is mij aangeleerd in mijn jeugd, en wordt volgens mij niet door iedereen gedeeld. Het vraagt dus nauwkeurige zelfreflectie en observatie van de wereld om je heen om het onderscheid te maken tussen universele en persoonlijke waarden.

Ik meen te weten dat er maar twee, misschien drie, universele waarden zijn (die dus bij iedereen leven) die aan alle andere waarden ten grondslag liggen. Deze universele waarden zijn dus ook fundamentele waarden. Om je ontdekkingsproces niet te verstoren houd ik even voor me welke dat volgens mij zijn. Uit die waarden vloeien overigens afgeleide waarden voort, die meer cultureel bepaald zijn. Maar hoe die ontdekkingsreis ook verloopt, en waar die eindigt, ik kan je verzekeren dat je naarmate je dichter bij de basis van je waardenstelsel komt deze waarden invloed gaan uitoefenen op je denken en handelen. Dan zal de hoop op natuurlijke wijze opbloeien.

*) Misschien wordt de Silent Spring van Rachel Carson niet bewaarheid. Dat hoop ik althans.

Zonder hoop vaart niemand wel.

Geef een reactie

Hoop is ergens voor werken omdat het goed is,
Niet alleen omdat het kans van slagen heeft.
(Vaclav Havel)

Hoop ontstaat door actie. Soms is geloof en vertrouwen voldoende om die actie te beginnen, maar soms wordt het erg moeilijk onszelf te motiveren als er niet vooraf al hoop is. We dreigen dan in een vicieuze cirkel te belanden: we ondernemen niets omdat we geen hoop hebben, en daarom hebben we geen hoop. Dan is het van belang andere wegen te vinden om hoop te ontwikkelen.

Een manier die vaak geprobeerd is, is het ontwerpen van utopieën. Maar daaraan kleven twee bezwaren: ze missen vaak de binding met de huidige realiteit, en verliezen daardoor aan geloofwaardigheid, of ze kunnen doorschieten in absolute systemen (communisme, nationalisme of zelfs nationaal-socialisme), waardoor ze feitelijk ons vertrouwen in de toekomst ondermijnen. Dat werkt dus niet.

Wat wel werkt is het op meer realistische en bescheiden schaal ontwikkelen van blauwdrukken, eerst voor deelterreinen van de samenleving en daarna voor de samenleving als geheel. Dat is gewoon leuk om te doen, een creatief spel waarvoor geen hoop nodig is, alleen je verbeeldingskracht: buiten de kaders denken. Ik heb dat zelf herhaaldelijk gedaan, en daar zelfs een boek over geschreven*), en ik kan uit ervaring zeggen dat mijn stemming daardoor aanzienlijk is verbeterd. Margaret Atwood spreekt in dit verband van ‘Practical Utopias’ en heeft daar zelfs een website voor ontwikkeld: https://www.discostudios.com/learn-live-with-margaret-atwood-course. Daarop staan voorbeelden, die ik zelf nogal ingewikkeld vond, maar het idee is wel duidelijk. Via Google kan je ook een interview met haar lezen in De Groene Amsterdammer van 2 november 2022.

Een andere methode om hoop te ontwikkelen alvorens te handelen is om nog eens contact te maken met je fundamentele waarden. Maar hoe maak je onderscheid tussen waarden en normen, en waar komen de fundamentele waarden vandaan? Daarover de volgende keer.

*)Voor niets gaat de zon op. Een blauwdruk voor een waardige wereld, 2012

Leven met sterven en verrijzenis.

1 reactie

Here is a test to find wether your mission on earth is finished:
if you’re alive, it isn’t.
(Richard Bach, Illusions, The Adventures of a Reluctant Messiah)

Het leven is op te vatten als een heilige reis.*) Heilig, omdat ik denk dat iedereen een persoonlijke opdracht krijgt. Waar die opdracht vandaan komt? Dat weten we niet precies, maar in elk geval niet uit de materiële wekelijkheid; daarom noem ik deze opdracht heilig. En als die opdracht heilig is, dan is ons leven ook heilig, en op te vatten als een reis inde richting van de vervulling van die opdracht – of die nu helemaal voltooid wordt of niet is daarbij niet van belang. Op de beweging, op de reis komt het aan.

Heeft iedereen die opdracht? Ik denk het wel, maar ik zie in dat als je leeft onder zulke barre omstandigheden dat je leven eigenlijk neer komt op overleven, er niet altijd aandacht voor die opdracht kan zijn, en dan komt er ook van de reis niet veel terecht. Maar daar ga ik u niet verder op in.

Ook als je al weet dat je leven een heilige reis is, is het toch goed er in deze lijdensweek, en tijdens de Ramadan, weer eens naar te kijken. Zo is het interessant om eens naar het begin van de reis te kijken. Wanneer hoorde je de roep om te gaan? En wat hield die roep in? En wanneer stapte je over de drempel om je thuis, je veiligheidsgebied, te verlaten? En wat kwam je onderweg tegen? Wat moest je opgeven, loslaten, laten sterven? Wanneer ging je geestelijk dood (de ‘dark night’). En hoe vond de wederopstanding plaats, of moet die nog plaats vinden? Welke haltes of stations kwam je onderweg tegen? En heb je je eindbestemming al bereikt?

Als we zo naar ons leven kijken dan zien we dat leven sterven is. Voortdurend gaan er stadia voorbij om niet meer terug te komen en gaan er zaken verloren. Maar na ieder afstervingsproces is er een nieuw begin mogelijk. Dat is de aard van het leven: sterven en wedergeboorte, zoals ook verwoord in de mythe van de Phoenix en het Paasverhaal.

Uiteindelijk zal het ook zo gaan met de mensheid. Of we nu kosmisch gezien snel uitsterven door de klimaat catastrofe, of pas na vele eeuwen of tijdperken door een kosmische ramp of anderszins, uiteindelijk zullen we als mensheid ten onder gaan. Zijn dan alle creaties (kunstwerken) en is dan onze kennis- en bewustzijnsontwikkeling helemaal voor niets geweest? Is het leven dan eigenlijk zinloos? Dat is alleen maar zo als je gelooft dat de materiële werkelijkheid alles is er wat er is. Ik geloof echter dat wij geestelijk, niet-lichamelijk, zullen voortbestaan. Dan zal ons bewustzijn dat van de oorsprong benaderen, verrijkt met nieuwe ervaring. Dit lijkt me een opwekkende gedachte voor het aanstaande Pasen – maar eerst zullen we vandaag en de komende twee dagen moeten stilstaan bij de vergankelijkheid van de fysieke werkelijkheid en alles wat dat bij ons oproept.

*) Zie ook Joseph Campbell, De held met de duizend gezichten