Maandelijks archief: juni 2023

Apocalypsofie

Geef een reactie

We moeten we niet handelen voordat het te laat is, maar omdat het te laat is.
(Extinction Rebellion, geciteerd door Lisa Doeland*)

In het verleden hebben velen mij gezien als een doemdenker. Zelf heb ik het nooit zo gezien. Een doemdenker voorspelt een toekomst waarin alles verloren is (doem). Ik heb mezelf altijd gezien als een realist: de werkelijkheid onder ogen zien, en daaruit conclusies trekken. Een voorbeeld daarvan is mijn blog van vorige week, dat eindigt met het goede nieuws.

Daarom spreken waarschijnlijk de artikelen van Lisa Doeland in Vrij Nederland en De Groene mij zo aan, die een inspiratie vormen voor dit blog. Zij heeft daarover ook een boek geschreven *). Een doemdenker, zo zegt zij, ziet in de toekomst een apocalyps: een ondergang van de wereld; in deze tijd: de vernietiging van de biodiversiteit zoals wij die kennen, en daarmee van vele dieren, planten en uiteindelijk de mensheid zelf. Maar zo zegt zij: dat is niet de eigenlijke betekenis van apocalyps. Het woord betekent ‘openbaring’. Bovendien is de apocalyps niet iets wat in de toekomst ligt, maar die is NU al gaande. En wat er nu wordt geopenbaard is de werkelijkheid zoals die is. Die wordt je echter alleen geopenbaard als je er echt naar kijkt, en blijft kijken ook als dat ongemakkelijk wordt (zoals Judy Allister al zei in ons boek De Aarde heeft koorts).

Een wezenlijk onderdeel van die werkelijkheid is de samenleving waarin we leven. En als we daarnaar kijken zien we dat die op verschillende terreinen verkeert in code rood: op het gebied van de democratie, op het gebied van oorlog en atoomdreiging, op het gebied van biodiversiteit en op het gebied van klimaat. Dan zien we ook de onwil van onze ‘leiders’ en vele burgers om deze situatie echt tot ons te laten doordringen. Als we dat namelijk wel zouden doen, zou ons denken, ons bewustzijn en ons gedrag veranderen. De paradox is: als we aandacht hebben voor de apocalyps NU, dan wordt de kans dat we de ondergang morgen voorkomen groter! Zoals Krishnamurti al zei: ‘zien is handelen’.

Dus ja, ondanks alle schoonheid en liefde in de wereld, en ondanks de onderstromen van mensen van goede wil, de apocalyps is nu al gaande. Dat onder ogen ziende en daarover nadenkend muntte Lisa Doeland de term ‘apocalypsofie’. En ik kan u een ding verzekeren: als u open gaat staan voor de apocalyps nu, en daarvoor open blijft staan, dan zal u niet alleen de materiële werkelijkheid buiten uzelf geopenbaard worden, maar ook die binnen u zelf (die u ook nog niet volledig kent, al denkt u misschien van wel). En uiteindelijk komt u dan ook dichter bij de metafysische wereld: de onzichtbare werelden achter de zichtbare wereld. Die zal ons in elk geval overleven. Of we daar dan zelf deel van zullen uitmaken? Ik denk van wel, maar daar zijn de geleerden het niet over eens.

Dit was mijn laatste blog voor mijn vakantie. Ik hoop u terug te zien op 13 juli, en ik mag toch hopen dat u in de tussentijd de huidige apocalyps als openbaring kunt ervaren. Er zit meer in dan op het eerste gezicht blijkt.

Mary Evans Picture Library / ANP | New Yorkers vluchten voor een tsunami in de film The Day After Tomorrow van Roland Emmerich, 2004

.

*) https://www.groene.nl/artikel/een-ander-einde-van-de-wereld
https://www.uitgeverijtenhave.nl/boek/apocalypsofie/

Het slechte nieuws en het goede nieuws.

Geef een reactie

NATURAL DISASTERS ARE BECOMING MORE AND MORE NATURAL

Ik heb sinds 16 februari niet meer expliciet over de klimaatcrisis geschreven, want je kunt niet aan de gang blijven. Maar nu wordt het wel weer eens tijd.

Wat wilt u eerst horen: het goede of het slechte nieuws? Ik ga altijd voor eerst het slechte nieuws, dan kun je altijd eindigen met het goede en daaraan hoop ontlenen. Maar als u het anders wilt moet u het laatste deel van deze blog het eerste lezen.

Het slechte nieuws is dat we de klimaatdoelen van Parijs (die op zichzelf al een enorme verstoring van het klimaat behelzen, zoals we dagelijks vanuit de media kunnen vernemen: droogte, bosbranden, overstromingen, enz.) niet zullen halen. Het klimaat probleem heeft bij geen enkele overheid voldoende prioriteit (zie bijvoorbeeld https://www.science.org/doi/10.1126/science.adg6428). Alle aandacht en energie gaat naar de actualiteit: de oorlog*), migratie, economische groei, enzovoort. Bovendien is een van de problemen dat, als men er al aandacht voor heeft, men bijna uitsluitend focust op de energietransitie en de vermindering van CO2-uitstoot. Daarmee gaan we de oorlog niet winnen.

Het goede nieuws kunnen we ontdekken als we ons realiseren dat de CO2-uitstoot niet alleen afhangt van het gebruik van fossiele brandstoffen, maar ook van twee andere factoren: bevolkingsgroei en biodiversiteit. Zie onderstaande grafiek.**) Aan de bevolkingsgroei is op korte termijn weinig te doen, maar anders is het gesteld met de biodiversiteit. Bijvoorbeeld: Rob de Laet heeft in de Amazone aangetoond dat je binnen zes jaar op lokale schaal door herbebossing de biodiversiteit kan herstellen en het klimaat kan normaliseren in een gebied waar totale houtkap heeft plaats gevonden. Geen droogte meer, geen stortbuien maar geleidelijke regenval, enige graden afkoeling, en herstel van flora en fauna. (zie:https://www.youtube.com/watch?) De effecten zijn, via de zogenaamde biotische pomp (de ‘watersnelweg’ over de wereld), zelfs elders merk- en meetbaar. Als je dat op grote schaal doet, tezamen met andere vormen van natuurherstel zoals regeneratieve landbouw, dan kan de wereldopwarming in 20240 gestopt zijn en er zelfs afkoeling plaats vinden. Een heel wat effectievere en veiligere methode dan alle vormen van ‘geo-enigineering’. (Dit is een praktische uitwerking van de Gaia theorie van James Lovelock en Lynn Margulis. Voor wie in detail willen weten hoe die werkt verwijs ik naar de voetnoot.)

De vraag is natuurlijk: gaat dat ook gebeuren? Er zijn al vele projecten in Nederland en in de wereld gaande, zowel op het gebied van herbebossing als op het gebied van regeneratieve landbouw.**) Maar of het allemaal voldoende zal zijn? Er zijn twee grote risico’s: de eenzijdige aandacht voor CO2-reductie en de energietransitie, en de gevestigde belangen. In dat verband is het niet bemoedigend dat de Nederlandse regering en de Christen Democraten in het Europese parlement alweer bezwaar maken tegen het natuurherstelplan van de Europese Commissie. Wanneer zal de ernst van de klimaatcatastorfe toch tot hen doordringen? Overigens moet de energietransitie wel plaats vinden, maar het heil kan daar niet van verwacht worden – het gaat te traag en de opwarming gaat als vertragingsgeffect toch nog enige tijd door. Terwijl met het herstel van de biodiversiteit een daadwerkelijk koeling kan worden ingezet. En het mooie daarvan is: het kan en moet op elke schaal plaats vinden, lokaal, regionaal, nationaal, wereldwijd. Zo het ergens geldt dan geldt het hier: act locally en think globally.

.

*) In mijn blog van 2 februari heb ik laten zien hoe er een einde aan de oorlog in Oekraïne zou kunnen en moeten komen; een mening overigens die ik deel met en ontleen aan een aantal experts en diplomaten.

**) Ontleend aan: https://www.youtube.com/watch?v=4Do1oIgX8T8. Dat is ook de inspiratie voor dit blog.
Een uitleg van de Gaia theorie vindt u in: https://www.youtube.com/watch?v=vDjawcyrg2o. Erg technisch, maar met enig doorzetten wel te begrijpen.
Verder noem ik als voorbeeld ook het project van de Nederlander Thom Bindels in Oeganda en Ethiopië: http://ecosystemkickstarter.com.

Een echt feest van de democratie in tien stappen.*)

Geef een reactie

Dit blog is veel te lang. Sla het dus over als de toekomst u niet ter harte gaat.

Een nieuw Plan van de Arbeid/Plan voor de Toekomst zou de impasse, de stagnatie waarin ons land verkeert kunnen doorbreken. Maar alleen als het algemeen aanvaard en ondersteund wordt. Hoe zouden we dat kunnen bereiken? Ziehier een mogelijk stappenplan (geïnspireerd op het stappenplan uit 1936/7).

  1. Het initiatief moet worden genoemd door een aantal organisaties, zoals de FNV, Greenpeace, Milieudefensie, de Algemene Onderwijsbond, en wellicht nog één of twee, die het initiatief nemen en zich opwerpen als procesbewakers. De politiek moet daar voorlopig buiten blijven.
  2. Deze organisaties noemen, net zoals bij het oude Plan in 1936, een commissie, van deskundigen, die een korte schets maken van het Plan. Die schets moet in elk geval bevatten:
    • het doel van het plan, het wenkend perspectief
    • een lijst van mogelijke projecten (ten minste tien). Deze lijst moet in elk geval de volgende terreinen bestrijken: landbouw, economie, natuurbeheer (ecologie), arbeid, maatschappelijke en economische (on)gelijkheid, migratie, huisvesting, gezondheidszorg en vredesbeleid. Dat impliceert dat de deskundigen ook uit die terreinen afkomstig moeten zijn.
    • in dit stuk moet ook duidelijk staan dat een doorbreken van de stagnatie in de samenleving niet zal kunnen zonder dat er van de burgers offers worden gevraagd. Het kost wat, maar dan heb je ook wat.
  3. Het parlement neemt een (initiatief) wet aan die de uitvoering van de hieronder beschreven stappen niet alleen mogelijk maakt maar dwingend voorschrijft. Deze wet gaat dus niet over de inhoud van een Plan, maar uitsluitend over de procedure.
  4. Een samenvatting van dit plan wordt toegestuurd aan alle Nederlanders, beginnende met een paar vragen, zoals: maakt u zich bezorgd over de toekomst? Voelt u zich vaak/soms machteloos als u daar wat aan zou willen doen? En zou u dat gevoel van machteloosheid niet willen doorbreken?
  5. Die samenvatting (die moet geschreven zijn in begrijpelijke taal, en, exclusief de projecten, niet langer mag zijn dan twee pagina’s) moet eindigen in een lijst met mogelijke projecten. Elk project moet beschreven worden in niet meer dan drie, hooguit vier zinnnen.
  6. Aan dit stuk moet een enquete worden toegevoegd waarbij het publiek mag aangeven welke projecten hem aanspreken, en waarbij het ook nog projecten mag toevoegen, beschreven in maximaal 300 letters per project. Tussen de toezending van het plan en de datum waarop de enquete moet worden ingevoerd, wordt het plan in de media besproken en bediscussieerd.
  7. De resultaten van deze enquete worden voorgelegd aan de oorspronkelijke commissie en aan een burgerforum, die elk met een nadere uitwerking komen. Daarna proberen ze tot één gezamenlijk Plan te komen.
  8. Een samenvatting van dit plan wordt vervolgens onderwerp van een referendum met de vraag: stemt u in met dit plan?
  9. Bij een meerderheid ‘ja’ wordt dit plan vervolgens voorgelegd aan de regering, die zich op voorhand verplicht dit plan om te zetten in een wet en en die ter stemming te brengen in het parlement. Daarbij wordt in de wet opgenomen dat de uitvoering van de projecten gebeurt in overleg met de betrokken burgers. Tevens moet de wet voorzien in de financiering van het plan.
  10. Als deze wet wordt aangenomen wordt de uitwerking van de projecten gedelegeerd aan de ministeries.

Ziehier een globale schets van wat er mijns inziens moet gebeuren. Het kan ook anders, en de procedure moet in elk geval nog nader uitgewerkt worden, maar daar is een blog als dit niet geschikt voor. Ik ben daar trouwens ook niet de aangewezen persoon voor – dat moet gebeuren door of in opdracht van de eerder genoemde commissie. Maar hoe dit ook zij, het revolutionaire karakter van het Plan zit hem dus niet alleen in de inhoud maar ook in de implementatie. U vindt dit of een vergelijkbaar stappenplan misschien onhaalbaar, maar waar een wil is, is een weg. En ik denk dat zonder zo’n stappenplan er van een Plan niets terechtkomt; dan wel dat het zal verzanden in een slap aftreksel dat niemand meer inspireert en het doel niet haalt.

Misschien vindt u mij wel naïef. Is de bovenstaande beschouwing een hersenschim, een volstrekt onrealistisch idee van iemand die losgezongen is van de huidige werkelijkheid, met zijn complottheorieën en scheldpartijen? Misschien – ik hoor er graag kritiek op. En ook als u een beter idee heeft hoor ik het graag.

©Het Parool 2017

*) Geïnspireerd op Het Plan van de Arbeid, door Michiel Zonneveld, 2023. Zie mijn blogs van 2 maart, 18 en 25 mei en 1 juni.

Een wenkend perspectief.

Geef een reactie

GEZOCHT: VAN DIE TOEKOMSTPLANNEN DIE NOG GENERATIES LANG MEEKUNNEN.

Mijn vorige blog eindigde ik met de vraag hoe we een nieuw Plan van de Arbeid ooit geïmplementeerd kunnen krijgen. Tegen elk voorstel om het stikstof-, klimaat- of migratieprobleem op te lossen ontstaat massaal maatschappelijk protest. Hoe zou dat kunnen voorkomen worden met de projecten van het Plan?

Michiel Zonneveld zegt daar een paar behartenswaardige dingen over. Ik noem er twee. Het eerste gaat over het aantrekkelijker maken van werk. Veel mensen hebben eigenlijk weinig plezier in hun werk, vooral omdat ze daarin te weinig eigen initiatief en verantwoordelijkheid kunnen realiseren. Het Plan zou dus een deelplan moeten bevatten, dat er op gericht is werk aantrekkelijker te maken. Dat betekent volgens Michiel dat de mensen het gevoel hebben dat ze ertoe doen. En meer precies: dat het werk voldoet aan de menselijke behoefte om voor elkaar van betekenis te zijn. Dat planmatig te realiseren is makkelijker gezegd dan gedaan, en ik zou daar op zichzelf een aantal blogs aan kunnen wijden. Voor nu voert dat te ver. Het tweede punt is dat het Plan zou moeten voorzien in andere machtsverhoudingen. Met name zouden de projecten niet over de hoofden van de mensen heen moeten worden bedacht en uitgevoerd, maar in echte samenspraak met de betrokkenen.

Maar dat lijkt me allemaal niet voldoende om de weerstanden en tegenwerking te doen oplossen. Zoals ik eerder zei, het oude Plan had de wind mee na de ramp van WO II. Je hoefde daardoor niemand uit te leggen dat een nieuw Plan nodig was. Maar deze tijd kenmerkt zich door een ramp in slow motion die zich geleidelijk over ons voltrekt. Daarvan is nog lang niet iedereen voldoende doordrongen, getuige het gedrag van vele burgers en politici. Dus het is van belang dat dit bij de introductie en creatie van het Plan duidelijk gecommuniceerd wordt. Maar om te voorkomen dat daarmee alle hoop op en vertrouwen in de mogelijkheid van een betere toekomst verloren gaat, mogen in die voorlichting schetsen en perspectieven van die betere toekomst niet ontbreken. Hoe komen we aan die schetsen? Daarover de volgende keer.