Maandelijks archief: december 2024

Verwachtingsvol

Op a.s. zaterdag is het winterzonnewende. Volgens het Essene Book of days verandert dan de seizoen focus van ‘Outer darkness calls for nourishment within’ naar ‘The seed stirs in the Earth’. Je kunt ook zeggen: van ‘zelfreflectie’ naar ‘verwachtingsvolheid.’ Dat laatste moet wel onderscheiden worden van verwachtingen. Het is een open staan voor alles wat er kan gebeuren; met name in de buitenwereld. We keren dus onze aandacht van binnen naar buiten. In die zin loopt de winterzonnewende vooruit op het kerstfeest en nieuwjaar. Dat komt omdat het feest van winterzonnewende al dateert van ver voor de Christelijke godsdienst en jaartelling, het valt min of meer samen met het joelfeest.

Verwachtingsvolheid is een mooi tegengif tegen een gevoel van somberheid dat ons overvalt als we kijken naar wat er in de wereld gebeurt. Het confronteert ons met het feit dat we de toekomst niet kennen. Je weet nooit wat er kan gebeuren; welke onverwachte ontwikkelingen er kunnen plaats vinden. Daarom is doemdenken niet op zijn plaats. Wat wel op zijn plaats is, is ons bewust zijn van de schoonheid in de wereld, en van de de bedreigingen die we daarin met zijn allen aanrichten. Als we ons dan vervolgens in ons gedrag laten leiden door onze innerlijke gids, dan kan verwachtingsvolheid een kans krijgen om ons bewustzijn te beïnvloeden. Onze geest is een complex geheel: wanhoop en hoop, verdriet, woede, vreugde en dankbaarheid – het kan allemaal naast elkaar bestaan. Wij zijn de manager van die gevoelens en beslissen welke gevoelens we op een bepaald moment aandacht geven en welke we even parkeren. Als goede managers moeten we wel alle gevoelens op hun tijd aandacht geven, want anders gaan ze indirect opspelen en ons hinderen.

Na de winterzonnewende is kerstmis een feest met een vergelijkbare overgang. Kerstavond is voor mij een avond van bezinning en gebed. De kerstdagen zijn dan een viering van het goede leven – voor ons dan! Bidden is wat mij betreft ook zinvol als je niet godsdienstig bent. Je bidt dan tot het mysterie waaruit alles voortkomt. Misschien kom ik er nog toe om voor kerstavond een gebed te sturen. Maar in elk geval wens ik je goede feestdagen!

Hubris.

1 reactie

Onwetendheid is de moeder der hoogmoed. (Erasmus)

U kent waarschijnlijk wel de mythe van Icarus. Die de raad van zijn vader in de wind sloeg, en met zijn in was gezette vleugels te hoog naar de zon vliegt, zodat de was smelt en hij te pletter stort (zie Wikipedia). In de oudheid was dit een populaire mythe die hoogmoed (hubris) aan de kaak stelde.

Maar u kent waarschijnlijk niet de organisatie van die naam: International Cooperation for Animal Research Using Space, afgekort ICARUS. Een organisatie die zich bezig houdt met het onderzoeken van ecosystemen (via minieme cameratjes), met het doel die ecosystemen voor ons te laten werken. Ik ben enigszins bijgelovig, dus ik zou een organisatie die zich dit ten doel stelt nooit zo noemen. Het is de goden verzoeken. Er wordt van vele kanten gewaarschuwd voor het knutselen aan ecosystemen, omdat alle technische ingrepen die we ooit hebben gedaan altijd naast de positieve ook negatieve gevolgen blijken te hebben. Dat geldt in het bijzonder voor ingrepen in de natuur. Hoogmoed komt voor de val! We kunnen de klimaat catastrofe echt niet op deze schijnbaar gemakkelijke manier oplossen – daarvoor is toch echt een bewustzijnsomslag nodig. Maar die is niet te bereiken als we niet bereid zijn er iets (misschien zelfs wel veel) voor op te geven en geestelijk risico te nemen.

Er zijn ook hedendaagse Icarussen in ons midden. Trump is misschien nog wel het opvallendste voorbeeld. En met hem stijgen ook de cryptomunten Bitcoin en Doge tot astronomische hoogten. Ik ontleen mijn hoop echter aan het feit dat we leven in een wereld van tegenstellingen. Alles wat stijgt daalt ook weer, hetzij geleidelijk hetzij door een val, of het nu Elon Musk is, Hitler, Assad of de tulpenmanie. Het is bij mijn weten nog nooit vertoond dat iets of iemand die tot grote hoogte stijgen niet ook weer neerdalen op de aarde. We weten echter niet van te voren wanneer en op welke wijze. Dat daarbij grote schade kan optreden is wel waarschijnlijk, maar uiteindelijk ontstaat er wel weer een balans, voor zolang als het duurt. Ik zal het wellicht niet meer meemaken, maar mijn kinderen of kleinkinderen misschien wel.

*De val van Icarus* door Peter Paul Rubens

Evaluatie

Geef een reactie

The person who has the courage to know himself, is the warrior of the heart
(Danaan Parry)

Zoals ik het zie zijn er twee manieren waarop je bewust kunt leven. De eerste manier is beschreven in onder meer de Zen traditie, het Taoïsme en de Stoa. Het is een spirituele traditie zonder leer. Het komt neer op volledig leven in het NU, wat ook kan worden aangeduid met mindfulness, of, wat ik een beter woord vind, aandacht. Het leven in aandacht is een leven zonder toekomstig doel. Het is dus niet gericht op iets bereiken.

De andere manier van bewust leven is volgens je bestemming: dat wat je in dit leven te leren, te doen en te geven hebt. Je eerste taak is uit te vinden wat die bestemming is; je hogere levensdoel als het ware, en dan je leven te wijden aan het waarmaken daarvan. Ikzelf heb meer volgens deze tweede manier geleefd. Als je op die manier leeft stel je vaak ook subdoelen, of begin je deelprojecten.Sommige daarvan zijn succesvol – andere mislukken.

Terugkijkend op je leven kun je je leven als meer of minder geslaagd beschouwen. In het eerste geval gaat het dan om de vraag: hoe goed ben ik in staat geweest aandachtig te leven. In het tweede geval: wat waren mijn successen, maar ook mijn mislukkingen. En ook gaat het om de vraag hoe liefdevol heb ik in het leven gestaan, en omgekeerd: welke schade heb ik toegebracht aan mijn medemensen?

Aan het eind van je leven – soms pas op je sterfbed – komen die vragen spontaan op. Maar het kan ook dienstig zijn die vragen eens eerder te stellen (over je leven tot dan toe), want als je eerlijk naar jezelf kijkt, leveren die vragen veel zelfinzicht op. Een valkuil is echter dat je te kritisch over jezelf oordeelt, en dan afbreuk doet aan je zelfrespect. Maar het gaat niet om je oordeel, maar om te weten wie je eigenlijk bent. Die wetenschap kan leiden tot wijsheid en veerkracht, en je helpen je leven desgewenst bij te sturen.

Eerder heb ik beschreven hoe gebrek aan zelfinzicht leidt tot gebrek aan leiderschap – of erger tot domheid bij onze leiders en medeburgers. Dat zien we in onze samenleving nu op grote schaal gebeuren, tot schade voor ons allemaal. Vandaar dat ik oproep tot meer zelfreflectie. Dat is niet altijd makkelijk, want je moet dan ook je eigen tekorten onder ogen zien. Vandaar dat zelfreflectie moed vereist, en zo weinig mensen het doen. Maar als je het eerlijk doet, en de bovengenoemde valkuil weet te vermijden, kan het ook leiden tot voldoening en innerlijke vrede. Misschien uiteindelijk zelfs wel tot wereldvrede.