Vorige keer heb ik beloofd wat dieper in te gaan op de begrippen persoonlijke ontwikkeling en persoonlijke groei. Daarover bestaan mijns inziens veel misverstanden. In het hiernavolgende maak ik geen onderscheid tussen beide begrippen.

Veel mensen beschouwen persoonlijke ontwikkeling als de ontwikkeling van kennis en vaardigheden. Anderen hebben het over het je bewust worden van wat je beweegt, van je hogere levensdoel of van je bestemming. Weer anderen hebben het over zelfkennis. Geen van deze definities dekt voor mij het begrip helemaal. “The person who has the courage to know himself, is the warrior of the heart”  is een citaat van mijn vriend en leermeester Danaan Parry (1939-1996), dat ik vaak gebruik. In dit citaat zitten drie elementen: courage (moed), hart en weten. Bij elkaar vormen die drie een aardige omschrijving van wat ik persoonlijke ontwikkeling noem. Maar eerst: wat is een ‘warrior of the heart’?

In sommige tradities bij Amerikaanse Indianen was the Warrior of the Heart een van de ‘elders’ van de stam, een wijze oude man die functioneerde als het geweten van de stam. Hij werd geraadpleegd bij morele kwesties, zag erop toe dat de stam en zijn leden ‘juist’ handelden, en bemiddelde bij conflicten. Een dergelijke figuur treffen we ook aan bij bepaalde sekten in het Tibetaans Boeddhisme. Hij is niet het stamhoofd of de leider van de sekte, maar een wijze raadgever, die naast de leider staat buiten de hiërarchie.Deze figuur kan een symbool zijn van waar we naar toe willen groeien in onze persoonlijk ontwikkeling. Maar om daar te komen is allereerst moed nodig: de moed om onder ogen te zien wat is: in onszelf en buiten ons zelf. Dat is vaak een pijnlijk proces, en confronteert ons met de angst die in ieder van ons aanwezig is, bewust of onbewust. Daarom is er moed voor nodig. Moed is een kwaliteit van het hart. Dat zien we aan het woord zelf: moed is afgeleid van het middelnederlands ‘moet’ (hartstocht, gemoed) dat zelf weer oudere wortels heeft. We zien het ook aan het Engelse en Franse courage, dat afgeleid is van het Latijnse ‘cor’ (hart). Moed is een gemoedsbeweging. Moed bestaat bij de gratie van angst en uitdaging: als we onze veiligheidsgebied verlaten en het gebied van onze ‘ growing edge’ betreden: het terrein waar we doorheen moeten gaan om verder te komen op de weg van onze groei (zie afbeelding hieronder). En zo komen we  dan in contact met ons ‘ge-weten’, datgene wat we altijd al geweten hebben maar ons tot nu toe niet bewust waren.

Zo bezien is persoonlijke ontwikkeling een levenslang proces, dat spontaan plaats vindt, maar meer of minder  diep kan gaan. Om je maximale diepte en hoogte te bereiken moet je er echter expliciet tijd aan besteden en volhouden wanneer het even moeilijk wordt. En dan zal het proces, zoals eerder gezegd, vaak angstig en pijnlijk zijn. Daarom is er discipline nodig, en daarnaast kan een leraar of leergemeenschap, de sangha waar ik het vorige keer over had, zeer behulpzaam zijn. Een leraar en/of een sangha kan je ook helpen je blinde vlekken te zien. Soms is een leraar of sangha een voorwaarde om vol te houden, maar in elk geval is een sangha altijd ondersteunend, inspirerend en bezielend.

Over persoonlijke ontwikkeling is natuurlijk nog veel meer te vertellen. Er zijn boeken over vol geschreven (ook door mij). Maar voor een blog lijkt me dit wel voldoende.

“Wees uzelf, zei ik tot iemand, maar hij kon niet, hij was niemand.” (P.A. de Genestet) Ik mag toch niet hopen dat u zo een keer wordt waargenomen. U bent natuurlijk al uzelf, maar ik wens u toe dat dit zich ook in de wereld manifesteert. Dat zal u een gevoel geven van het leven ten volle te leven, maar bovendien: wij hebben u nodig!

P.S. Op mijn vorige blog kwam een reactie binnen van Mauk Pieper van Venwoude, die stelde dat ik de sangha van Venwoude over het hoofd had gezien. Voor mijn weerwoord: ga naar mijn vorige blog en kijk bij reacties.