De feiten hebben de neiging de waarheid voor ons te verbergen. (Amos Oz)
Heeft u vorige week zondag gekeken naar de nationale Auschwitz herdenking? Zo niet dan zou u dat misschien alsnog moeten doen*). Een stijlvolle en ontroerende ceremonie, waarin Joden een belangrijke rol speelden. Een prachtige manier om een tegenwicht te vormen tegen het absolute kwaad, waarvan Auschwitz een manifestatie was, en waarover ik schreef in mijn blogs van 19 en 26 januari (en indirect ook in mijn vorige blog over de oorlog in Oekraïne).
Ik benadruk de rol van de Joden in die herdenking, omdat zij zo’n tegenwicht vormden tegen de de joden die thans de politiek van de staat Israël domineren. Kritiek op Israël wordt in ons land nog steeds opgevat als een uiting van anti-semitisme. Ook door onze regering wordt Israël nog steeds door dik en dun gesteund. **) Af ten toe wordt er een ‘berisping’ uitgedeeld in typisch Hollandse stijl (het opgeheven vingertje) waarna het beleid bij het oude blijft. Terwijl we intussen te maken hebben met een volstrekt misdadig regiem dat zich ontwikkelt in de richting van een volledige dictatuur – erger nog dan Zuid-Afrika destijds, waarin nog een schijn van democratie bestond in de witte bovenlaag. De moedige vredesgroepen die met gevaar voor hun veiligheid en dwars tegen de heersende trend in blijven volhouden wordt het leven steeds moeilijker gemaakt.
Ik word daar heel treurig van. Ooit had ik een sympathie voor dat land (al vind ik al heel lang dat de VN-resolutie uit 1948 waarin Israël uitgeroepen werd tot een zelfstandige staat in Palestina onjuist was), en ik kwam er graag, zowel in Israël als op de Westoever. Bovenal vind ik het triest hoe een volk dat in de millennia die achter ons liggen zo heeft geleden (en lang niet alleen in Duitsland) nu zelf zo verschrikkelijk over de schreef gaat. Vanwege een niet verwerkt verleden? We weten het niet. Terzijde: daarbij speelt godsdienstige orthodoxie overigens een zeer schadelijke rol.
Wat moeten we hier nu mee? In de eerste plaats roep ik mijn lezers op om, als ze dat nog niet zijn, zich eens grondig op de hoogte te stellen van wat er in Israël en Palestina gaande is; daar niet de ogen voor te sluiten maar de werkelijkheid onder ogen te zien, en om u bij gelegenheid uit te spreken over wat u gezien hebt. Daarmee gaat u tegen de overheersende praktijk van ons land in. En mocht u naar aanleiding van uw bevindingen meer willen willen doen, dan heb ik twee suggesties voor u: 1. Steun SIVMO (Steun voor Israëlische Vredes- en Mensenrechten Organisaties***), en/of 2. Steun de Hope Flowers School voor vredesonderwijs in Bethlehem middels de Nederlandse Vriendenstichting ****). Dat laatste kan met geld, maar ook met tijd en energie voor activiteiten van de Stichting – het bestuur kan alle hulp gebruiken.
Ik ben geen deskundige, maar ook een leek kan zien dat Oekraïne de oorlog met Rusland niet op eigen kracht kan winnen. Rusland is bijna nooit verslagen, niet door Napoleon, niet door Hitler en ook niet daarna (de enige uitzondering hierop is de nederlaag tegen Japan in 1905). Het beste wat je tegen Rusland kan bereiken is een patstelling (zoals na de eerste Tetsjeense oorlog en in Afghanistan), wat nu ook weer dreigt in Oekraïne. Er zijn drie redenen waarom Rusland niet te verslaan is: het beschikt door zijn omvang altijd over vrijwel onbeperkte financiële middelen (zelfs al is het per hoofd van de bevolking vaak armer dan zijn tegenstanders), het beschikt over een onuitputtelijk menselijk potentieel (kanonnenvoer), en het Russische volk is zo nationalistisch dat het vrijwel altijd in meerderheid achter zijn leiders staat in tijden van oorlog. Dat nationalisme wordt dan ook door de (autoritaire) leiders handig uitgebuit – vaak worden de oorlogen juist daarom begonnen – het vergroot de populariteit van de dictator. Al deze factoren spelen nu ook bij de oorlog in Oekraïne.
Bijna geen enkele oorlog eindigt met de nederlaag van een van de strijdende partijen (Een uitzondering hierop is de nederlaag van Duitsland in de 2e wereldoorlog, door de idiotie van Hitler, die op het hoogtepunt van zijn successen geen eieren voor zijn geld koos maar daarentegen een uitzichtloze oorlog met Rusland begon). Ze eindigen eigenlijk altijd in een patstelling, waarna een een wapenstilstand plaats vindt, gevolgd door onderhandelingen. Voordien probeert elk van de partijen een zo sterk mogelijke uitgangspositie te bereiken. Daardoor duurt de oorlog vaak langer dan vanuit welk gezichtspunt dan ook zinvol is, ten koste van veel bloedvergieten en onnoemelijk leed. We zien dat nu ook in Oekraïne, waarbij Oekraïne alleen maar een gunstige uitgangspositie kan bereiken met behulp van de NAVO(-landen). Die zullen daartoe steeds meer wapentuig met de daarbij behorende instructeurs leveren. Uiteindelijk zullen ze wellicht onder druk komen te staan om ook manschappen te leveren, want daaraan heeft Oekraïne een structureel tekort. Zo kan de oorlog steeds verder escaleren tot het uiteindelijk een oorlog wordt tussen de NAVO en Rusland (met de levering van de tanks is het dat nu al bijna zo), en Poetin nog maar één optie is gelaten: de inzet van atoomwapens.*)
Alle bovenstaande inzichten zijn weliswaar door mij als leek ontwikkeld, maar worden gedeeld door mensen die echt wel weten waar ze over praten, onder wie Henry Kissinger, en te onzent Maarten van Rossum, en verscheidene militaire deskundigen. Iedereen kan deze informatie uit de publieke media halen, met name als je goed tussen de de regels door leest en luistert/kijkt en je niet laat leiden door de oorlogsretoriek. Niettemin weigeren beide partijen hardnekkig te onderhandelen; ze verkeren nog in het stadium waarin ze beiden betere posities proberen te bereiken. Oekraïne wordt hierin door Europa en de NAVO gesteund. Dit leidt tot giga risico’s: zoals gezegd meer leed, verwoesting en bloedvergieten en een grotere kans op een nucleair conflict. Maar misschien nog wel het ergste van alles: al die tijd wordt er mondiaal nauwelijks energie besteed aan de ramp die ons meer dan wat ook bedreigt: de klimaat catastrofe. Alle aandacht gaat op aan het proberen de schadelijke effecten van de oorlog op economisch gebied zoveel mogelijk te beperken.
Daarom MOET er NU onderhandeld worden, en niet pas over een of anderhalf jaar. Ik ben natuurlijk niet de eerste die dit stelt, zie bijvoorbeeld de ‘golfgroep’ op 19 december, Henry Kissinger en Marli Huijer in Trouw van 1 februari j.l. Maar die oproepen bieden geen handvatten om te komen tot een rechtvaardige oplossing. Om beide partijen aan de onderhandelingstafel te krijgen, zal er eerst druk moeten worden uitgeoefend op beide partijen. Rusland zal een uitweg geboden moeten worden zodat de oorkog niet als een nederlaag zal overkomen. Naar mijn mening zal dat moeten inhouden dat ze de Krim mogen houden (daar is namelijk op historische gronden wel iets voor te zeggen **). Voorts moet ze een vrije doortocht worden gegarandeerd door Oekraïne naar de Krim (daarvoor is een bezetting van-Oost Oekraïne volstrekt onnodig – Duitsland heeft al eeuwen een vrije doortocht naar de Noordzee via Nederland). Anderzijds moet ze worden duidelijk gemaakt dat hun bezetting van een vrij land volstrekt niet acceptabel is, wat zou moeten resulteren in herstelbetalingen aan Oekraïne. Daarentegen zou Oekraïne het verlies van de Krim moeten slikken, waartegenover het het gezag over Oostelijk Oekraïne terugkrijgt***) en volstrekte autonomie tegenover Rusland, waardoor het bijvoorbeeld kan aansluiten bij de EU. Tevens ontvangt het herstelbetalingen.
Het lijkt niet waarschijnlijk dat een van beide partijen bereid is tot open onderhandelingen als niet voldaan is aan een aantal onacceptabele eisen vooraf. Daarom zullen die beide landen onder druk moeten worden gezet. De enige instantie die dat kan doen is de EU of de VN (Algemene Vergadering) – de NAVO en de VS worden door Rusland te veel gezien als partij in het conflict. Helaas heb ik geen enkele invloed op de EU en de VN. Maar misschien heeft een van mijn lezers wel relaties in die kringen, eventueel via de Nederlandse regering of Europese parlementsleden. Het zou de moeite waard zijn de bovenstaande ideeën onder hun aandacht te brengen.
I
*) Dat gevaar dreigt nu al na de levering van de tanks. Poetin heeft gezegd dat hij ‘nadere maatregelen’ zal nemen als de tanks Russisch grondgebied bereiken, waaronder hij ook Oostelijk Oekraïne rekent. De tanks hebben echter weinig nut als Oekraïne ze niet aldaar kan inzetten. **) Dit is ook de mening van Harry van Bommel uit de ‘golfgroep’. Zie ook Maarten Van Rossum in: https://www.maartenonline.nl/de-wrok-van-een-mislukte-supermacht/. Dit artikel is ook in ander opzicht zeer informatief over het het conflict. ***) Er wordt vaak beweerd dat de Donbas en Loegansk eigenlijk bij Rusland zouden moeten horen, omdat het aantal ethnische Russen dat er wonen een meerderheid vormen: 80 % van de bevolking. Afgezien van het dubieuze van dit argument (in de meeste landen wonen wel ethnische minderheden) is het ook onjuist. Bij de volkstelling van 2001 woonden er in beide landsdelen minder dan 40 % ethnische Russen – dat lijkt sindsdien niet noemenswaard veranderd te zijn. Bij het referendum van 1991 stemden overigens 84 % van de Oekraïners voor onafhankelijkheid van Rusland.
Het wezen van de wereld ligt in het kwade en in het goede en het een kan zonder het ander niet in leven zijn. Jacob Boehme
Waar komt het kwaad vandaan? Ik ga er van uit dat dit heelal voortkomt uit één oorsprong – een theorie die ondersteund wordt door de huidige wetenschappelijke inzichten dat dit universum is voorgekomen uit één – bijna – singulariteit middels de oerknal*). De consequentie hiervan is dat het kwaad en het goede voortkomen uit een gemeenschappelijke bron. Ik geloof dus niet in een aparte bron van het kwaad zoals Ahriman (in het Zoroastrisme) of Satan of de demiurg bij de Katharen en in sommige gnostische geschriften. Als die aparte bron wel zou bestaan zouden er dus twee naast elkaar bestaande oorsprongen moeten zijn – maar dan rijst de vraag: waar komen die beide ‘oorsprongen’ dan vandaan? Dat zou dan een oudere ‘echte’ oorsprong moeten zijn – dus dan komt het kwaad toch weer uit dezelfde oorsprong als het goede. Kortom: het bestaan van een kwaad als onafhankelijke entiteit naast het goede is in elk geval logisch onwaarschijnlijk. (Overigens zijn er ook in de bijbel al metaforische aanwijzingen voor het feit dat het kwaad naast het goede ook door God zou zijn geschapen. Denk bijvoorbeeld aan de slang, en de boom van kennis van goed en kwaad in Genesis, beide door God geschapen.)
Dit antwoord op de vraag ‘waar vandaan’ geeft echter geen antwoord op de vraag ‘waartoe is het kwaad geschapen?’ Deze vraag verwijst naar een nog fundamentelere vraag: waartoe is dit heelal überhaupt geschapen? Heeft de schepping eigenlijk wel een doel? Is het wel doelbewust geschapen? Strikt genomen kunnen we dat niet weten – maar we kunnen door schouwing van de wereld wel tot een vermoeden komen. Diepe schouwing kan leiden tot gevoelens van verwondering, ontzag, ontroering, mystieke openbaringen en ervaring van schoonheid. Daaruit kan zich een geloof ontwikkelen in de betekenis van deze wereld. Volgens velen wordt die gezien in de ontwikkeling van het bewustzijn.
Als we hier zijn aangekomen kunnen we de vraag naar de zin van het kwaad stellen. Traditioneel worden hier voor zover ik kan overzien twee redenen voor gegeven.
Zonder de aanwezigheid van het kwaad zouden we het goede niet kunnen waarnemen. Zoals een vis het water niet kan waarnemen (omdat er in zijn leven geen tegenstelling van water is) zo kunnen wij alleen het goede waarnemen door het af te zetten tegen het kwaad. Wij kunnen de werkelijkheid om ons heen überhaupt alleen waarnemen middels antinomieën (onderling verbonden tegenstellingen). Daarom is het zo dat hoe meer we ons in het kwaad verdiepen, des te meer we in het goede kunnen doordringen.
De tweede reden hangt hier nauw mee samen. Door het waarnemen van het goede en het kwade naast elkaar kunnen we er tussen kiezen. Zonder het kwade is er geen keuzemogelijkheid en dus geen vrijheid en verantwoordelijkheid. Deze vrijheid is nodig voor de ontwikkeling van ons bewustzijn.
Zo bezien vervult Poetin een belangrijke functie. Doordat hij het kwaad faciliteert confronteert hij ons met de mogelijke goedheid van de mens. Dat is een mooi bruggetje naar het blog van volgende week, dat zal gaan over de oorlog waarin we meer en meer verwikkeld raken.
Jezus en de duivel Simon Bening – The Temptation of Christ (16e eeuw)
•) Een singulariteit is in de kosmologie een punt met een oneindig klein volume en een oneindig grote dichtheid.
Het kwaad in de wereld heeft me al lang gefascineerd. Ik heb daarover ook al herhaaldelijk gepubliceerd.*) Maar dezer dagen kwam ik er opnieuw over te denken, doordat ik het boek East of Eden van John Steinbeck herlees. Daarin komt een karakter voor, Cathy, die een personalisatie is van pure kwaadaardigheid. Dat is door Steinbeck zo overtuigend beschreven, dat ik tot de conclusie kwam dat dergelijke personen inderdaad bestaan.
Er zijn mensen die beweren dat het kwaad eigenlijk niet bestaat, zoals duisternis eigenlijk niet bestaat. Duisternis is slechts de afwezigheid van licht, maar op zichzelf is het niets. Zo zou kwaad slechts de afwezigheid van het schone en het goede zijn, maar op zichzelf niet bestaan. Het zou slechts een hersenschim zijn, een illusie. Ik geloof dat niet. De analogie met licht en duisternis gaat mank, omdat duisternis van zichzelf geen energie heeft, maar kwaad wel. Ik geloof dat het kwaad daadwerkelijk bestaat.
Voor dit blog maak ik een onderscheid tussen het relatieve kwaad en het absolute kwaad. Bij het relatieve kwaad spelen andere motieven mee dan alleen het zuiver kwaadaardige. Voorbeelden daarvan is de leugen waarmee een echtgenoot zijn vreemdgaan verzwijgt, of regeringen die willens en wetens problemen voor zich uitschuiven. Zelfs Poetin kan je zien als een manifestatie van het relatieve kwaad, omdat hij ook nog andere, min of meer begrijpelijke motieven heeft; hoewel in dit geval onduidelijk is of deze motieven uitsluitend een tactische dekmantel zijn van het absolute kwaad, of echt zijn gemeend.
Enkele voorbeelden van het absolute kwaad zijn: het met plezier martelen van gevangenen, het neerschieten van onschuldige burgers (in Bachmoet, en soms ook door Israëlische soldaten), het opzetten en financieren van en leiding geven aan de Wagner groep met pure vernietiging van mensenlevens als doel (Jevgeni Prigozjin), en het welbewust verzwijgen van klimaatschade door de eigen activiteiten van het concern en het zich met alle macht verzetten tegen maatregelen om die schade te beperken, terwijl de wetenschap daarover al sinds de jaren zeventig bij het bedrijf door eigen onderzoek bekend was (Exxon; bron: Trouw 13 januari j.l.); met andere woorden: bewust bevorderen van de ondergang van de wereld.
Het absolute kwaad bestaat dus. Dan rijzen er twee vragen: waar komt het vandaan, en waartoe dient het? Daarover een volgende keer.
Dode man in Bachmoet.
*) Zie mijn blogs van 21 juli 2022, 27 mei 2021, 8 augustus 2019, 9 februari 1917
Hoop is een kwestie van actie (vrij naar Jane Goodall, Wintergasten, VPRO, 2 januari*)
Zomaar wat berichten uit Trouw van 30 december j.l. Ik kom daar nu pas mee, omdat ik eerst een vervolg moest schrijven op mijn blog van 15 december (dat had ik beloofd en belofte maakt schuld). Maar ik vond de berichten opmerkelijk genoeg om ze alsnog onder de aandacht te brengen.
Bericht 1 Exxon stapt naar de rechter om te voorkomen dat het een winstaandeel van 33 % moet afdragen aan de EU als solidariteitsbijdrage voor de hoge gasprijzen voor burgers en het bedrijfsleven. Dat is ruim € 7 miljard , want Exxon heeft in 2020 23 miljard winst gemaakt door de hoge energieprijzen. In de VS zijn de extra maatschappelijke bijdrage van de energiereuzen niet verplicht, maar in antwoord op een verzoek van president Biden om vrijwillig iets van hun gigantische winsten terug te geven aan de maatschappij, antwoordde Exxon topman Darron Woods met de uitspraak: “nou, dat doen we ook. door dividend aan onze aandeelhouders uit te keren.” Wat mij betreft is dat de gotspe van het jaar 2021. Overigens is Exxon zijn aandeelhouders ook verder ter wille door op grote schaal aandelen in te kopen, waardoor de uitkering per aandeel groter kan worden. Verder overweegt Exxon, evenals Shell en Total nieuwe investeringen in Europa af te bouwen.
Bericht 2. Op de volgende pagina van hetzelfde nummer van Trouw staat dat het voorstel van Timmermans om het gebruik van pesticiden in 2030 te halveren nu op de tocht staat, want onder druk van de pesticide-lobby en de agro-industie heeft Europese Unie besloten eerst meer onderzoek te doen. Hè, meer onderzoek? We weten toch al lang dat pesticiden NIET schadelijk zijn????? En de biodiversiteit NIET bedreigd wordt????? Een beetje cynische reactie – ik geef het toe. Kennelijk had ik even het contact met mijn hoop verloren. Maar nog altijd minder cynisch dan de hoofdrolspelers in bovenstaande voorbeelden.
Bericht 3 uit Financieel Dagblad, 5 januari). “Het kabinetsplan om luchthaven Schiphol te laten krimpen naar 440.000 vliegbewegingen per jaar, moet van tafel. Het is niet de oplossing voor de milieulast die de luchtvaartsector veroorzaakt. En Lelystad Airport openen is broodnodig voor de reissector.” Dat zei voorzitter Arjan Kers van de brancheorganisatie van reisaanbieders ANVR op de nieuwjaarsbijeenkomst van de koepel. De oplossing is volgens de ANVR-topman wel de luchtvaart duurzaam innoveren en vooral de vloot vernieuwen. (Hoe lang horen we dat al, en hoe vaak is al aangetoond dat dit op redelijk korte termijn niet werkt?)
Uit deze en soortgelijke berichten blijkt dat bij vele leidinggevende figuren in onze samenleving de ernst van de situatie waarin we verkeren nog niet is doorgedrongen. Of het is wel doorgedrongen, maar dan willen/durven ze het niet verder onder ogen zien, of het kan ze niet schelen. Overigens is bij vele van onze mede-burgers dat inzicht ook nog niet doorgedrongen – althans, er wordt nog niet massaal naar gehandeld (koopgedrag, reisgedrag; zie het vorige blog).
Welke les kunnen we nu hieruit trekken? De hoop niet opgeven zou ik zeggen, en doen wat ons hart en onze handen te doen vinden (zie citaat hierboven). Onze innerlijke roeping volgen. We weten per slot van rekening niet wat de toekomst zal brengen. Wellicht zal ons gedrag die toekomst mede bepalen. Dat is trouwens ook zo als we niets doen. Maar dan kunnen we niet verwachten hoop te vinden.
.
*) niet gezien? De moeite waard om alsnog te zien op ‘uitzending gemist’.
In mijn blog van 15 december heb ik de vraag opgeworpen hoe het weldenkende deel van onze natie, de echte ‘elite’, de grote meerderheid van ons volk die anders denkt (zo er al nagedacht wordt) zou kunnen bereiken en welke rol wijzelf daarbij zouden kunnen spelen.
Vaak wordt er gezegd dat wij als individu weinig invloed hebben op wat er in de wereld gebeurt, en op wat er door politici en bedrijfsleiders besloten wordt. Wij zouden machteloos zijn. Ik denk echter dat wij onze macht onderschatten. Wat is de macht van elk van ons persoonlijk?
De macht van je aandacht (Gedachten leiden tot manifestatie).
De macht van je geld: wat koop je (niet), hoe duurzaam koop je, waarin beleg je, bij welke bank bankier je; in het algemeen: waaraan geef je je geld uit (vlees? vliegen? kleding? luxe artikelen?)
De macht van protest (vooral wanneer je het constant doet), en om te demonstreren
De macht om te ondersteunen (doneren, vrijwilligerswerk, het ondersteunen van petities).
De macht die je hebt door uit je ‘comfort-zone’ te stappen (ongemak te accepteren).
De macht van het zorgvuldig omgaan met je energiegebruik.
De macht van zorgvuldig omgaan met je afval en dingen die je niet meer nodig hebt.
De macht van je beroepskeuze (voor wie of welk bedrijf wil je werken?).
De macht om zelf iets te organiseren of actie te ondernemen .
De macht om je openlijk uit te spreken, te pas, en misschien ook af en toe te onpas, in kleine kring (familie, vrienden, verenigingen), in gespreksbijeenkomsten over maatschappelijke vraagstukken, op internet. Kortom: de macht om deel te nemen aan het maatschappelijk debat.
En misschien nog wel het belangrijkste van alles: de macht van regelmatige reflectie en meditatie, waarbij je je aandacht richt op je innerlijk en tegelijkertijd de pijn van de buitenwereld toelaat zonder je daardoor te laten overspoelen. Zo bouw je de veerkracht en liefde op, die uitstraalt in de wereld.
Elk van deze mogelijkheden op zichzelf betekent misschien niet zoveel (behalve de derde; als iedereen in de wereld vegetariër zou worden zou dat de helft van de totale CO2 uitstoot schelen), maar als je ze allemaal zou benutten zou dit een grote invloed hebben. Niet alleen door de handeling zelf, maar ook doordat je gedrag altijd uitstraalt in de wereld. Begrijp me goed: ik zeg niet dat we dit allemaal per se zouden moeten doen – maar we kunnen niet klagen over dat we weinig macht hebben als we de macht en invloed niet ten volle benutten, en ons op die manier bij de ‘elite’ zouden kunnen aansluiten. Als je jezelf een punt geeft voor elk van de bovenstaande mogelijkheden die je benut, dan krijg je een score van 1 – 12 die aangeeft hoe machtig je bent (als je dit cijfer vermenigvuldigt 0,83 krijg je daarvoor een rapportcijfer ?).
Ik wens jullie allen een gezegend nieuwjaar waarin jullie steeds machtiger worden.
Gij hebt gehoord dat er gezegd is: Gij zult u naaste liefhebben en uw vijand zult gij haten. Maar ik zeg u: hebt uw vijanden lief. . . (Matth: 5-43)
Monument in Mesen (België)
Ik had vorige week beloofd nader in te gaan op hoe we de verbinding kunnen bevorderen tussen wat ik de elite noemde en de heffe des volks. Maar dat moet even wachten tot het nieuwe jaar, want vandaag wil ik onze aandacht richten op het naderende kerstfeest.
Kerstmis wordt algemeen gezien als een feest van de terugkeer van het licht. Maar voor mij is het bovenal het vieren van de boodschap van Jezus (wie dat dan ook was), die ik hierboven heb geciteerd. Tja, dat is mooi gezegd – maar hoe doen we dat, liefhebben zonder aanzien des persoons, als we die liefde niet ervaren? We verlangen naar het geven en ontvangen van deze algemene liefde, maar kunnen die niet simpel door een besluit opwekken.
Elders heb ik voor een aantal suggesties gegeven voor hoe we dichter bij de bevrediging van dat verlangen kunnen komen. Nu wil ik een andere benadering laten zien, geïnspireerd door Andrew Harvey (https://www.youtube.com/watch?v=W4hYuYxAT0Q). Het komt neer op het bevorderen van een vijftal eigenschappen in jezelf, die je door oefening kunt ontwikkelen (als je ze niet al van nature hebt), en die tezamen het mogelijk maken de liefde in je zelf te laten opbloeien. Dit zijn ze:
Vertrouwen (in het leven en onze medemensen). In mijn blog van 20 oktober j.l. heb ik laten zien hoe we dat vertrouwen kunnen ontwikkelen. Trust: Truly Rely upon Spirits Timing.
Het vermogen tot overgave, het durven opgeven van onze behoefte tot controle. Accepting the unacceptable (Transformatiespel). Ons overgeven aan (en daardoor leren zien van) schoonheid, wonderen en het mysterie van het bestaan. En ons overgeven aan onze missie die we bij onze geboorte hebben meegekregen.
Geloof. Daarmee bedoel ik het geloof in het bestaan van een oorsprong van alles. In februari j.l. ben ik daar uitgebreid op in gegaan. Gebed , meditatie en een een spirituele praxis kan dat geloof bevorderen.
Geduld. Dit woord bevat het begrip ‘dulden’; in het Engels zit in patience het begrip patior, lijden. Deze eigenschap betekent dat je er vrede mee hebt dat Keulen en Aken niet op één dag zijn gebouwd, en dat je het lijden (in jezelf en anderen) niet uit de weg gaat maar onder ogen ziet en je daardoor laat bewegen. Geduld is een eigenschap die je door het je realiseren van je ongeduld en het oefenen van wachten kan ontwikkelen. Deze eigenschap hangt samen met de eigenschap genoemd onder punt twee hierboven.
Moed. Deze eigenschap kan je alleen maar ontwikkelen als je je angst toelaat – zonder angst geen moed.
Hoe meer je deze eigenschappen in jezelf ontwikkelt, hoe ontvankelijker je wordt voor het geven en ontvangen van liefde. Moge de kerstdagen en de dagen daarvoor en daarna je daartoe inspireren – de wereld heeft het nodig! Ik wens je een liefdevol Kerstfeest.
Leven vanuit je hart
Volgende week waarschijnlijk geen blog – kerstvakantie!
In mijn werkzame leven heb ik me veel bezig gehouden met het thema leiderschap. Daarbij lag het accent op leiderschap aan teams en organisaties. En op de kwalificaties waaraan iemand zou moeten voldoen om een gewaardeerd en effectief leider te zijn. In dit blog wil ik echter aandacht besteden aan het leiderschap dat een samenleving nodig heeft.
De samenleving heeft behoefte aan een leiderschap dat verbindend is, perspectief biedt, en bovenal de wezenlijke waarden belichaamt die het fundament vormen van een humane en vreedzame samenleving. Een samenleving en cultuur bovendien die niet het gevaar lopen binnen afzienbare tijd ten onder te gaan. Met een wat ouderwets woord zou je dat een beschaafde samenleving kunnen noemen.
Van politici en bedrijfsleiders valt dat leiderschap niet te verwachten, al zijn er enkele uitzonderingen te noemen. In het algemeen echter zijn ze te veel gericht op macht, eigenbelang en winst en succes op korte termijn. Evenmin valt dit leiderschap te verwachten van de superrijken, ook al zijn er hier eveneens uitzonderingen. Dit soort leiderschap moet komen van filosofen, kunstenaars, enkele weldenkende wetenschappers, leiders van protestbewegingen, enzovoort. Dat is wat ik de werkelijke elite noem. Dit is een belast woord, want we houden niet zo van elites. Maar dat komt omdat we elite associëren met mensen met formele macht en geld. Maar ik denk bij elite aan intellectuelen in de brede zin des woords. In het verleden waren dat mensen als Socrates, Erasmus, Dante, Spinoza, Goethe, Kant, Thomas Mann, Hannah Arendt.
Desmond Tutu †, het geweten van Zuid-Afrika
En vandaag de dag denk ik aan mensen als Alex Brenninkmeijer, Hans Achterhuis, Daan Roovers, Herman Tjeenk Willink. Het is opvallend dat geen van deze personen een functie hebben geambieerd of vervuld als politicus of bedrijfsleider. Zij zijn de geestelijke leiders, ogenschijnlijk fungerend op het tweede plan.
En wat zijn dan de waarden die deze elite zou moeten belichamen? Ik denk dat de volgende twee waarden essentieel zijn: eerbied voor het leven (alle leven) en (zoeken naar) waarheid (in onszelf en in de buitenwereld). Allerlei andere waarden zijn daar uit af te leiden: rechtvaardigheid, duurzaamheid, tolerantie, enz. Onze elite zouden die waarden niet alleen moeten onderschrijven maar het ook als hun taak moeten zien die uit te dragen in het publieke domein, onder andere door openbaar debat. Daarbij spelen de media een belangrijke rol (In Duitsland zijn er vaak urenlange debatten op de televisiezenders, die vaak nog heel goed bekeken worden. Vergelijk dat maar eens met de 10 minuten vluggertjes op de Nederlandse tv). De vraag die daarbij rijst is natuurlijk: hoe bereik je dat deel van de bevolking dat voornamelijk gericht is op instant bevrediging, consumptie en verslaafd is aan de smartphone? En welke rol kunnen wij daarbij spelen? Daarover in het volgende blog.
How we hold the content of our lives determines the quality of content-ment we feel (Kathy Tyler, Angel@innerlinks.com)
De engel van deze maand, door Innerlinks (Findhorn) opgeroepen, is de engel van Contentment. Hoe moeten we contentment vertalen? Het kan betekenen: voldoening (voldaan zijn), tevredenheid en welbehagen. De laatste betekenis wordt vaak gebruikt voor het welbehagen dat God in de mens heeft, maar dat leidt ook tot gevoelens van tevredenheid in onszelf. In ‘contentment’ zit ook het woord ‘content’, inhoud. Hoe we omgaan met de inhoud van ons leven, bepaalt in welke mate we tevreden kunnen zijn (zie bovenstaand citaat).
Maar hoe kunnen we in deze wereld in vredesnaam welbehagen toelaten? Niet door onze ogen te sluiten voor het geweld, het lijden en de gevaren die ons bedreigen. Niet door onze kop in het zand te steken. Maar we kunnen ons niet permanent om de wereld om ons heen bekommeren – dat houdt niemand vol. Om een verantwoordelijk leven te leiden volstaat het om regelmatig aandacht aan die wereld te schenken, maar die aandacht af te wisselen met momenten van stilte en gebed. Dan kunnen we open staan voor de engel van contentment en genieten van wat er hier en nu aanwezig is.
Dit is de tijd van de advent. Advent komt van advenire, aankomen, naderen. Het is een tijd van inkeer in afwachting van de komst van de zonnewende, de terugkeer van het licht (voor godsdienstigen, de viering van de geboorte van Jezus, de representant van licht en liefde). We kunnen niet verwachten in deze tijd permanent in een stemming van welbehagen te verkeren – maar we kunnen er wel in oefenen, zodat, als de tijd daar is, we voor even in totale vrede kunnen verkeren, gesteund door de kosmische kracht van welbehagen.
Dit blog is niet goed te volgen als je niet eerst dit YouTube filmpje bekijkt. Dat kost je ongeveer 20 minuten. Als je er een hebt wel een hoofdtelefoon gebruiken, of anders hele goede speakers. Link: https://www.youtube.com/watch?v=NSEzk8d3L1k.
Ik beluister wel vaker muziek op YouTube, en geniet daarvan. Maar deze video is bijzonder. Waarom ben ik hierdoor zo geraakt? In wezen is ontroerd en geraakt worden een wonder, dat zich moeilijk laat analyseren. Ik doe toch een poging.
In de eerste plaats de componist. Ik was nooit een groot bewonderaar van Mendelssohn, al heb ik hem met plezier gezongen in mijn oratorium koor. Hij schrijft heel toegankelijk voor zangers. En zijn oratorium Paulus is ook niet mis. Maar toch – hij stond niet op de voorgrond in mijn geestelijke bibliotheek. Maar nu moet ik mijn mening herzien. Zijn pianoconcert in g is werkelijk prachtig.
Dan de pianiste: Alexandra Drovgan, 11 jaar. Hoe is het mogelijk dat iemand op die leeftijd deze techniek heeft ontwikkeld (Zie bijvoorbeeld de octaafgrepen)? Maar veel bijzonderder: hoe kan iemand zich op deze leeftijd al zo diepgaand inleven in de muziek? Dat wordt met name duidelijk in de langzamere gedeelten in het Andante. En dat alles zonder overmatig uiterlijk vertoon.
Dan de dirigent Alexander Sladkovsky en zijn orkest (ik kon niet achterhalen welk orkest dat was). Wondermooi om te zien hoe dienstbaar zij zich opstelden, maar ook hoe Alexandra zich op hen afstemde. Zo ontstond er een wondermooie harmonie tussen al deze uitvoerende kunstenaars.
In deze harmonie deelde ook het publiek. Zelfs online werd ik hierin opgenomen. Dit bewijst dat een uitvoering met publiek een kwaliteit kan hebben die in de studio niet kan worden geëvenaard.
Tenslotte: de piano. Een dergelijke uitvoering zou volgens mij niet gerealiseerd kunnen worden op een Steinway concertvleugel. Die is te zwaar, te wollig, hoe goed je daarop ook kunt spelen. Deze Yamaha was perfect.
Al deze elementen zijn een noodzakelijke voorwaarde voor deze uitvoering, maar verklaren niet het wonder dat hier is ontstaan. Zolang zulke wonderen nog uit de mensheid voortkomen is het de moeite waard te blijven vechten voor haar voortbestaan.
