Ineens herkende ik de geur – een geur uit mijn jeugd, als we met een schoolreisje in de herfst naar het mastbos in Breda gingen, om materiaal te verzamelen voor de herfsttafel in de klas. In het bos:een geur van ratte bladeren en paddestoelen, met daaronder de geur van naaldbomen. Nostalgie. Ik ervoer het op de ’s Gravelandse buitenplaatsen. In dit blog moet je de geur er bij denken, evenals het herfstliedje, dat we zongen op school en dat ik helaas niet op You Tube kon vinden:
Zie de gele bladeren vallen; met de zomer is het gedaan. Het gehuil van wind en regen kondigt ons de winter aan.
Verder is dit een blog van beelden. Beauty is in the eye of the beholder. . .
Leven is sterven. Zoals de cellen van het lichaam steeds afsterven en door nieuwe worden vervangen (tot de dood er op volgt), zo gaan de levensfasen voorbij. Je jeugd gaat verloren, de adolescentiefase loopt op een zeker moment af, de fase van het opvoeden van kinderen gaat voorbij, de fysieke bloei van je leven gaat ook voorbij, en tenslotte blijft slechts de ouderdom, die uiteindelijk ook voorbij gaat. Alle vorige levensfasen gaan voorbij, en sterven daarmee af. Slechts de herinnering blijft maar ook die sterft geleidelijk. Daarmee is weemoed een wezenlijk element in ons leven. En dat is goed. Weemoed maakt het leven rijker als we niet in nostalgie blijven hangen. Sommige mensen zijn niet goed in het afscheid nemen van vorige levensfasen, en blijven steken in een fase die eigenlijk al voorbij is. Dat is jammer, want het afscheid maakt ruimte voor iets nieuws. Zou dat met de dood ook zo zijn?
In mijn vorige blog heb ik globaal vier levensfasen beschreven, die elk ook voorbij gaan. En ik zei dat ik bij de overgang van elke fase naar de volgende een rite de passage, een overgangsritueel mis. Een rite de passage kent vier fasen: de bezinning, een beproeving of test, de eigenlijke overstap en de integratie in de nieuwe situatie.
In de bezinningsfase realiseer je je dat het tijd is om afscheid te nemen van de vorige fase. Niet altijd makkelijk: partir c’est mourir un peu. Het kan zijn dat de volgende fase je al duidelijk voor ogen staat, maar als dat niet zo is dan kan er een gevoel van gemis en van leegte ontstaan. Dan is de bezinningsfase een periode om dat toe te laten. In het algemeen kan een retraite of een sabbatical in deze fase aangewezen zijn.
Dan komt de test. Voor sommigen is de sabbatical op zichzelf al een test, met name als die in eenzaamheid of in een workshop wordt doorgebracht. En verder: wezenlijke zaken uit de vorige fase loslaten (je ouders of je kinderen bijvoorbeeld, of je vaste baan, of bepaalde gewoontes en opvattingen; soms ook bepaalde bezittingen, in extreme gevallen een huis). En dan: iets doen wat je moeilijk of angstig vindt, maar waarvan je voelt dat het niettemin goed is om te doen: het verlaten van je comfort zone.
In de derde fase komt de eigenlijke overstap. Het zou goed zijn als die gepaard gaat met een gelofte: het hogere doel en de waarden die je in de nieuwe fase wilt realiseren; een update van je levensmissie (sacred contract). Tegenover wie moet je die gelofte afleggen? Het is mooi als je dat kan doen tegenover een persoon die als mentor of leermeester in je leven aanwezig is, maar als die persoon er niet is kan je het ook doen tegenover een – al dan niet formele – groep van mensen die je begrijpen.
En dan volgt ten slotte de integratie in de nieuwe fase. Dat betekent vaak de toetreding tot een nieuwe groep of gemeenschap; een buurt, een werkteam, een woongemeenschap, een vereniging. Dat kan gepaard geen met een ritueel: introductie, inwijding. Zelf ben ik halverwege mijn leven toegetreden tot de (toen nog bestaande) Hervormde Kerk (doop, belijdenis, voorafgegaan door twee jaar catechisatie). Ter voorbereiding op de laatste fase in mijn leven heb ik als test een tiendaagse wilderniss quest gemaakt en een drie maanden durende voettocht (pelgrimstocht). Ook ben ik toen ingewijd in de vrijmetselarij.
Dit blog is alweer veel te lang geworden, maar ik hoop dat het je geïnspireerd heeft om zelf ook overgangsrituelen op te zoeken of voor jezelf te organiseren. Mocht je destijds geruisloos een nieuwe levensfase zijn ingegaan, dan verdient het overweging om alsnog een ritueel door te maken om steviger in de nieuwe situatie te wortelen.
Het leven kan alleen achterwaarts begrepen worden, maar het moet voorwaarts worden geleefd. Sören Kierkegaard
In mijn vorige blog beschreef ik hoe deze tijd arm is aan rituelen, althans buiten de kerk en in de westerse wereld. In dit blog wil ik speciaal aandacht besteden aan een bijzondere vorm van rituelen: de rites de passage. Dit zijn rituelen bij de overgang van de ene situatie of periode naar een volgende. Voorbeelden zijn rituelen bij geboorte, huwelijk, dood of het afsluiten van een school of opleiding. Binnen de katholieke kerk zijn de sacramenten van doop, eerste communie, vormsel en het sacrament der stervenden voorbeelden, binnen de protestantse kerk doop en belijdenis, in het Jodendom besnijdenis en bar mistwa. In de vrijmetselarij zijn er de inwijding tot leerling, de bevordering tot gezel en de verheffing tot meester. Hoe dat zit in Hinduisme, Buddhisme en Islam weet ik niet. Niettemin mis ik een aantal essentiële overgangsrituelen. Hieronder leg ik uit hoe ik dat zie.
Ik mag – net als in het Hinduisme*) – het leven symbolisch graag zien als een opeenvolging van vier seizoenen: lente 0-25 jaar), zomer(25-50 jaar), herfst (50-70/75 jaar) en winter (70/75 tot de dood er op volgt). De eerste fase is die van het opgroeien en volwassen worden. Er wordt door opvoeding, socialisatie en opleiding een basis gelegd voor de tweede fase. De tweede is die van het volwassen zijn en vrucht dragen, de fase waarin je je vestigt in de samenleving, de fase van partnerschap en/of gezin, eventueel kinderen opvoeden, het ontwikkelen van vakmanschap of vakvrouwschap, professionaliteit en ontplooiing in werk of beroep. In de derde fase wordt de aandacht daarnaast gericht op verdieping, zingeving en spirituele ontwikkeling. In de vierde fase, de fase van de elder, wordt het naar binnen keren het centrale aandachtspunt. De activiteit in de buitenwereld neemt af, behalve als er een beroep gedaan wordt op zijn/haar ervaring of wijsheid. Natuurlijk zijn die leeftijdsgrenzen niet heel precies – de overgangen kunnen altijd iets eerder of later plaats vinden.
Wat ik in deze samenleving mis zijn rites de passage tussen de verschillende fasen. Tussen de eerste en tweede fase kunnen het met succes afsluiten van hogere opleidingen of huwelijksrituelen enigszins die plaats innemen, maar dat is toch niet helemaal hetzelfde – al was het maar omdat niet iedereen een hogere opleiding volgt of trouwt. In het volgende blog wil ik op de mogelijke rites de passage tussen de levensfasen nader ingaan.
Omdat ik aanstaande donderdag weg ben voor een korte herfst vakantie verschijnt mijn blog deze week op dinsdag. Dat komt mooi uit, want het is vandaag 1 november, een bijzondere dag. In de oude Keltische tradities is het Samhain (spreek uit: Soween), de dag waarop onze zichtbare, materiële wereld communiceert met de onzichtbare, spirituele wereld. Het is de doorgang naar het sanctum sanctorum, waarachter de diepe grot van de Aarde-Moeder zich bevindt, de creatieve afgrond van waaruit de intuïtie opborrelt. Om daarmee in verbinding te komen hadden de Kelten verschillende rituelen. In Mexico is het vandaag de Dia de Muertos, de dag van de doden die daar uitbundig gevierd wordt, en de dag waarop overleden kinderen even terugkeren naar de aarde. Later is deze dag samengevoegd met het rooms-katholieke Allerheiligen. Kortom, het is een dag waarop de sluiers tussen deze wereld en de onzichtbare werelden even worden weggenomen.
Samhain, Allerheiligen is ook het begin van het laatste achtste deel van het jaar dat loopt tot de winter-zonnewende, die dit jaar valt op 22 december. Het aandachtspunt voor deze periode vindt u bovenaan dit blog. Hoe mooi dat de engel van de maand – bij Findhorn – nu juist de engel van meditatie is.
Voor de buitenkerkelijken en de ongodsdienstigen onder ons is onze tijd arm aan rituelen – althans in de westerse wereld. Voor hen die regelmatig een kerkdienst bezoeken, of op andere wijze deelnemen aan rituele bijeenkomsten, is dat geen probleem, maar voor de overigen kan het dat wel zijn. Alle godsdiensten en spirituele tradities kennen rituelen (gebeden, liturgieën, enzovoort). Buiten de kerk bestaan er ook rituelen, die lijken op vaste gewoontes: iets afkloppen, of kaarsjes op een verjaardagstaart uitblazen, of de rituelen bij huwelijk of begrafenis. Maar dagelijkse of wekelijkse rituelen die, als je ze niet gedachteloos of routinematig doet, kunnen leiden tot verdieping en vergeestelijking en het geven van betekenis aan je leven, zijn er bijna niet.
Als u meer rituelen in uw leven zou willen invoeren zijn er verschillende mogelijkheden. Ik noem er enkele die ik zelf praktiseer: ochtendmeditatie, avondgebed (voorbeden afgesloten met een rituele formulering), een kort dankgebed voor de avondmaaltijd – is het geen wonder dat de aarde maar blijft geven, hoezeer we haar ook maltraiteren, en dat we leven in een wereld waar miljoenen mensen er aan meewerken dat we iedere dag gevarieerd voedsel op ons bord krijgen en dat de meesten van ons dat gewoon kunnen betalen? En dat weer anderen het ons mogelijk hebben gemaakt dat geld te verdienen? – . Ook aan de benodigde lichamelijke oefening kan rituele betekenis worden gegeven, bijvoorbeeld door yoga – ikzelf beoefen de zonnegroet – of door ze met aandacht te doen.
Als u meer wil doen, of ook betekenis wil geven aan de seizoenen en bepaalde bijzondere dagen in het jaar, en zelfs aan elke dag afzonderlijk, dan kan ik u zeer aanraden een keer het Essene Book of Days aan te schaffen via bovengenoemde website. Dat heeft mij in de loop der jaren zeer veel gegeven.
Als je jong bent kom je vroeg of laat voor de vraag te staan: wil ik kinderen op de wereld zetten? Als je sowieso niet naar kinderen verlangt of geen kinderen kunt krijgen is dit niet aan de orde. Maar anders lijkt dit een van de moeilijkste dilemma’s waar je voor komt te staan.
Toen ik jong was speelde de vraag niet zo heftig als vandaag. Als je naar kinderen verlangde, dacht je hooguit nog eens wat na over de extra verplichtingen en verantwoordelijkheden die je al dan niet wilde aangaan. Of over de financiële consequenties. Dat speelde allemaal niet zo voor mij. Ik heb toen wel kort nagedacht over de vraag of nog meer mensen op de wereld wel een goed idee was, maar heb de vraag terzijde geschoven als ik dacht aan de bijdrage die mijn kinderen zouden kunnen leveren.
Maar nu is het anders. Op deze leeftijd is het niet meer mijn persoonlijk probleem, maar ik heb er wel gedachten over. Al was het maar dat mijn kleinkinderen binnen niet al te lange tijd voor de vraag kunnen komen te staan.
Voor het wel kiezen voor kinderen pleit het volgen van je verlangen (psychologisch en biologisch), het uitdrukken van je liefde, het niet bij voorbaat opgeven dat het nog goed kan komen met deze wereld, en het scheppen van de voorwaarden voor de kostbare gift die leven is; het scheppen van groei, bloei en vrucht dragen. Het kiezen voor kinderen is een daad van vertrouwen, hoop en liefde.
Anderzijds wil je je kinderen een veilige en kansrijke toekomst geven met perspectief, en hen al te veel lijden besparen. En een garantie kun je daarvoor in deze wereld, die verwarder en verdeelder lijkt dan ooit, niet geven. Dat kon vroeger natuurlijk ook niet, maar de kansen leken toen toch wel heel anders te liggen.
Kinderen en kleinkinderen hebben mij in mijn leven heel veel voldoening en vreugde gegeven en bijgedragen tot mijn persoonlijke ontwikkeling. Dat gun ik iedereen, ook mijn kleinkinderen. Maar het blijft een moeilijke beslissing. Ik realiseer me wel dat ik treurig wordt bij de gedachte dat mijn geslacht met mijn kleinkinderen zou uitsterven. Ik denk echter dat er altijd mensen zullen zijn, onder wie waarschijnlijk ook een of meer van mijn kleinkinderen, die ondanks alle overwegingen toch kinderen zullen krijgen, is het niet hier in het Westen, dan wel in de rest van de wereld. Het leven is zo krachtig; dat laat zich niet uitdoven. En daarin ligt mijn vertrouwen voor de toekomst.
Hope Flowers School, Bethlehem, een symbool van vertrouwen.
De engel van deze maand is vertrouwen. In mijn vorige blog heb ik de vraag gesteld hoe we fundamenteel vertrouwen kunnen ontwikkelen, met andere woorden, hoe we die engel kunnen toelaten.
We kunnen er niet op vertrouwen dat Poetin de kerncentrale in Zaporizhia niet laat vergaan in een rampzalige meltdown, of dat hij geen atoomoorlog zal beginnen. We kunnen er niet op vertrouwen dat China Taiwan niet zal bezetten en zodoende de derde (of vierde?) wereldoorlog zal ontketenen. Of dat onze Westerse democratie niet op korte termijn ten onder zal gaan. We kunnen er ook niet op vertrouwen dat de aarde nooit zal worden getroffen door een alles verwoestende meteoriet. Of dat we geen nieuwe pandemie hoeven te ondergaan. Hoezo vertrouwen in het leven?
Het helpt om dit alles eens van een afstand te bezien. Dan kunnen we ineens het grotere geheel zien, en oog krijgen voor het mysterie van de oorsprong en het wonder van de kosmos. Dan kunnen we waarnemen hoe de oorsprong zich manifesteert in een wonderschoon stelsel van fysische en mystieke wetten.
Dan kunnen we oog krijgen voor de evolutie en de zin van dit alles. En vandaar kunnen we terug keren naar dit aardse bestaan: de schoonheid van een bloem of een kunstwerk, het contact met de innerlijke gids, de medemenselijkheid die we temidden van alle destructie zien opbloeien.
Dan staan we voor het raadsel hoe deze prachtige wereld kan bestaan naast de vernietigende krachten die we ook zien. En dan beseffen we dat we over dit raadsel bespiegelingen kunnen houden – dat is dan ook door de eeuwen heen door talloze filosofen, theologen, en spirituele leiders gedaan – maar dat we het nooit kunnen oplossen of begrijpen. Wat dan overblijft is een keuze: kiezen we voor de schoonheid en de liefde of voor de lelijkheid en het kwaad.
Als we voor het eerste kiezen, dan hebben we een basis gecreëerd om de engel van vertrouwen toe te laten. Daarmee zullen we niet ineens alles wat in de ‘grote-mensen-wereld’ gebeurt met vertrouwen tegemoet kunnen zien, en ook niet zeker weten dat we niet door tegenslag of ziekte kunnen worden getroffen, maar kunnen we wel ons leven zien als een kostbare gift waardoor we kunnen groeien en zomaar iets goeds kunnen doen. Een vertrouwenwekkende gedachte.
Iedere maand staat Innerlinks*) open voor de ‘Engel van de maand’. Deze maand is dat de engel van vertrouwen. Ik laat Kathy Tyler van Innerlinks hierover graag aan het woord:
Het maakt niet uit welk spiritueel pad je volgt, een ultiem gevoel van vrede komt neer op één vraag: Kun je de behoefte om je leven te beheersen loslaten, en erop vertrouwen dat er een welwillende kracht is die alles leidt wat er ooit was, is en zal gebeuren? Vertrouwen is de manier van de ziel om zich af te stemmen op de fundamentele wetten van de werkelijkheid. Er is een diep ritme dat door al het leven beweegt, dat niet door onze wil kan worden beheerst. Wanneer vertrouwen onze ervaring bepaalt, kan onze psyche zich ontspannen en kan onze ziel vrede hebben met onze situatie. We kunnen rusten in het onbetwiste vertrouwen dat het universum voorziet, dat we hebben en zullen ontvangen wat we werkelijk nodig hebben. In feite vaak meer dan wij ons kunnen voorstellen. Als we veel ‘basisvertrouwen’ hebben, zijn we moedig en nemen we risico’s. We onderdrukken onze competenties niet. We gaan van harte het leven in, doen wat goed voelt, in het vertrouwen dat het goed komt. Het leven wordt een scheppingsverhaal en geen hindernisbaan. Zonder fundamenteel vertrouwen zijn we geneigd te reageren op wat zich aandient in overeenstemming met onze conditionering, en willen we dat ons leven de ene of de andere kant op gaat. We houden vast aan vooraf bepaalde aannames en uitkomsten. We raken gespannen en verkrampt en doen alles wat we kunnen om de omstandigheden zo te manipuleren dat ze passen bij onze verlangens.
De vraag is natuurlijk hoe we dat vertrouwen kunnen ontwikkelen, hoe we daarvoor open kunnen staan. Daarover volgende week.
In mijn vorige blog heb ik het begrip voorbede geïntroduceerd. Bij hen die in of met de kerk zijn opgegroeid, of er ook nu verbinding mee hebben, is dit begrip wel bekend. Maar voor hen die vanaf hun jeugd onkerkelijk zijn opgegroeid is wellicht een nadere uitleg vereist. Een voorbede is een gebed ten bate van anderen. Je kan dus bidden voor zieken, voor iedereen die het moeilijk heeft, voor individuen, groepen, zelfs voor nog vele grotere verbanden of Gaia als geheel. De voorbede maakt deel uit van de liturgie in vele kerken uit diverse denominaties, maar je kunt het ook individueel thuis doen. Het is niet meer en niet minder dan aandacht geven aan degene(n) voor wie je de voorbede doet. Een ‘healing prayer’ is een bijzondere vorm van een voorbede: dan zend je de helende energie die je zelf uit de kosmos en vanuit de aarde kan ontvangen in gedachten door aan de ontvanger van de bede. Belangrijk is in dat geval dat je beseft dat niet jij het bent die een eventuele genezing al dan niet bewerkstelligt, dat doet de spirituele (voor sommigen goddelijke) energie waarvan jij het doorgeefluik bent. De voorbede is dus in wezen een overgave aan de scheppende kracht van de oorsprong. Het is zeker niet een (dwingende) vraag aan de oorsprong, ook geen uitspraak van je wens of verlangen. Ook al kan je intussen natuurlijk best de wens hebben dat het de ontvangers van de voorbede goed gaat, maar dat ligt niet in jouw hand.
Voorbedes zijn belangrijk. Ze dragen bij tot het welzijn en de gezondheid van mensen en de levende wereld om ons heen. Maar misschien nog wel belangrijker: ze bevorderen je gevoelens van medeleven, barmhartigheid en solidariteit. Er is een schrikbarend tekort aan solidariteit in onze samenleving. Het woord heeft een ouderwetse, socialistische bijklank, en wordt door sociaal-democraten weinig meer gebruikt – al komt daar vandaag de dag enige verandering in ten gevolge van de toenemende schrijnende armoede. Maar grote delen van de bevolking hebben weinig solidariteit met de natuur, met de mensheid als geheel, (geen windmolens in mijn buurt, in het landschap’), met de vluchtelingen (‘geen azc in mijn gemeente’), met de diepe, diepe nood (honger, ziekte, natuurrampen) in vele landen ter wereld (vooral niet te veel asielzoekers in ons land), en zo voort. Te vaak gaat het naakte eigenbelang voor. Wij leven zelfvoldaan voort in onze welvaartsstaat die niet alleen in koloniale tijden, maar ook nu nog gebaseerd is op de exploitatie van mensen en milieu elders. Geen wonder dat een beperkt aantal ‘gelukzoekers’ uit die landen (die te weinig te eten hebben, niet beschikken over een goede gezondheidszorg, hun kinderen niet de scholing kunnen geven die ze voor hen wensen en zo meer) het risico aanvaarden van een levensgevaarlijke reis naar de welvarende wereld die kan leiden tot de dood of een rampzalig bestaan in een vluchtelingenkamp). Zij doen niets anders dan wat we allemaal doen: gaan voor het welzijn van henzelf en hun naasten.
Natuurlijk zijn er in ons land ook voorbeelden te vinden van praktische medemenselijkheid, maar over de hele linie geldt toch: het moet onze levensstandaard niet aantasten. We willen hier geen 10 miljoen vluchtelingen in de komende tien jaar (het zullen er niet meer zijn dan hoogstens de helft), we willen niet betalen voor grondstoffen en voedingsmiddelen wat ze eigenlijk zouden moeten kosten, en zo voort en zo verder. Hoezo solidariteit?
We zouden ons op zijn minst eens wat meer echt moeten inleven in de situatie van de anderen in nood, hier vlak bij ons, of elders in de wereld. Misschien beïnvloedt dat onze stellingename en ons gedrag. Voorbeden kunnen daarbij helpen.
Voorbede is het reinigende bad waarin het individu en de geloofsgemeenschap zich iedere dag moet dompelen. – Dietrich Bonhoeffer
Alle natuurgodsdiensten, en vrijwel alle religieuze stromingen en (wereld)godsdiensten gaan er van uit dat er een niet zichtbare, transcendente wereld bestaat waarin zich allerlei wezens bevinden: engelen, voorouders, deva’s, demonen, geesten – je kunt het zo gek niet bedenken of het is wel ergens geponeerd en is er over hun verschijningen gerapporteerd. Het zou ook zo maar kunnen dat er wezens bestaan die we ons helemaal niet kunnen voorstellen. Niettemin zijn er heden ten dage, met name in de westerse cultuur, vele materialisten die het bestaan van zo’n wereld ontkennen, omdat hij niet met de ‘gewone’ zintuigen direct of indirect kan worden waargenomen en niet wetenschappelijk kan worden vastgesteld. De zorgvuldige, gecontroleerde rapporteringen van inheemse rituelen, het spiritisme, regressietherapie en bijna-doodservaringen*) worden dan als niet-wetenschappelijk terzijde gesteld. Ook de goed gedocumenteerde scheppingen in de Findhorn tuinen worden dan wegverklaard (zie: https://www.findhorn.org/about-us/findhorn-foundation-our-story/). Overigens is het een algemeen bevestigd wetenschappelijk principe, dat je nooit kunt bewijzen dat iets niet bestaat.
Als deze wereld bestaat – en daar ga ik wel vanuit – dan zou er naast het materiële, zichtbare heelal nog een waarschijnlijk gigantisch onzichtbaar heelal bestaan. Alle daarin voorkomende wezens zijn dan ook scheppingen van de oorsprong, net zo als alle wezens die in het zichtbare heelal voorkomen. Het zou echter ook kunnen zijn, dat sommige van deze wezens niet zozeer scheppingen van de oorsprong zijn, maar manifestaties van de oorsprong zelf. Eerder heb ik gesteld dat de oorsprong een welhaast oneindige verscheidenheid kent. Het lijkt dan waarschijnlijk dat de oorsprong zich op elke wijze die hij ‘wenst’ zou kunnen manifesteren. Er zijn talloze mythen waarin de oorsprong zich ook op deze aarde heeft gemanifesteerd – alleen al in de bijbel: Gen:17-1, 18-9; Ex:3-2, 33-23, enzovoort. Wellicht ook in mensengedaante. In het Hindoeïsme bestaat het geloof dat de oer-moeder Devi de gedaante kan aannemen van de godinnen Lakshmi, Sarasvati, Durga of Kali.
Wat denkt u? Bestaan de onzichtbare werelden of niet? Als u gelooft van wel of hun bestaan het voordeel geeft van de twijfel, loont het de moeite daarmee in contact te komen. Er zijn talloze manieren waarop u dat zou kunnen doen, maar niet iedere manier werkt bij iedereen even goed. Dat hangt af van uw aanleg en uw archetypische structuur. Twee wegen die ik in elk geval zou aanraden zijn: goed luisteren naar uw innerlijke gids (wie spreekt daar?), en gebed. U hoeft zich dan niet tot de oorsprong te richten als abstractie, maar tot een concrete manifestatie van de oorsprong in de onzichtbare wereld. Het gebed dat aan alle gebeden voorafgaat, is: ‘Geef dat het de ware ik is die spreekt. Geef dat het de ware U (of jij) is met wie ik spreek.’ ( C.S. Lewis).
Over bovengenoemd citaat van Bonhoeffer kom ik nog te spreken.
*) Bijvoorbeeld: Eben Alexander, Proof of Heaven/ Na dit leven, 2012/2014
Het leven houdt zijn wonderen verborgen tot het ze, opeens, toont in hun hogen staat J.C.Bloem
Ik voel me een gezegend mens. Dat slaat op mijn huidige situatie, maar ook op om mijn levenshistorie. Er zijn veel kansen op mijn weg gekomen, die ik heb kunnen benutten. Veel in mijn leven is gelukt, en wat er niet is gelukt heeft ook zijn positieve sporen nagelaten. Er zijn ook moeilijke perioden en crises geweest, maar zelfs die hebben, achteraf gezien, hun positieve effecten gehad. Kun je nu zeggen dat mijn leven was voorbestemd, of heb ik dat zelf gecreëerd?
Het is denk ik beide, een interactie tussen wat het leven me geeft en hoe ik daar zelf mee omga. Welke keuze ik maak. Of ik de kansen zie en grijp, of dat ze aan me voorbijgaan. Dat neemt niet weg dat ik toch het gevoel heb geleid en gedragen te worden. En dat gevoel lijkt me moeilijk op te brengen voor mensen die wel door heel veel ongeluk getroffen worden. Maar ook voor hen geldt: er is altijd een keuze voor hoe je met de situatie omgaat – al is dat soms wel moeilijk in te zien.
Dit soort overwegingen komen bij me op als ik nadenk over de spanning die bestaat tussen voorbeschikking en vrije wil. Zoals ik in eerdere blogs (vorig najaar) heb laten zien geloof ik dat dit heelal niet toevallig in elkaar is gesmeten, een onwillekeurige keten is van oorzaak en gevolg. Ik geloof daarentegen dat aan dit heelal een oorsprong ten grondslag ligt, en dat van daaruit een bouwplan, een blauwdruk, een doel uitgaat. En dat wij mensen uitgenodigd worden mee te werken aan die bouw. Wij leven dus in een kader, een context, niet in een soort luchtledige. Maar ons leven wordt daar niet 100% door bepaald. We hebben daarbinnen een keuze – en dat is wat we vrije wil noemen.
Ik geloof dat vrije wil in laatste instantie niets anders is dan de keuze of we al dan niet willen meewerken aan die bouw. We hebben ook de vrijheid ons afzijdig te houden, of tegen te werken. Anders gezegd, om ons door de levensstroom mee te laten voeren, of daar tegen in te zwemmen (Stanley Keleman, Living your dying). Elke beslissing die we nemen, elke keuze die we maken, hoe futiel ook, is uiteindelijk terug te voeren op onze fundamentele houding ten aanzien van de bouw.
We worden bij het maken van de meer fundamentele keuzen waarvoor we in ons leven komen te staan ondersteund door onze innerlijke gids, de aanwezigheid van de oorsprong binnen in ons. Die kan zich tonen in woorden, beelden, intuïtie. We hebben de vrijheid die ondersteuning te negeren, en die leiding al dan niet in de wind te slaan. Wat we beslissen heeft altijd consequenties: de resultaten van onze beslissingen komen altijd bij ons terug (de wet van karma). We hebben er dus baat bij om inzicht in deze processen te verwerven, en daarom is het goed om af en toe eens na te denken over de relatie tussen predestinatie en vrije wil.
.jpg)
