Categoriearchief: Mens en samenleving

Hoopvol pessimisme

Het ware probleem zit hem niet in optimisme of pessimisme, maar in fatalisme: het idee dat de toekomst gesloten is.
(Mara van der Lugt¹)

Jarenlang schreef ik vaak over de klimaatcatastrofe waar we op afkoersen. Maar met uitzondering van 19 februari j.l. heb ik dat de laatste jaren niet meer gedaan. Je kan niet aan de gang blijven – de boodschap roept dan eerder verveling en weerstand op dan dat die een activerende werking heeft. Nu blijkt dat ik daarmee meegegaan ben in een maatschappelijke trend. Oorlog, bedreiging van de democratie, migratie, racisme, bestaanszekerheid (waar iedereen iets anders onder verstaat) – dat zijn de onderwerpen die de gemoederen beroeren, en nog tot demonstraties leiden. Maar over klimaat hebben we het eigenlijk niet meer – dat weten we nu wel.Ook de politiek geeft het geen prioriteit meer; eerdere maatregelen worden afgezwakt, en elders in de wereld wordt het bestaan van deze crisis zelfs ontkend.

Maar zo niet door prof. Eelco Rohling, sinds kort hoogleraar oceaan- en klimaat verandering in Utrecht. Hij heeft als een van de weinige wetenschappers de ontwikkelingen van het klimaat op lange termijn (een aantal millennia) bestudeerd, die bij het IPCC eigenlijk niet aan de orde komen; hun voorspellingen gaan meestal niet verder dan tot 2100. Maar de opwarming gaat daarna nog eeuwen of millenia door, zelfs als we nu onmiddellijk zouden stoppen met de uitstoot van broeikasgassen. Dat komt door de trage werking van de ecosystemen. Als u precies zou willen weten hoe dat werkt, moet u het artikel over zijn oratie lezen.²) Daarom is hij somber: ‘Het klimaat is op weg naar een zwart gat’.

Dat is een zo bedreigend perpectief dat we gemakkellijk fatalistisch kunnen worden: er is toch niets aan te doen. Maar om twee redenen is dat niet de weg. De ene reden is dat er nog wel wat aan te doen is: onmiddellijk stoppen met fossiele uitstoot, en uiteindelijk technieken ontwikkelen om de broeikasgassen weer uit de lucht te halen. Dat is niet zonder risico, maat onmogelijk is het niet, en het zou t.z.t. wel eens de enige uitweg kunnen zijn. En de andere reden is dat hoop altijd gebaseerd is op handelen ongeacht het resultaat; handelen omdat we gedaan hebben wat we konden, wat we moesten doen op grond van onze diepste morele waarden. Vrouwen als Jane Goodall en Greta Thunberg zijn ons hierin voorgegaan.

De onzekerheid waarin we leven – we kunnen de toekomst niet kennen – is misschien de (onderdrukte) wanhoop van de optimisten, maar de hoop van de pessimisten. Die ons dan weer aanzet tot de verantwoordelijkheid om te doen wat we kunnen doen voor de toekomst. Niet dat ikzelf ten volle aan dit ideaal voldoe, maar het is het waard om voor te leven.

Ik had dit blog net gepubliceerd, toen me een artikel onder ogen kwam van en over David van Reybrouck die benoemd is tot Denker der Nederlanden. Hij stelt de klimaatcrisis centraal. ‘Of de Russen komen moeten we nog zien, maar de klimaatverandering komt niet, die is er al.’ (Trouw, 20 maart 2025).
______________
1). Mara van der Lugt, En toch doen wat we kunnen, De Groene Amsterdammer, 6 maart 2025
2). Eelco Rohling, ‘Het klimaat is op weg naar een zwart gat, maar we kunnen er nu iets aan doen’, NRC 8 maart 2025.

Rede en wijsheid

1 reactie

Rede is het alomvattende principe van de geest, dat de mens onderscheidt van het dier.
(Erik Martens, pseudoniem van J.P. van Praag, in Fundament , 1940)

Rede is een begrip dat gemunt werd door de Verlichting (ca. 1670-1800). De Verlichting zette zich af tegen bijgeloof, dogmatiek en de daaruit voortvloeiende onverdraagzaamheid, en pleitte daarentegen voor rede en openheid van geest. Dat had vergaande gevolgen, vooreerst binnen de wetenschap en de filosofie, maar later in de hele maatschappij. Citaat (Wikipedia): De Verlichting gaf aanleiding tot modernisering van de samenleving door middel van individualisering, emancipatie, feminisme, secularisering en globalisering. Het gelijkheidsbeginsel, de mensenrechten en de burgerrechten vinden er hun wortels, net zoals het ‘vrijdenken’, het klassiek liberalisme, het socialisme, het anarchisme.

Al deze terreinen werden doordrenkt met ‘rede’ . Echter in de periode 1750-1850 werd dat begrip verengd tot ‘ratio’. Mystiek, gevoelens, intuïtie, kunst werden verbannen naar hun eigen hoekje van de samenleving, terwijl deze concepten allemaal deel uitmaken van de rede (zie het citaat hierboven). Alle wetenschappen werden gemodelleerd naar de empirische natuurkunde, die alleen maar aandacht had voor het materiële en meetbare gedeelte van de werkelijkheid. Met name de wetenschap der politiek en de economie werden volstrekt cerebrale aangelegenheden. Dat had een belangrijk gevolg voor het politieke leiderschap. Wijsheid, passie, geloof en spirituele diepte hebben daarin geen plaats. Dat leidt tot een zekere harteloosheid en onverstandig handelen. Enkele recente voorbeelden: Bij de recente holocaust herdenking in Duitsland was Netanyahu uitgenodigd en werd niet gearresteerd, ondanks het arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof. Merz kon hem niet goed de toegang weigeren, en hem ook niet laten arresteren, maar had hem tactisch kunnen verzoeken niet te komen. Ander voorbeeld: Rutte, die erop aandrong dat Zelensky aan Trump excuses moest vragen omdat hij zich niet straffeloos liet vernederen, en de leugens van Trump weersprak. Bizar en respectloos. Beiden, Merz en Trump, verloren hiermee gezag. Dit in tegenstelling tot Zelensky.

Ik denk dat een deel van de oorzaken van de desastreuze toestand van onze samenleving hiermee te maken heeft (zie mijn blog van 22 februari 2022). We moeten het maar uitzitten en hopen dat er wijze leiders opstaan, die wat meer macht hebben dan Zelensky. En intussen in onze eigen kleine omgeving er naar streven onze eigen redelijkheid en wijsheid te ontwikkelen.

De Wijze leider.
Illustratie van Joost Krijnen in de Groene van 19 februari 2025 bij een artikel van Thor Rydin, dat mede een inspiratie vormde voor dit blog.

De grote wending.

Geef een reactie

Omdat de klimaatproblematiek onder invloed van de turbulente ontwikkelingen in de wereld uit de aandacht dreigt weg te zakken, vestig ik nog maar eens de aandacht op het begrip ‘Great Turning’ van Joanna Macy en David Korten,¹ dat actueler is dan ooit. Beter dan hen kan ik het niet zeggen, en daarom wijd ik dit blog aan de samenvatting van dit begrip door David Korten:

We slagen er niet in de tirannie te herkennen voor wat ze is, omdat we in een trancetoestand leven die wordt veroorzaakt door een cultureel verhaal van het Heilige Geld en Markten, dat ons collectieve begrip van onze wereld en onze keuzes als soort vormgeeft. Het is gebaseerd op twee fundamentele aannames:

Omdat wij mensen van nature egocentrisch, materialistisch en inherent competitief zijn, kan de rijkdom van de samenleving het beste worden gemaximaliseerd door deze natuurlijke instincten naar nuttige doeleinden te kanaliseren via ongeremde concurrentie op de markt.
Er is geen limiet aan de totale rijkdom van een samenleving. De welvaart van de winnaars is hun rechtvaardige beloning voor hun bijdrage aan het welzijn van iedereen. Als niet aan de behoeften van sommigen wordt voldaan, versnel dan eenvoudigweg de groei om de bodem te bereiken.

Beide aannames zijn ernstig gebrekkig. Er ontstaat een authentiek verhaal, gebaseerd op drie waarheden die essentieel zijn voor onze tijd:

Als levende wezens zijn we van nature afhankelijk van ons vermogen om ons te organiseren als gezonde gemeenschappen die de omstandigheden creëren en in stand houden die essentieel zijn voor ons welzijn.
Wij mensen vormen ons gedrag door culturele en institutionele keuzes. Deze kunnen individualisme, gulzigheid, geweld en concurrentie ondersteunen. Ze kunnen het communitarisme, soberheid, vrede en samenwerking ondersteunen. En bijna alles daar tussenin.
We zijn afhankelijk van het voortbrengend vermogen van een eindige levende aarde en moeten leren binnen deze grenzen in onze behoeften te voorzien. De verdeling van de welvaart is een essentiële zorg.

Er zullen moeilijke aanpassingen plaatsvinden, maar meestal moeten we verspillende of actief destructieve vormen van consumptie opgeven om middelen vrij te maken voor toepassingen die ons geluk en welzijn daadwerkelijk vergroten. Het gaat bijvoorbeeld om herallocatie van:

Oorlogsmiddelen² voor de gezondheidszorg en de verjonging van het milieu.
Auto’s naar openbaar vervoer. (dus ook elektrische auto’s, EvP)
Uitbreiding van voorsteden naar compacte gemeenschappen en de terugwinning van bos- en landbouwgrond.
Reclame voor het onderwijs.
Financiële speculatie voor lokaal ondernemerschap.

Dit zijn verre van opofferingsdaden: het zijn overgangen van de zelfvernietiging van de zelfmoordeconomie naar het intelligente leven van een levende aardse economie.

Dit is natuurlijk geen uitputtende lijst, en je hoeft het niet met alle punten in deze samenvatting eens te zijn, maar het laat wel zien dat er een diepgaande omwenteling nodig is, die precies ingaat tegen de omwenteling die nu gaande is. Of die er ooit komt? Misschien, als de chaos en de destructie die het gevolg zullen zijn van de huidige koers in diverse landen volstrekt duidelijk worden, en er dan een massaal protest vanuit der bevolking plaats vindt. Maar dat zal nog wel even duren. Intussen kunnen we ons door dit concept laten inspireren en er er hoop aan ontlenen.

1). David Korten, The Great Turning: From Empire to Earth Community , 2006
2). Dit dateert uit een tijd toen Rusland nog niet actief Europa aanviel. Of deze middelen nu vervangen moeten worden is aan discussie onderhevig. Feit is dat de Europese defensie zonder Amerikaanse steun, met name op het gebied van drone- en raket geleiding niets voorstelt.

Geheim, verborgen.

Geef een reactie

Vroeger, als student, ging ik nog wel eens naar een casino. Ik speelde dan black jack, want daar kun je nog enige invloed uitoefenen op de uitkomst. Ik zette in die tijd dan per spel ƒ 10 in, plus de eventuele winst van het vorige spel (ik weet niet meer of ik alle winsten van de vorige spellen ook inzette). Van tevoren besloot ik dat ik niet meer dan ƒ 100 wilde verliezen, en dat als ik genoeg gewonnen had voor al mijn consumpties ik de winst zou pakken en niet verder spelen. Dat leidde er in de praktijk toe dat ik vrijwel altijd gratis naar het casino kon en mijn consumpties uit de winst kon betalen.

Ook speel ik eigenlijk al vrijwel mijn hele leven mee in een loterij, waarbij de winst van de loterij gaat naar goede doelen. Ik besef dat ik zelf daarbij geld verlies, maar daar heb ik weinig moeite mee, omdat de winst van de loterij naar goede doelen gaat. Maar ik doe het ook omdat ik het gokje wel leuk vind, je kunt nooit weten of je niet iets wint. Ik heb vaak een klein prijsje gewonnen, maar nooit een klapper gemaakt. Zo heb ik ook wel aandelen gekocht van duurzame bedrijven. Verder heb ik in mijn leven nooit om geld gegokt.

Ik houd dus wel van een gokje, maar heb nooit cryptomunten gekocht. Ik had daarvoor een aantal redenen. Ten eerste: ik wil zo min mogelijk gedoe in/met mijn computer en mijn geest. Ten tweede: als ik wat grotere bedragen zou inleggen, kan ik die ook weer kwijtraken. Uiteindelijk zijn alle hypes in de geschiedenis altijd weer voorbijgegaan. Ten derde: het minen en kopen/verkopen van cryptomunten slurpt energie. Dat is op termijn misschien geen probleem meer, maar nu nog wel. En tenslotte, meer fundamenteel: cryptomunten worden om geen enkele andere reden gekocht dan om geld te maken met geld. Daar ben ik principieel op tegen. Ik heb niets tegen rijkdom, zolang deze niet excessief is en eerlijk verworven, maar wel tegen rijkdom als doel op zichzelf. Het draagt bij tot de vermogensverschillen in de wereld, en de daaruit voortvloeiende onvrede en chaos, en niet tot het welzijn van het collectief (uitzonderingen daargelaten). Natuurlijk zou ik, als ik winst zou behalen, deze winst kunnen opnemen en schenken aan een goed doel, maar dan werk ik toch mee aan iets wat de samenleving ondermijnt. ‘Crypto’ betekent dan ook geheim, verborgen, iets wat het daglicht niet kan verdragen. Dat voelt niet goed. Nee dus.

Over de potentieel schadelijke werking van geld kom ik in het volgende blog te spreken. Ik zal daarbij David Korten volgen, een van de grondleggers van het begrip Great Turning.

Stel dat, als . . .

Geef een reactie

Ook Hitler kwam legaal aan de macht
(Leonie Breebaart in de Trouw van gisteren)
Nu zijn we heer en meester
(Joseph Goebbels in zijn dagboek, nadat Hitler in 1934 alle obstakels van de democratie, het parlement en de grondwet, opzij had gezet.)

Stel je eens voor dat Hitler niet zou zijn verslagen, maar dat hij op het hoogtepunt van zijn macht de situatie geconsolideerd had. Of dat er geen grote leiders waren geweest, die hem weerstaan hadden (Churchill, Roosevelt). Dan zou hij driekwart van Europa in zijn macht of invloedsfeer hebben gehouden en zouden we hebben moeten leven onder een nationaal-socialistische dictatuur. Leef je eens in, wat dat voor jouw leven zou hebben betekend.

Deze fantasie komt da laatste tijd vaker bij me op, door de extreem-rechtse golf die de wereld overspoelt. Er zijn een aantal duidelijke parallellen tussen wat er in de dertiger jaren gebeurde, en wat er nu in de VS gebeurt. Ook Trump is min of meer legaal aan de macht gekomen maar is van plan democratische instituten buiten spel te zetten. Ook Trump laat zijn blik vallen op een aantal gebieden buiten de VS, die hij graag zou annexeren: Groenland, Canada, de streek rond het Panama-kanaal. Ook bij Trump sluit het grootkapitaal zich in meerderheid aan (dat was in Duitsland in de dertiger jaren ook zo). En ook Trump zet een bevolkingsgroep apart. Ik geloof niet dat hij ze wil vernietigen – zoals Hitler met de Joden deed -, maar hij wil ze wel deporteren.

De historie herhaalt zich nooit precies, maar rijmt wel. Er zijn duidelijke overeenkomsten tussen nu en de dertiger jaren, maar ook verschillen, positief en negatief. Ik noem er enkele. Ik zie Trump niet als een Hitler – hij is iets slimmer en gematigder, maar hij heeft zeker fascistoïde trekken en is vrijwel even onvoorspelbaar. Hitler had machtige democratische leiders als tegenstander, en zo kon oorlog een einde maken aan zijn bewind. Die ontbreken nu. Europa is geen macht van betekenis, omdat het van binnenuit door extreem-rechts ondermijnd wordt en omdat er geen leiders van het kaliber van Churchill en Roosevelt opstaan (althans, vooralsnog niet, maar wat niet is kan komen). Bovendien wordt Europa nu ook bedreigd door Rusland. Een ander groot verschil is, dat er destijds nog geen atoomwapen ter beschikking van Hitler stond, en dat is nu bij Trump wel het geval. Trump heeft ook een beter communicatie-apparaat tot zijn beschikking: de sociale media op internet. Goebbels moest het doen met alleen de radio en de gelijkschakelde pers – maar dat bleek al voldoende. En nog een verschil met destijds: de klimaat catastrofe zal alles resoluut veranderen – dat kunnen ook Trump en Xi en Poetin niet tegenhouden, wat ze er ook over beweren. Ik geef toe dat ik bang ben – dat Trump con suis ons intussen zouden kunnen overheersen. Ik sta in die mening niet alleen; ik heb recentelijk nogal wat artikelen gelezen van gerenommeerde deskundigen die deze zorg delen.

Dit brengt me op wat we zouden kunnen doen om Trump te stoppen: alle media, die door Trump, Musk of Zuckerberg gekaapt zijn en vervuild zijn met nepnieuws, complot theorieën en haatmails, verlaten. Als dat een massabeweging zou worden zouden ze veel van hun invloed verliezen. Bovendien stop je dan met de werkelijk rijken in de wereld aan ons media gebruik te laten verdienen. (Terzijde: je moet dus ook geen Tesla’s kopen! – daarmee steun je Musk/Trump) Maar in de praktijk is dat zo eenvoudig nog niet. Ikzelf maak van Facebook gebruik om contact te houden met familie, vrienden en relaties, en ik zit ook in diverse voor mij essentiële WhatsApp groepen. Nieuwe media, zoals BlueSky worden ook al weer snel vervuild. X heb ik al een jaar geleden verlaten. Maar als ik de WhatsApp groepen zou willen verlaten, en bijvoorbeeld verder zou willen gaan met Signal, dan zou dat alleen maar zinnig zijn als de andere deelnemers aan die groepen dat ook zouden doen. Toch denk ik dat het daar op niet al te lange termijn van moet komen.

Ja?

2 reacties

Ik trok voor het nieuwe jaar een Engel-kaartje: Willingness, (zie mijn vorige blog¹) en toen moest ik ineens aan het bovenstaand liedje van Harry Bannink denken, gezongen door Wim Sonneveld als Frater Venantius. Humor uit de zeventiger jaren, en ogenschijnlijk niet zo diepgravend, maar als je over bovenstaande zinsnede nadenkt zit er heel wat in. (overigens zat ik, toen ik de opnames van Wim Sonneveld op YouTube weer zag, hardop te lachen voor mijn computer. Ik moet jullie echt aanraden daar eens naar te kijken.²) Immers, als je geen ‘ja’ zegt tegen het leven, dan wordt het leven grauw en grijs, en kom je in een vicieuze cirkel (noodlottige kringloop) terecht (zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Vicieuze_cirkel). Maar het is niet zo simpel om in deze wereld ‘ja’ te zeggen tegen het (hele) leven, gezien alles wat er in de wereld gebeurt.

In 2023 heb ik herhaaldelijk over het kwaad in deze wereld geschreven, en ik kwam daar tot de conclusie dat het kwaad uit dezelfde oorsprong voortkomt als het goede. Deze realisering helpt me om ‘ja’ te zeggen tegen het leven, het HELE leven, dus ook Poetin, Netanyahu, Wilders en hun trawanten. Dat betekent natuurlijk niet dat ik instem met hun gedrag, maar wel dat ik aanvaard dat zij er zijn – dat het kwaad er is. Ik zeg dat nu wel zo makkelijk, maar dat valt natuurlijk in de praktijk niet mee. Het moet niet beperkt blijven tot een mentaal trucje. En hier komt de engel van Willingness, bereidheid, me te hulp: ben ik bereid om echt ‘ja’ te zeggen? Deze engel kan ook samengaan met de bereidheid om me gelijkertijd in handel en wandel te doen kennen als vrijmetselaar: weg te nemen wat ons van elkaar scheidt, te bevorderen wat ons aan elkaar bindt, en te werken aan de Tempel der Humaniteit. Daarin schiet ik natuurlijk nog vaak tekort, maar het blijft een mooi doel om naar te streven.

^{1 )}DIt blog – Bestaan er engelen? – was vorige week door een technische fout slecht bereikbaar. Het is nu te vinden op deze site via de kolom aan de rechterkant of via https://www.erikvanpraag.nl/bestaan-er-engelen/
²) Zie you tube – Frater Venantius – en https://nl.wikipedia.org/wiki/Frater_Venantius

Oud en Nieuw, weer een gebed.*)

Geef een reactie

Oudejaarsavond (dit gebed is hier individueel geformuleerd, maar kan ook gezamenlijk gebeden worden)

Aanwezige,
Dit is een avond van terugzien en vooruitzien. (Beantwoord dan de volgende vragen)
Wat zijn de dingen van het afgelopen jaar waar ik met vreugde op terug kijk? (stilte, eventueel opschrijven) Wat zijn de dingen waarvan ik spijt heb, of die ik betreur? (stilte, eventueel opschrijven) Kan ik daarvan afscheid nemen? Heb ik mezelf of anderen nog iets te vergeven? (forceer niet – als je nog niet aan vergeving toe bent, dan is dat OK) En tenslotte, wat is het belangrijkste dat ik van het afgelopen jaar heb geleerd? (stilte, eventueel opschrijven)
(als je voor het afgelopen jaar een engel-kaartje hebt getrokken is dit het moment om afscheid te nemen en de engel los te laten. Vergeet niet de engel te bedanken!)

Voor alles wat ik in het afgelopen jaar heb ontvangen zeg ik u ten diepste dank.
Voor het komend jaar wil ik geen concrete voornemens uitspreken, want de weg naar de hel is geplaveid met goede voornemens. (als je er absoluut zeker van bent kun je wel besluiten nemen over iets wat je volgend jaar gaat doen, en daarbij ondersteuning vragen. Maar doe geen beloften die je misschien niet waar kunt maken) Wel kies ik er voor het komend jaar verwachtingsvol tegemoet gaan, zonder verwachtingen maar met een open en onschuldige geest.
Ik kies er ook voor om in het komend jaar bewust en aanwezig te leven, en wil u vragen me hieraan te herinneren als ik niet aan deze intentie voldoe. Wilt u me steunen als ik in de put zit of mijn hoop of vertrouwen of de weg even kwijt ben, en me helpen die dan terug te vinden?
Niet mijn wil maar uw wil geschiede, maar als het even kan zou ik het volgend jaar graag in gezondheid willen doorbrengen.
Zou u me voor het volgend jaar willen zegenen? In buig mijn hoofd en zeg u dank.

(Vervolgens kun je ervoor kiezen om voor het komende jaar een engel-kaartje te trekken, en de instructies volgen die ik heb gegeven in onderstaand boekje. In een volgend blog zal ik die instructie herhalen.)

*) Overgenomen uit: Gebedsboekje voor zoekers, door Erik van Praag, 2010. Dit boekje laat ook zien waarom bidden zinvol is, ook als je niet godsdienstig bent.

Eerstvolgende blog op 9 januari

Geef een reactie

Verwachtingsvol

Op a.s. zaterdag is het winterzonnewende. Volgens het Essene Book of days verandert dan de seizoen focus van ‘Outer darkness calls for nourishment within’ naar ‘The seed stirs in the Earth’. Je kunt ook zeggen: van ‘zelfreflectie’ naar ‘verwachtingsvolheid.’ Dat laatste moet wel onderscheiden worden van verwachtingen. Het is een open staan voor alles wat er kan gebeuren; met name in de buitenwereld. We keren dus onze aandacht van binnen naar buiten. In die zin loopt de winterzonnewende vooruit op het kerstfeest en nieuwjaar. Dat komt omdat het feest van winterzonnewende al dateert van ver voor de Christelijke godsdienst en jaartelling, het valt min of meer samen met het joelfeest.

Verwachtingsvolheid is een mooi tegengif tegen een gevoel van somberheid dat ons overvalt als we kijken naar wat er in de wereld gebeurt. Het confronteert ons met het feit dat we de toekomst niet kennen. Je weet nooit wat er kan gebeuren; welke onverwachte ontwikkelingen er kunnen plaats vinden. Daarom is doemdenken niet op zijn plaats. Wat wel op zijn plaats is, is ons bewust zijn van de schoonheid in de wereld, en van de de bedreigingen die we daarin met zijn allen aanrichten. Als we ons dan vervolgens in ons gedrag laten leiden door onze innerlijke gids, dan kan verwachtingsvolheid een kans krijgen om ons bewustzijn te beïnvloeden. Onze geest is een complex geheel: wanhoop en hoop, verdriet, woede, vreugde en dankbaarheid – het kan allemaal naast elkaar bestaan. Wij zijn de manager van die gevoelens en beslissen welke gevoelens we op een bepaald moment aandacht geven en welke we even parkeren. Als goede managers moeten we wel alle gevoelens op hun tijd aandacht geven, want anders gaan ze indirect opspelen en ons hinderen.

Na de winterzonnewende is kerstmis een feest met een vergelijkbare overgang. Kerstavond is voor mij een avond van bezinning en gebed. De kerstdagen zijn dan een viering van het goede leven – voor ons dan! Bidden is wat mij betreft ook zinvol als je niet godsdienstig bent. Je bidt dan tot het mysterie waaruit alles voortkomt. Misschien kom ik er nog toe om voor kerstavond een gebed te sturen. Maar in elk geval wens ik je goede feestdagen!

Hubris.

1 reactie

Onwetendheid is de moeder der hoogmoed. (Erasmus)

U kent waarschijnlijk wel de mythe van Icarus. Die de raad van zijn vader in de wind sloeg, en met zijn in was gezette vleugels te hoog naar de zon vliegt, zodat de was smelt en hij te pletter stort (zie Wikipedia). In de oudheid was dit een populaire mythe die hoogmoed (hubris) aan de kaak stelde.

Maar u kent waarschijnlijk niet de organisatie van die naam: International Cooperation for Animal Research Using Space, afgekort ICARUS. Een organisatie die zich bezig houdt met het onderzoeken van ecosystemen (via minieme cameratjes), met het doel die ecosystemen voor ons te laten werken. Ik ben enigszins bijgelovig, dus ik zou een organisatie die zich dit ten doel stelt nooit zo noemen. Het is de goden verzoeken. Er wordt van vele kanten gewaarschuwd voor het knutselen aan ecosystemen, omdat alle technische ingrepen die we ooit hebben gedaan altijd naast de positieve ook negatieve gevolgen blijken te hebben. Dat geldt in het bijzonder voor ingrepen in de natuur. Hoogmoed komt voor de val! We kunnen de klimaat catastrofe echt niet op deze schijnbaar gemakkelijke manier oplossen – daarvoor is toch echt een bewustzijnsomslag nodig. Maar die is niet te bereiken als we niet bereid zijn er iets (misschien zelfs wel veel) voor op te geven en geestelijk risico te nemen.

Er zijn ook hedendaagse Icarussen in ons midden. Trump is misschien nog wel het opvallendste voorbeeld. En met hem stijgen ook de cryptomunten Bitcoin en Doge tot astronomische hoogten. Ik ontleen mijn hoop echter aan het feit dat we leven in een wereld van tegenstellingen. Alles wat stijgt daalt ook weer, hetzij geleidelijk hetzij door een val, of het nu Elon Musk is, Hitler, Assad of de tulpenmanie. Het is bij mijn weten nog nooit vertoond dat iets of iemand die tot grote hoogte stijgen niet ook weer neerdalen op de aarde. We weten echter niet van te voren wanneer en op welke wijze. Dat daarbij grote schade kan optreden is wel waarschijnlijk, maar uiteindelijk ontstaat er wel weer een balans, voor zolang als het duurt. Ik zal het wellicht niet meer meemaken, maar mijn kinderen of kleinkinderen misschien wel.

*De val van Icarus* door Peter Paul Rubens

Arrogantie.

1 reactie

In mijn werkzame leven heb ik heel veel plezier beleefd aan het schrijven en publiceren van vele artikelen en een dertiental boeken (een drietal in samenwerking met anderen). Helaas zijn deze boeken op twee na slecht verkocht. De twee die goed zijn verkocht zijn De Professionele Manager en Spiritueel Leiderschap. Het eerstgenoemde boek is eigenlijk een losbladige leergang, en het enige boek waaraan ik goed verdiend heb (ƒ 80.000 !) Het is echter nergens meer te verkrijgen en zelfs niet meer te vinden op Internet. Spiritueel Leiderschap is daarentegen nog steeds in de handel. Na de eerste twee drukken heeft de uitgever het omgezet in printing on demand. Ik beschouw dat zelf als mijn magnum opus. Het boek dateert al van 1996 maar gaat nog steeds af en toe over de (virtuele) toonbank.

Ik heb vaak gezegd dat ik in al die boeken nooit iets origineels heb beweerd. Alles wat ik heb geschreven is al eens eerder gezegd, en vaak aanzienlijk beter – soms al duizenden jaren geleden. Waarom heb ik die boeken dan geschreven? Wel, een belangrijke reden heb ik al genoemd: ik had er plezier in. Maar bovendien heb ik door mijn toegankelijke stijl*) vele denkbeelden opnieuw onder de aandacht gebracht of op een nieuwe manier met elkaar in verband gebracht. Ik vergelijk die denkbeelden wel eens met stukjes in een kaleidoscoop. Ik schud die dan, en een nieuw patroon wordt zichtbaar. En ik had met de meeste boeken ook nog wel een specifiek doel. Enerzijds zijn er boeken die een hulp bieden bij persoonlijke en spirituele ontwikkeling, en anderzijds boeken die een maatschappelijk probleem aan de orde stellen, vaak met een suggestie van de richting waarin een oplossing moet worden gezocht. Overigens hangen die twee thema’s in mijn opinie samen, omdat ik geloof dat de oplossing van de meeste maatschappelijke problemen begint bij persoonlijke bewustwording, ook al is dat niet voldoende. Ook structurele systeemveranderingen zijn noodzakelijk.

Ik heb nooit de pretentie gehad dat ik de wereld kon verbeteren, maar wel dat ik een steentje kon bijdragen. Ik vind het daarom teleurstellend dat een aantal van mijn (onze) boeken zo slecht verkocht zijn. Ik ben namelijk wel zo arrogant om te denken dat enkele passages een ruimer lezerspubliek hadden verdiend. (Gelukkig wordt mijn arrogantie wat getemperd door de slechte verkoopcijfers – dat voorkomt dat ik rondloop met een opgeblazen ego.) Ik weet ook wel dat je de invloed van je boeken niet uitsluitend aan het aantal verkochte exemplaren kunt afmeten, maar een aanwijzing is het toch wel. Terzijde: dat een goede verkoop niet altijd veel invloed betekent toont het geval van Herman Tjeenk Willink aan. Zijn boeken Groter denken, kleiner doen en Kan de overheid crises aan? bereikten veel lezers. Maar de kritiek en de analyse van Tjeenk Willink op de overheid en het bestuur heeft tot nu toe, ondanks de ruime instemming zie zijn boeken oogsten, nog nauwelijks effect gehad. In volgende blogs ga ik sommige van de passages uit mijn boeken niettemin nog eens onder de aandacht brengen, al zal ik ze niet uitvoerig citeren.

Prof. mgr Downloaden

*) Die heb ik te danken aan Eli Whitlau († 2013) die me het wetenschappelijk jargon heeft afgeleerd. Dat is een verhaal op zich, maar voert voor nu te ver.

Mijn blogs worden altijd aangekondigd op Facebook, LinkedIn en mastodon.