Categoriearchief: Mens en samenleving

Onze vijanden liefhebben. . . ?

Geef een reactie

De toeslagen affaire is geen op zichzelf staande gebeurtenis. Al decennia is deze maatschappij onder leiding van de achtereenvolgende regeringen en het bedrijfsleven verhard. Voorbeelden? De trage afhandeling van de schade door de aardbevingen in Groningen. De harde aanpak van asielzoekers door de IND en van uitkeringsgerechtigden door het UWV. Onze migratiepolitiek. Onze politiek in Europa, tegenover Griekenland, en recentelijk weer tegenover de zuidelijke landen in verband met de Corona steunmaatregelen. Het gedrag van diegenen die zich van de Corona maatregelen weinig aantrekken, en dus totaal geen solidariteit voelen met bedreigde groepen (thuiswerken vindt nauwelijks meer plaats – er stonden maandag 54 files in de spits). Ook de natuur kan ons weinig schelen (insecticiden, ammoniak- en stikstof uitstoot, om van onze dierenliefde maar te zwijgen). Met toekomstige generaties hebben we weinig te maken (geen houtsnijdende klimaatpolitiek en landbouwsanering). Zo kan ik nog wel even doorgaan. En wat de multinationals betreft: zorg gewoon dat je vertrekt naar de landen waar je als bedrijf en je aandeelhouders het minste belasting hoeven te betalen en ze je de minste beperkende regels opleggen (tot voor kort was dat Nederland).

De toeslagen affaire vormt van dit alles een illustratie. Ja, het kabinet is, tegen de overtuiging van de meerderheid der bevolking in, afgetreden en Asscher heeft zicht teruggetrokken als lijsttrekker. Maar noch Rutte, noch Asscher hebben dit gedaan uit gewetensnood, maar omdat ze er door de omstandigheden toe gedwongen werden. (De oorspronkelijke reactie van Asscher – ik ben bij uitstek de man die dit nu kan oplossen – getuigt op zijn minst van een blinde vlek, zo niet van een buitengewone arrogantie. En wat Rutte betreft: lees het artikel in De Groene van Matthieu Segers: https://www.groene.nl/artikel/kroniek-van-een-jeune-premier, en je weet wat voor vlees je in de kuip hebt). Eigenlijk heeft alleen Wiebes een menselijk gezicht getoond (juist de man van wie ik dat niet verwacht had).

Dit alles wordt door de bevolking in overgrote meerderheid gesteund. Peilingen wijzen uit dat de linkse partijen samen slechts een kwart van de bevolking representeren. 70 % van de bevolking vond dat het kabinet niet hoefde af te treden, 8 % dat dit wel zou moeten. Rutte’s partij heeft door deze affaire twee zetels meer in de peilingen gekregen, en heeft nu meer virtuele zetels dan alle linkse partijen tezamen. En door alles heen stijgt de PVV geleidelijk van 20 naar 25 virtuele zetels. En dan heb ik het nog niet eens over de complotdenkers, en de waarheid ontkenners, die een onnoemelijke schade te weeg brengen.

Deze feiten stellen mij persoonlijk voor een probleem. Ze roepen teleurstelling op, en ik voel me niet meer verbonden met de overgrote meerderheid van mijn landgenoten. Ik schaam me Nederlander te zijn, hoewel ik daar weinig aan kon doen. Ik weet natuurlijk wel dat veel van het gedrag van mijn landgenoten voortkomt uit angst en onzekerheid. Rechtse en populistische politici bieden (schijn)zekerheid. Maar toch. . .

Alle grote leiders en leermeesters roepen dat we allen één zijn, de mensen, de dieren, de natuur, ja, Gaia als geheel. Verstandelijk weet ik dat ze gelijk hebben, maar dat inzicht wil maar niet indalen in de diepere lagen van mijn bewustzijn. Er wordt door die leiders ook gezegd dat we zonder dit eenheidsbewustzijn het niet gaan redden in deze wereld. Dus zit ik met een vraag: hoe kan ik mijn vijanden leren lief te hebben, zodat ik me met hen verbonden kan voelen? Wie het weet mag het zeggen.

Wat niet weet, deert wel

Geef een reactie

De hemel is groen. Ik weet wel dat er mensen zijn die er anders over denken, maar dat is ook maar een mening. Ter illustratie van mijn waarheid: zie bijgaande foto. Dit ter inleiding.

Het spreekwoord ‘wat niet weet, wat niet deert’ blijkt in de praktijk niet te kloppen. Door de leugenindustrie (onder andere QAnon, gesteund door Trump) weten een heleboel mensen de feiten niet over wat er in de wereld gaande is, en de gevolgen daarvan hebben we vorige week gezien, en zullen we wellicht deze en komende week weer zien. Ook de geschiedenis geeft aanwijzingen van de rampzalig gevolgen van de leugenindustrie (Goebbels, Hitler), waardoor volksstammen een onjuist beeld kregen van de waarheid omtrent Joden, homo’s, vrijmetselaars, Roma, enzovoort. Om tot het heden terug te keren: onwetendheid is een van de redenen waarom sommige mensen zich zo slecht houden aan de Corona-maatregelen, en zich niet willen laten inenten, waardoor we binnenkort hier Engelse toestanden kunnen verwachten. En last, but zeker not least: veel mensen hebben zich niet echt verdiept in de gevolgen van de opwarming van de aarde. Als men dat echt tot zich zou laten doordringen zou er wel meer gevoel van urgentie ontstaan, dat de politiek en het bedrijfsleven zou beïnvloeden.*)

Ik ben verontrust hoe deze complottheorieën de geest aantasten van zogenaamd weldenkende burgers. Ik heb in mijn omgeving al een aantal keren mensen aangetroffen, die de meest onwaarschijnlijke meningen en theorieën aanhangen, die evident onzin zijn, maar wel hun schadelijke uitwerking hebben. Mensen van wie ik dat nooit verwacht zou hebben. En met wie je eigenlijk niet over hun meningen kunt debatteren; waarheid is waarheid en de hemel is groen.

Wij, echt weldenkende burgers, voelen ons natuurlijk ver boven deze verwarde geesten verheven. Maar er rust wel een verantwoordelijkheid op ons. In de eerste plaats: we moeten wel kennis nemen van die complottheorieën, want anders zijn we zelf onwetend over een gevaar dat ons bedreigt. In de tweede plaats zullen we ons moeten realiseren dat de tricktster ook in ons zelf leeft (zie mijn blog van 26 november j.l.). Waar gaan we zelf de waarheid uit de weg en waarom? Als we dat niet onderzoeken zullen we ons nooit verbonden kunnen voelen met de geestelijk verdoolden, die samen met ons deel uitmaken van de eenheid die Gaia heet.

*) Lees bijvoorbeeld het boek Zes graden van Mark Lynas, 2020.

Een oudejaarsoverpeinzing.

Geef een reactie

Oudejaarsdag/avond is een moment van terugkijken op het afgelopen jaar: wat was fijn, wat was frustrerend, wat wil ik laten gaan, en wat wil ik het volgend jaar anders doen. Maar dit jaar verviel ik eigenlijk meer in een terugkijken op mijn 80-jarige leven tot dusverre. En wat ik zag beviel me. Ik heb een prachtig leven gehad, met heel mooie belevenissen. Natuurlijk waren er wel moeilijke tijden en momenten, maar over het geheel genomen ben ik toch wel heel tevreden. Zelfs de pijnlijke en moeilijke ervaringen hadden hun functie. Niet alles wat ik wilde bereiken is me gelukt, en daar heb ik wel een tijdje moeite mee gehad, maar dat heb ik intussen wel een plaats gegeven. Er is eigenlijk maar één ding dat me tot op de dag van vandaag frustreert. En dat is dat het boek De Aarde heeft koorts (2008) over de klimaatproblematiek, dat ik samen met Jan Paul van Soest en Judy McAllister heb geschreven, zo slecht is verkocht.

Ik heb het boek deze dragen weer eens ter hand genomen. Men zegt wel eens dat ‘eigen roem stinkt’, maar ik wil toch wel kwijt dat ik dat boek nog steeds een prachtig boek vindt. Het boek was geboren uit de nood die we alle drie voelden omdat wij zagen dat de opwarming van de aarde volledig uit de hand dreigde te lopen met alle desastreuze gevolgen van dien. Wij hadden de aarde en haar bewoners te lief omdat zomaar te laten gebeuren. Wij vulden elkaar als auteurs heel mooi aan. Jan Paul zorgde voor de feitenkennis (wetenschap), Judy voor de spirituele dimensie en ik zelf gaf mijn bijdrage als psycholoog/andragoloog. We hebben in dat boek vele bijdragen opgenomen van deskundigen op diverse terreinen, nationaal en internationaal, bekend en minder bekend. En we gaven na de analyse van het probleem ook een scala van dingen die we zouden kunnen doen om deze tragedie alsnog af te wenden.

Er zijn van dat boek slechts enkele honderden exemplaren verkocht. In het Engelse taalgebied liep de vertaling nauwelijks beter. Misschien waren we onze tijd te ver vooruit, wie zal het zeggen. Het probleem had niet de aandacht die nodig was – niet bij beleidsmakers en ook niet bij de bevolking als geheel – daarom hadden we het boek juist geschreven. En eigenlijk is dat nog steeds zo. Weliswaar is nu iedereen zich wel van dit probleem bewust, maar nog steeds laten zeer velen niet tot zich doordringen hoe erg de consequenties kunnen zijn. Ware dat wel zo, dan was er wel meer gevoel van urgentie en meer baanbrekend beleid. Het klimaat akkoord van Parijs laat het voorlopig voornamelijk bij mooie woorden. (Hoewel. . . de actie van Frans Timmermans en de Europese Unie is een bescheiden eerste stap. Voorshands alleen nog maar een plan en een budget, maar wie weet. . . ).

Gelukkig zien we onder jongeren nu ook een tegenbeweging opkomen. Daarbij denk ik aan mensen als Greta Thunberg, en te onzent Lena Hartog (https://www.collaction.org). Zij willen het puin ruimen dat mijn en de na mij komende generaties hebben laten liggen. Voor mij een signaal dat ik mijn frustratie nu maar eens moet loslaten. Dan kan ik schoon het nieuwe jaar in. U wens ik eveneens een nieuw begin toe.

Het boek is nog tweedehands verkrijgbaar, en de Engelse versie is als paperback en e-book verkrijgbaar

Bezinning in de adventstijd.

Geef een reactie

Drie citaten:

Organisaties zijn in de historie ontwikkeld om te voldoen aan de behoefte van mensen (EvP, 1988).

In een duurzaam bedrijf staat de winstdoelstelling niet meer centraal, maar is het een middel geworden. De doelstelling is dan verschoven naar het beter maken van deze wereld (EvP, 2012).

Bedrijven zijn ooit opgericht als een middel om problemen op te lossen, niet om winst te maken (Leo Strine, Humanity Rising, Day 155, 2020) .

Vroeger dacht ik altijd dat maatschappelijke hervormingen moesten komen van de politiek, dus van onze politieke actie en stemgedrag. Later verloor ik het vertrouwen in de politiek, en dacht ik dat wezenlijke veranderingen alleen maar konden worden gegenereerd door het bedrijfsleven, en met name door multinationals. Maar ook dat vertrouwen heb ik verloren. Maar wat dan wel?

Ik denk dat er wel degelijk een transformatie van het bedrijfsleven kan uitgaan maar daarvoor moet aan drie voorwaarden zijn voldaan:

Zonder dat aan deze voorwaarden is voldaan is een duurzame bedrijfsvoering niet mogelijk, laat staan een bedrijfsvoering die bijdraagt tot het aanpakken van de klimaatproblematiek.

Er zijn al bedrijven die aan deze voorwaarden voldoen: zogenaamde b(eneficial)-corporations. De bekendste daarvan zijn Ben en Jerry en Danone (zie https://bcorporation.net). Maar helaas zijn dat er nog maar weinig, en het zijn alleen maar kleine of middelgrote bedrijven. Waar blijven de grote multi-nationals?

Ik zie drie mogelijkheden om tot de transitie naar b-corporations bij te dragen: wetgeving (dus toch weer de politiek, en daarmee onze invloed in politieke partijen en ons stemgedrag), juridische procedures, zoals de rechtszaak die Milieudefensie aanspant tegen Shell, en ons consumentengedrag. ‘Food for thought’ voor de komende periode van advent en kerstmis: Outer darkness calls for nourishment within (Seasonal Focus, The Essene Book of Days).

Thuis

Geef een reactie

U ziet hier het uitzicht vanuit mijn werkkamer. Op de voorgrond de bak met winterviolen. Dan daarachter de zeehond, die door mijn broer is gebeeldhouwd. Daarachter onze uitgegroeide conifeer met kerstlichtjes. En op de achtergrond de huizen van de Majanggracht en de Sumatrakade. Onderdaan dit blog nog wat andere foto’s van ons uitzicht voor en achter.

Dit is mijn huis waar ik me thuis voel. Thuis is voor mij ongelofelijk belangrijk. Het is de plek van waaruit ik de hele wereld aankan. De plek waar ik energie regenereer. Een plek van warmte, intimiteit en veiligheid. Ik voel me bevoorrecht en dankbaar dat ik zo’n plek heb.

Miljoenen mensen hebben die plek niet. Zij zijn verdreven door oorlog of klimaatproblemen, of kunnen door extreme armoede niet zo’n plek voor zichzelf creëren. Daarom is het goed dat we vluchtelingen die een verblijfstatus krijgen terstond een woning ter beschikking stellen.

Maar. . . zij nemen wel de plaats in van Nederlandse woningzoekenden, die soms al 15 jaar op de wachtlijst staan. Het is toch idioot dat we in dit rijke land 70 jaar na de oorlog weer in een extreme woningnood zijn beland. Een direct gevolg van het overheidsbeleid, dat door bezuinigingen, het gedeeltelijk vrijgeven van de huren en het opgeven van de huurbescherming, het niet aanpakken van de stikstof problematiek, en natuurlijk decennia geleden door het niet aanpakken van de grondspeculatie (zie mijn blog van 15 oktober), en bovenal door het primaat van de vrije markt deze puinhoop doelbewust heeft gecreëerd. We komen 331.000 woningen tekort. In Rotterdam alleen al wordt in de vrije sector de helft van de woningen tijdelijk verhuurd, zodat de huurder al na twee jaar uit het huis kan worden gezet, en de woning voor een hogere prijs kan worden verhuurd of verkocht. En we kennen in Nederland nu zo’n 40.000 daklozen. Enzovoort, ik kan zo nog wel even doorgaan, maar u weet het eigenijk allemaal al, als u tenminste enige moeite doet om het (echte) nieuws te volgen.*)

En dan heb ik het nog niet eens gehad over de gruwelijke leefomstandigheden elders in de wereld, in vluchtelingenkampen, en in gebieden die geteisterd worden door allerlei rampen, waar ik het hierboven al even over heb gehad, en waar we alleen een inhumaan en onbarmhartig vluchtelingenbeleid tegenover willen zetten.

Ik mag toch hopen dat de onderwerpen die ik in dit blog besproken heb belangrijke thema’s worden in de verkiezingsstrijd (naast de klimaat problematiek), zodat die niet alleen maar gaat over welke poppetjes en de waan van de dag. En dat de kandidaten dan de moed hebben om offers van ons te vragen. Dan hebben we straks echt wat te kiezen.

Vluchtelingenkamp in Syrië

*) Met dank voor de gegevens uit een column van Nynke de Jong in het AD.

Ik ben een alarmist.

1 reactie

Van jongs af aan was ik een pessimist. Als kind wist ik altijd zeker dat het binnenkort ging regenen, ook al gaf het weer(bericht) daar geen aanleiding toe. Dat werd binnen de familie zelfs een ‘running gag’. En later wist ik prettige situaties vaak met mijn sombere stemming of voorgevoelens te versjteren. Maar na mijn veertigste veranderde dat. Mijn vertrouwen in het leven en mijn gevoelens van eigenwaarde namen toe. En tegelijkertijd werd mijn pessimistische grondhouding getransformeerd. Nog steeds ben ik van nature geen optimist, maar ik zou me nu eerder een realist noemen, al blijft het oude imago mij tot op de huidige dag wel aankleven.

Maar. . .

Zoals ik het zie wordt de mensheid in toenemende mate van waarschijnlijkheid door drie grote rampen essentieel bedreigd: een atoomoorlog*), nieuwe (en wellicht nog veel gevaarlijker en ontwrichtender) pandemieën en de klimaatverandering . Het helpt daarbij niet dat onze democratie ook gevaar loopt. Is dat nu pessimisme? Of is dat alleen maar niet mijn kop in het zand steken?

Langzamerhand beginnen heden ten dage onze politici, het bedrijfsleven en het publiek zich van deze scenario’s bewust te worden. Maar de consequenties daarvan lijken nog niet echt tot iedereen door te dringen. Anders zou dat wel zichtbaar worden in een urgentie van strategie en maatregelen waarvan voorshands nog weinig is gebleken. Ook wil men de werkelijkheid nog niet echt onder ogen zien. (Zo worden er nog steeds atoomonderzeeërs gereed gehouden die kruisraketten met atoomkoppen kunnen afvuren, en gaat men nog steeds uit van een klimaatscenario van 1,5 graad temperatuurstijging, terwijl we afstevenen op 4 graden of meer.)

Dat is ook best wel begrijpelijk. Als we de consequenties van deze toekomstbeelden werkelijk tot ons door laten dringen kunnen we al gauw iedere hoop en levensvreugde, en daarmee onze vitaliteit verliezen. Deze denkbeelden werken verlammend. En daar heeft natuurlijk niemand wat aan. We kunnen alleen maar met het bewustzijn van deze doemscenario’s leven als we daarnaast een visie ontwikkelen van een stralende toekomst, die eveneens bereikbaar kan zijn, en waarin een plaats is voor datgene of diegene(n) die groter is(zijn) dan wij. Zij die me de laatste jaren gevolgd hebben weten dat ik dat gedaan heb en daarover heb gepubliceerd.**) Een dergelijke visie stuurt, samen met de doemscenario’s, je handelen en voedt je hoop. Zo houd ik het leven. Het kan me dan niet schelen weggezet te worden als ‘alarmist’. Sterker nog, ik draag dit epitheton met ere en waardigheid en ben er zelfs trots op. Liever een alarmist dan een struisvogel.

Voor niets gaat de zon op

De ’trickster’*

Geef een reactie

Citaat: De mens leert gedurende zijn ontwikkeling bepaalde gedragingen te tonen, omdat deze van pas komen of gewaardeerd worden, zij vormen de ‘persona’.
De schaduw bevat het tegengestelde van de eigenschappen van de persona. Het is datgene van onszelf wat we proberen te verbergen, dat niet werd gewaardeerd en daarom is verdrongen en gedwongen wordt een verstopt leven te leiden. (Jung vereniging). De schaduw kan ideeën bevatten waarvan we geleerd hebben dat die ‘fout’ zijn, eigenschappen die we verwerpelijk vinden, neigingen die we afkeuren. Allemaal ‘negatieve’ kanten van onszelf die we liever niet dan wel hebben, en die we daarom verheimelijken of onderdrukken. Ze blijven in het diepe duister van onze persoonlijkheid verborgen: in de schaduw, en groeien daar.

Het geleidelijk aan het licht brengen van onze schaduw is een noodzakelijke voorwaarde voor persoonlijke en spirituele groei. Maar we doen dat vaak niet of te weinig, juist omdat we afkeuren wat in de schaduw ligt en daar soms bang voor zijn. Een voorbeeld daarvan is onze neiging tot wreedheid, die bijna iedereen wel in zekere mate heeft. Maar als we de schaduw blijven onderdrukken komt hij er uiteindelijk toch uit, soms verkapt en geleidelijk, maar als dat de druk onvoldoende wegneemt, als een uitbarsting, zoals de aarde af en toe uitbarst in een vulkaan.

Als we samenlevingen beschouwen als een levend organisme – en dat doe ik – dan geldt voor samenlevingen hetzelfde mechanisme. Een schaduwkant van de Westerse cultuur is onze leugenachtigheid en onze neiging anderen te bedriegen als we daar zelf voordeel bij kunnen behalen. Deze schaduw komt er tegenwoordig geleidelijk uit in de vorm van onoprechtheid in de politiek en het bedrijfsleven, competitiedrang, misdaad, complottheorieën, gewelddadigheid, en zo meer. Bij een aanzienlijke minderheid van het Amerikaanse volk is deze nu tot een uitbarsting gekomen. Trump was daarvoor een prachtige katalysator, omdat zijn overheersende archetype de ’trickster’ is (in positieve zin: het doorbreken van conventies, stoffigheid en voorspelbaar gedrag; in negatieve zin: anderen manipuleren door dubbelhartigheid; citaat Caroline Myss). Dat is de derde verklaring voor het feit dat Trump nog niet echt verslagen is (de vorige twee vind je in mijn vorige blog).

Wat kunnen we daar nu tegen doen? Het beste lijkt me dat we de schaduw op dit terrein in onszelf onderzoeken en aan het licht brengen. Ik ben ook niet in mijn eerste leugentje gestikt. We vinden altijd wel een excuus voor afkeurenswaardig gedrag (zie nu bijvoorbeeld de ondervraagden bij de toeslag affaire, of het gedraai van boeren en de overheid rond de stikstof problematiek); dat geldt voor de politiek maar ook voor ons persoonlijk. Geloof in en liefde voor de waarheid en eerlijkheid als deugd lijkt me het beste tegengif tegen de verrommeling van onze samenleving.

*) Dit blog is geïnspireerd op het artikel ‘Trickster Times’ van Sharon Blackie: https://sharonblackie.net/trickster-times/

De kracht van Trump

1 reactie

De klimaat crisis bestaat niet, de pandemie is geen probleem (een soort griepje), en ik heb de verkiezingen gewonnen. Zie daar een paar van de meest opvallende leugens van de (gaande?) president van Amerika. Maar hij heeft er in zijn ambstermijn duizenden meer gedebiteerd (22.000 volgens de Washington Post). Toch vertoonden de verkiezingen in de VS geen ‘landslide’. Hoe kon dat? Er zijn veel verschillende analyses over verschenen – ik pik de belangrijkste conclusies daar uit (met dank aan o.a. Coen Nij Bijvank en Eelco Bosch van Rosenthal (Nieuwsuur).

In de eerste plaats was Trump een van de meest effectieve presidenten sinds F.D. Roosevelt. Ik noem even op: Hij heeft een nieuw (trouwens vrijwel ongewijzigd) handelsakkoord gesloten met Canada en Mexico, hij kreeg voor elkaar dat de Nato-landen meer gingen betalen, hij heeft de invoerrechten op sommige producten uit China en Europa verhoogd, hij heeft voorkomen dat ASML zijn machine aan China verkocht (de zaak hangt nog, maar de desbetreffende machine is intussen aan een ander land geleverd), hij heeft nieuwe boringen in natuurgebieden toegestaan (en gaat dat de komende weken op grote schaal opnieuw doen), hij heeft op ruime schaal vergunningen verstrekt voor nieuwe oliewinning uit schalie structuren, hij heeft de belastingen drastisch verlaagd (waarvan met name rijken, welgestelden en het grote bedrijfsleven profiteerden), hij heeft honderden milieuregels teruggedraaid (tot groot genoegen van direct belanghebbenden), hij is uit een aantal internationale verdragen gestapt, of heeft de bijdrage daaraan verlaagd, hij heeft een hard en redelijk succesvol beleid gevoerd tegenover migranten, hij heeft honderden rechters benoemd, onder wie drie in het hooggerechtshof, en de economie stond er voor de Coronacrisis goed voor (de verbetering was overigens al onder Obama begonnen). Dus de eerste reden waarom zoveel mensen op Trump hebben gestemd is omdat ze van zijn bewind voordeel hadden, of dat althans dachten (soms terecht, soms ten onrechte). Voor dezen was het dus een rationele beslissing.

© Het Nieuwsblad

Een tweede reden waarom zoveel mensen op Trump hebben gestemd was dat er een overeenkomst bestaat tussen het denksysteem van het populisme en denkwijzen binnen dogmatische en fundamentalistische godsdiensten (evangelische christenen, pinksterbeweging, orthodoxe protestanten, enz.). In beide gevallen gaat het om een gesloten denksysteem, dat weinig openheid biedt voor alternatieve denkbeelden, en waarin sterk gedacht wordt in termen van goed/fout, zwart/wit en wij/zij. Mensen die hun hele leven getraind zijn in dergelijke denksystemen, kunnen niet op een andere, meer flexibele manier denken en redeneren. Bovendien verschaft dit denksysteem veiligheid: het maakt de wereld overzichtelijk (terwijl die eigenlijk complex is), het creëert een gemeenschap van gelijkgezinden, en geeft de voldoening aan de goede kant te staan en de waarheid in pacht te hebben. In de VS is het aandeel van deze Christenen in de bevolking naar bekend zeer groot; zij zijn daardoor ontvankelijk voor de manier van denken van de Trump en de ultra-rechtse Republikeinen. Zij herkennen hun eigen manier van denken in dat van de populisten – dat geeft vertrouwen. Omgekeerd schrikt het meer complexe wereldbeeld van links-progressief hen af. (Daar komt nog bij dat vanuit die hoek vaak enigszins op hen neer gekeken wordt. Ook al wordt dat niet expliciet gezegd, toch klinkt het vaak mee in de toon van de linkse elite. Denk aan het beruchte ‘deplorables’ van Hillary Clinton).

Er is nog een meer fundamentele reden waarom het Trumpisme nog niet echt verslagen is – maar daarover een volgende keer.

Een remedie tegen eenzaamheid.

1 reactie

Het is wel duidelijk dat de Corona crisis bij veel mensen gevoelens van angst en eenzaamheid oproept. Dat laatste gevoel komt veel voor bij ouderen, met name als ze in een verpleeghuis zitten of zonder partner thuis wonen; bij jongeren, die hun feestjes missen en het gezamenlijk ‘chillen’; bij studenten, en bij thuiswerkers die fulltime thuis moeten werken. En natuurlijk ook bij mensen die door Corona hun baan hebben verloren. In dit blok wil ik een hulpmiddel aandragen dat soms kan helpen die gevoelens te verdrijven: Gebed.

Nu is bidden vanzelfsprekend voor hen die geloven: in een persoonlijke God, Jezus, Maria, heiligen, die zich om jou bekommeren. Maar wat als je niet gelooft, of alleen maar in een vage onpersoonlijke kracht die de wereldorde heeft geschapen en voortstuwt? Misschien laat die kracht zich kennen door de wonderen van de natuur, of door kunst, of door de fysieke en spirituele wetten die dit bestaan beheersen, maar daarmee wordt die kracht nog niet een identiteit die zich persoonlijk met jou bezig houdt.

Je hoeft echter niet gelovig te zijn om te bidden. Het is voldoende als je de mogelijkheid open houdt dat er een subtiele, onzichtbare wereld bestaat, waarin zich allerlei entiteiten bevinden: geesten, demonen, deva’s, engelen, gestorvenen – misschien zelfs God. Je hoeft er niet in te geloven, maar moet wel weten dat je nooit kunt bewijzen dat die wereld niet bestaat. Als je er niettemin absoluut van overtuigd bent dat de materiële wereld alles is wat er is, dan is dit blog niet voor jou bedoeld.

Maar als je nu niet gelovig bent, tot wie moet je dan bidden? Dan doe je even alsof er wel iemand of iets is tot wie of waartoe je je kunt wenden. Je speelt een spel, waarvan je weet dat het een spel is – maar het is niet ondenkbaar dat dit spel al doende toch betekenis gaat krijgen. En je kiest een eigen aanspreektitel: Aanwezige, Aanwezigheid, Systeem, God, Eeuwige, Grote Geest, meester, geliefde, – of, als je wilt bidden tot jouw persoonlijke gids of beschermengel, kun je zijn of haar naam gebruiken.

Een van de effecten van bidden is de ervaring dat je niet meer zo alleen bent – of je nu echt gelooft of niet. Zelfs als je gebeden niet verhoord worden, althans niet op een manier die jij je had voorgesteld, of je geen antwoord krijgt, dan nog ontstaat er een contact, misschien alleen maar in je verbeelding, misschien ook daadwerkelijk. En waarom zou wat er zich in je verbeelding afspeelt niet ook werkelijkheid zijn? Zo kun je je gevoelens van eenzaamheid verlichten en enige intimiteit ervaren.

Er is nog veel meer over te vertellen, maar dat moet ik uitstellen tot een volgende keer. Intussen kan wie zich er voordien verder in wil verdiepen terecht bij verschillende boeken over gebed. Twee noem ik hier: Mijn eigen Gebedsboekje voor zoekers, alleen nog tweede hands verkrijgbaar en:

Hoe kun je het land bezitten?

Geef een reactie

Diegenen die me al wat langer kennen weten dat ik al jaren voorstander ben van het afschaffen van particulier grondbezit. Ik ben natuurlijk lang niet de enige, en ook niet bepaald de eerste die dit standpunt inneemt. Ik sta daarmee in een lange spirituele traditie. Beroemd is bijvoorbeeld de rede die het stamhoofd van de native Suquamish hield in 1854, toen gouverneur Stevens hem aanbood zijn land te kopen (zie het fragment uit die toespraak hierboven). Voor hem was het land waarin en waarop hij leefde zijn moeder – en je moeder kun je natuurlijk niet bezitten. Ook in de Joods-Christelijke traditie bestaat het idee dat je het land, de grond niet kunt bezitten. Zie bijvoorbeeld Lev. 25 vs. 23. ‘Het land zal niet voor altijd verkocht worden, want het land is van Mij, en gij zijt vreemdelingen en bijwoners bij Mij’ (God). In de Joodse traditie is daar het idee van het Jubeljaar uit voortgekomen: in ieder 50e jaar wordt het land gelost en opnieuw verdeeld (ook een bijbels voorschrift trouwens*). En in Christelijke kring heeft het idee van ‘rentmeesterschap’ opgeld gedaan (in het bijzonder sinds Kuyper). Een rentmeester bezit het land niet maar beheert het. Ook het idee van de ‘commons’ (meent, gemeynt of marke) is een stap in de richting van collectief grondbezit: gemeenschappelijk land dat van iedereen is en door iedereen gebruikt kan worden.

Helaas worden deze ideeën vandaag de dag nauwelijks meer in praktijk gebracht. Grond is een commercieel goed geworden, onderhevig aan de wetten van een ongereguleerde markt, en daardoor ook onderhevig aan speculatie. Dat heeft bijzonder ernstige consequenties. De grond is te duur geworden voor een verantwoorde sociale woningbouw en voor de ontwikkeling van een duurzame landbouw (zie voor een uitvoerige toelichting betreffende de landbouw de bijlage en de links onderaan dit blog*). Het laatste kabinet dat daar wat aan heeft willen doen was het kabinet Den Uyl in 1977. Dat diende een wetsontwerp in tegen grondspeculatie dat twee elementen bevatte: 1. bij onteigening zou niet de waarde in het economisch verkeer vergoed worden maar de gebruikswaarde van de grond; en 2. de gemeenten zouden een voorkeursrecht krijgen bij grondaankoop. Zoals men ziet: een verbetering van de situatie, maar toch: een zeer gematigd wetsontwerp, nog ver verwijderd van nationalisering van het grondbezit. Dit wetsontwerp was niettemin te radicaal voor de christen-democratie en de VVD, waarop het kabinet Den Uyl viel. Deze feiten zijn vandaag de dag weinig bekend. Maar het is goed om te weten welke stromingen in Nederland verantwoordelijk zijn voor de ongehoorde grondspeculaties van deze tijd.

En dat terwijl een oplossing zo voor de hand ligt. We hebben in Nederland een uitstekend werkend stelsel van erfpacht. Als we alle grond geleidelijk zouden nationaliseren en dan weer in erfpacht zouden uitgeven is het probleem in een klap opgelost. (Er moet dan wel een oplossing gevonden voor de aflossing van de torenhoge schulden die veel boeren nu bij voornamelijk de Rabobank hebben, zie hieronder*. Maar waar een wil is, is een weg.) Dat vraagt een visie die volstrekt strijdig is met de heersende economische moraal, die nog steeds de markt en het bezit centraal stelt. Veel mooie worden worden gesproken om dat te veranderen, maar het blijft voorshands voornamelijk bij woorden. De trend is in andere richting. Een voorbeeld: de gemeente Amsterdam die traditioneel de grond in erfpacht uitgaf, heeft nu het stelsel van eeuwigdurende erfpacht ingevoerd: een stap in de richting van particulier grondbezit. En zelfs de meest radicale partij op dit gebied, GroenLinks, besteed hier in zijn zojuist uitgekomen concept verkiezingsprogamma nauwelijks aandacht aan. Ze wil een gemeentelijk heffing invoeren op de waardestijging van de grond als die een bouwbestemming krijgt. Dat is symptoombestrijding maar pakt het probleem niet bij de (landbouw)wortel aan.

Wat zou het mooi zijn als onze politici, en wij allen, elkaar zouden vinden in het idee van de grond als ‘commons’, zoals bijvoorbeeld ook de lucht en het water. Dan zouden waarden als solidariteit, rentmeesterschap, respect voor Moeder aarde, en zorg voor elkaar ineens inhoud krijgen en echt leidend worden. Welke politieke partij zou dit durven te agenderen? Een dergelijke partij zou onmiddellijk mijn stem krijgen (als ze tenminste verder geen schadelijke onzin verkoopt).

Informatie over Bregje Hamelynck, zie https://transitiecoalitievoedsel.nl/denk-mee-met-bregje-hamelynck/ .

Zie ook:

https://downtoearthmagazine.nl/blijft-er-nog-land-over-voor-de-bioboer/
  • Zie: Martin Buber, Het geloof der profeten, 1950/1972