Categoriearchief: Mens en samenleving

Een schrijnend gebrek.

Na mijn ‘diepzinnige’ beschouwingen over onze broodnodige bewustzijnstransformatie is het vandaag weer eens tijd voor wat alledaagse prietpraat.

Anderhalve week geleden zag ik onze minister van landbouw, Carola Schouten, bij Zomergasten. Ik was onder de indruk van haar openheid, beminnelijkheid, en autoriteit als ze het had over haar visie op landbouw. Een paar dagen later zag ik haar opnieuw toen ze de pers te woord stond over het stikstofdossier. Ze liet weten haar eerdere maatregel betreffende de samenstelling van het voer voor koeien in te trekken, en stelde dat ze met nieuwe maatregelen zou komen. Een daarvan is weer een nummertje creatief boekhouden: het een jaar vervroegd inboeken van te behalen winst door het uitkopen van varkensboeren. Ik zag een totaal andere persoon dan bij Zomergasten: strak, formeel (zelfs haar haren waren nu naar achter vastgestoken, in plaats van los hangend bij Zomergasten) en zonder enige autoriteit. Maar hoe kan je ook autoriteit uitstralen als je vervalt in praktijken waar de Raad van State nog maar een half jaar geleden uitdrukkelijk een streep doorhaalde, of als je beleid moet uitvoeren van het collectief, terwijl je zelf misschien wel verder zou willen gaan.

Wat is dat toch? Het gaat me natuurlijk niet alleen om Carola Schouten. Maar hoe komt het toch dat al onze ministers voortdurend hun autoriteit verliezen, en voortdurend maatregelen die hout snijden uit de weg gaan? Zelfs Rutte verliest nu gezag nu hij na de doortastende maatregelen aan het begin van de Corona crisis moet schipperen temidden van de miljoenen ‘deskundigen’, die allemaal wat anders willen. De meeste ministers (en andere politici) zullen waarschijnlijk best verstandige, redelijke en charmante mensen zijn in de privésfeer, maar verliezen elke uitstraling als ze publiek moeten optreden. Dat het ook anders kan laten o.a. Merkel, Jacinda Ardern en Svetlana Tichanovskaja zien – niet toevallig allemaal vrouwen.

In 1996 opende ik mijn major opus, Spiritueel leiderschap, met de zin: ‘Er is een schrijnend gebrek aan leiderschap in de wereld.’ In al die jaren is er nog NIETS veranderd. Of het nu komt doordat de systemen die we zelf hebben geschapen ons aan banden leggen, of door een gebrek aan moed, of visie, of wat dan ook: echt leiderschap is zeldzaam, maar wel een voorwaarde voor het ontwikkelen van toekomstperspectief en het bundelen van onze goede wil.

Maar voordat we als stuurman aan de wal daarover nu kritiek leveren, laten we eens bij onszelf nagaan hoe we zelf zouden handelen als het erop aankomt. Ik lees momenteel twee boeken over oorlog: Apeirogon van Colum McCann en Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog van Lou de Jong. Het eerste boek is een roman over de vrijwel uitzichtloze situatie in Israel en Palestina, het tweede een kroniek in 14 delen (29 boekbanden) over Nederland tijdens de bezetting. Beide boeken zijn zeer informatief, schokkend en ontroerend. Ze verhalen over moed, lafheid en wreedheid, en zijn uitermate confronterend. Ze stellen me voortdurend voor de vraag: wat zou ik zelf gedaan hebben in die omstandigheden? En wat als ik niet opgevoed was in een liefdevol gezin? Ik zou het niet weten. Zoals ik ook niet zou weten wat ik zou doen of nalaten als ik gevangen zou zitten in ons huidige politieke systeem. Of mijn huidige comfortabele leventje op het spel zou moeten zetten.

De zoektocht naar waarheid, slot

Geef een reactie

Je kunt met logica slechts waarheid vinden als je zonder haar al waarheid had gevonden – G.K. Chesterton

Zo zijn we dan gekomen aan het slot van onze zoektocht naar waarheid. Tussen de regels door heb ik wat van mijn eigen waarheden laten zien, maar het accent lag toch op de manieren waarop we waarheid kunnen vinden: op het proces van waarheidsvinding. Ik heb me daarbij vooral gericht hoe we de waarheid van het heden kunnen vinden. Ik heb daarbij drie bronnen onderscheiden: onze eigen innerlijk weten (intuïtie), onze directe of indirecte waarneming (bijvoorbeeld door de wetenschap), en informatie vanuit boeken, artikelen en de (sociale) media. Zijdelings heb ik ook de kunst als bron genoemd. Het belang daarvan wil ik echter nu nog eens onderstrepen: Kunst kan een waarheidsbeleving tonen die aan het logische denken voorbij gaat: ze kan ons laten voelen dat er meer is in de realiteit dan wij in woorden kunnen vatten. *) Een andere bron die ik bijna geheel buiten beschouwing heb gelaten is de waarheid die via wijsheidsliteratuur, historische en filosofische boeken uit het verleden tot ons kan komen (zie bijvoorbeeld de wet van Hermes Trismegistus die ik in het vorige blog genoemd heb). Daarop ingaan zou een paar nieuwe blogs op zich vergen.

Waarom is het zoeken naar waarheid zo van belang? In de eerste plaats is het zoeken naar waarheid een uiting van de levenskracht zelf, zoals onder meer liefde, agressie, sex en creativiteit dat ook zijn. Je kunt dat al zien aan kleine kinderen: die onderzoeken hun fysieke omgeving, zijn van nature nieuwsgierig en gaan door een fase van ‘waarom-vragen’ heen (vaak tot gek wordens toe van de ouders of opvoeders). En die levenskracht moeten we niet onderdrukken.

Maar minstens zo belangrijk, zoals het spreekwoord luidt: waarheid maakt je vrij. Democratie en vrijheid is gebaseerd op het spreken van de waarheid; misschien nog wel beter geformuleerd: op waarachtigheid. Omgekeerd, waar de leugen regeert is het met de vrijheid snel gedaan. Daarom is het zo van belang dat we nepnieuws en complottheorieën aan de kaak stellen. Maar we kunnen dat niet uitsluitend doen door ‘factchecking’ of redelijke argumentatie. We kunnen het vooral doen door zelf waarachtig te zijn en ons van daaruit uit te spreken. Waarachtigheid is een waarde die heel nauw verbonden is met (zelf)respect. “Wanneer de leugen regeert, is waarachtig zijn een revolutionaire daad.” **) En wie waarachtig is weet ook dat hij de absolute waarheid niet in pacht heeft en dat er altijd ruimte is en moet zijn voor twijfel.

Hoe is de leugen, het nepnieuws, de complottheorie te herkennen? Dat begint met een vaag gevoel van twijfel: is dit wel zo? Daarna moeten we op onderzoek uitgaan: met wie of wat is dit bericht gelinkt, wat is de bron? Meestal blijkt dan al gauw dat de bron in verbinding staat met dubieuze of omstreden personen of websites, of met complottheorieën die zo onwaarschijnlijk of aantoonbaar onjuist zijn dat elk weldenkend mens ze naast zich neerlegt (zoals: De Corona-crisis is veroorzaakt door Bill Gates; of de gezondheidsschade van vaccinaties is veel groter dan de gezondheidswinst).

En tenslotte: het belang van fatsoen. Woorden zijn nooit alleen maar woorden – ze hebben een effect. Wie politici altijd uitscheldt voor zakkenvullers of leugenaars draagt er toe bij dat ze dat ook worden, want wat moet je anders als je toch al zo gezien wordt? Woordgebruik heeft een morele dimensie. Treden we elkaar met respect of met minachting tegemoet? Van het antwoord op deze vraag zou de toekomst van onze samenleving wel eens af kunnen hangen.

Dit blog was grotendeels geschreven voordat mijn broer deze week overleed. Daarom publiceer ik het nu toch maar. Volgende week ga ik nader in op wat zijn overlijden voor mij betekent – het voelt goed daar even de tijd voor te nemen.

*) Alexandra van Ditmar in Trouw, 12 juni 2020

**) Aliçia Gescinska in NRC, 6/7 juni 2020

De zoektocht naar waarheid, deel IV

Geef een reactie

Vandaag proberen we de waarheid omtrent de samenleving te weten te komen. Konden we bij de vorige kolommen de waarheid voor het grootste deel ontlenen aan onze directe waarneming, bij de samenleving is dat niet meer mogelijk. De samenleving is een zo groot en complex geheel dat we die niet onmiddellijk kunnen omvatten. Natuurlijk ervaren we de samenleving in ons dagelijks leven door onze omgang met onze medemensen en door onze emotionele reacties op politiek, het bedrijfsleven, en wat er elke dag gebeurt, maar daarmee kunnen we de samenleving als geheel nog niet begrijpen. Daarvoor zijn we aangewezen op informatie uit de (sociale) media en de wetenschap.

En juist met die informatie is van alles mis. Het is een wonderlijk mengsel van hele en halve waarheden, feiten en meningen, nieuws en nepnieuws, analyse en modellen, theorieën en complotdenken. Probeer daar maar eens de waarheid uit te destilleren. Het vraagt een kritische, bijna sceptische geest, en een zuivere intuïtie. Die zullen we dus moeten trainen.

Het is goed om ons te realiseren dat alle informatie over de samenleving, hoe juist op zichzelf ook, nooit de samenleving zelf is. Een voorbeeld: vandaag de dag doen de theorieën van ‘spiral dynamics’ en ‘integral theory’ opgeld. Maar het is goed te bedenken dat dit modellen van de samenleving zijn, niet de werkelijkheid zelf. Dat geldt evenzeer voor alle andere modellen: systeemtheorie, economische modellen, chaos theorie, de oudere modellen van bijvoorbeeld Marx, Dürkheim Adam Smith, enzovoort, enzovoort enzovoort, te veel om op te noemen.

Zijn die theorieën en modellen daarmee waardeloos? Natuurlijk niet; ze kunnen helpen om de blik te scherpen. Daarom is het ook jammer dat de sociologie en de wetenschap der politiek wat aan aanzien hebben ingeboet. Anderzijds: als je niet wetenschappelijk geschoold bent en dit abstracte denken je boven de pet gaat kan je wel degelijk je onderscheidingsvermogen ten aanzien van de maatschappij ontwikkelen. Een belangrijk hulpmiddel daarbij is kunst: podiumkunsten, fictie, beeldende kunst. Maar ook los daarvan kun je je een oordeel vormen over de rechtvaardigheid van bepaalde politieke maatregelen of de werking van het economisch stelsel. Je kunt gevoel ontwikkelen voor waarheid en leugen in de politiek, het bedrijfsleven, in de media of elders in de maatschappij. En het is ook van groot belang daar moeite voor te doen, want op deze intuïtie en dit oordeelsvermogen is de democratie en de rechtsstaat gefundeerd. Aan ongefundeerde meningen en loze kreten hebben we weinig. De waarheid, mits ook uitgesproken, is de belangrijkste waarborg voor onze vrijheid.

Volgende week: de natuur en de aarde als geheel: Gaia.

De zoektocht naar waarheid, deel III

Geef een reactie

Mensen leven in groepsverband. Dat is al zo lang als de mensheid bestaat. Vroeger was er het stamverband. In de landbouwrevolutie ontstond de familie (meer uitgebreid dan het huidige gezin). Daarna de buurt- of dorpsgemeenschap, het hof (graafschap, hertogdom), het klooster, de stad, de natie, de vereniging, de organisatie. En waarschijnlijk vergeet ik nog het een en ander; zeker in landen buiten het Westen.

Al deze collectiviteiten kunnen een bron zijn van waarheid. Algemene kennis over deze organismen kunnen we vinden in de wetenschap: geschiedenis, sociologie, psychologie, organisatieleer, enzovoort. Maar we kunnen ook direct contact maken met de in onze omgeving bestaande collectiviteiten waarvan we al dan niet deel uitmaken, en dat kan ook heel leerzaam zijn.

Aan al deze vormen van groepvorming kunnen we een structuur en een cultuur onderscheiden. De structuur is het netwerk van formele en informele relaties, de cultuur de wijze van met elkaar omgaan en de normen en waarden die daaraan ten grondslag liggen. Ten dele zijn deze structuur en cultuur direct waar te nemen, maar er zijn ook meer verborgen aspecten, en het vereist nauwlettende waarneming, en soms nader onderzoek om die te zien. Denk aan ‘geheime’ bondjes binnen families of organisatie, of aan een onderhuids conflict in families of teams dat gemaskeerd kan worden door oppervlakkige vriendelijkheid. Er zijn vele voorbeelden te bedenken. Als je er eenmaal oog voor krijgt kan je het aanvoelen.

Onder deze cultuur en structuur bevindt zich een diepere laag: de ziel of identiteit van een groep of organisatie. Ik heb daar in januari en februari uitvoerig over geschreven, dus ik wou er nu maar kort over zijn. De identiteit of de ziel kan expliciet geformuleerd zijn, in de vorm van een beginsel of een motto, maar ook een meer verborgen leven leiden als een gevoel van trots om bij de familie, groep of organisatie te behoren. Hieruit blijkt dat de groepsidentiteit een onderdeel is van de persoonlijke identiteit, en alleen al daarom al is het goed om die groepsidentiteit te onderzoeken.

We kunnen concluderen dat er aan groep of organisatie veel valt af te zien. Waarom is het van belang daar aandacht aan te besteden? Waarom zouden we ook hier de waarheid van ‘wat is’ willen onderzoeken? Dat is van belang om ook in deze context schijn en leugen te ontmaskeren, en ook omdat we alleen op die manier ook enige afstand kunnen nemen van de groepsverbanden waartoe we behoren. En dat is weer nodig om in vrijheid de wezenlijke keuzes in ons leven te maken.

Al is de leugen nog zo snel . . .

Geef een reactie

Jarenlang heb ik persoonlijke en spirituele ontwikkeling beschouwd als de voornaamste betekenis die we aan ons leven kunnen geven: ontdekken wat het is dat je in dit leven te leren, te doen en te geven hebt, en er aan werken de belemmeringen daarvoor weg te nemen en je talenten daarvoor te ontwikkelen. Maar de laatste tijd ben ik daar niet meer zo zeker van. Misschien ligt de opdracht van ons leven veeleer in het zoeken naar Waarheid en ons daarover uitspreken.

Dezer dagen stuitte ik op twee verschillende voor mij gezaghebbende bronnen die dit stellen: Caroline Myss in de online cursus Riding the Phoenix, en Thomas Mann en Albert Camus, geciteerd door Rob Riemen in Adel van de geest, een vergeten ideaal (2009). En inderdaad, in deze week van herdenking en viering van de vrijheid besef je dat het onrecht in de wereld en elke aantasting van de vrijheid altijd gebaseerd is op ontkenning, leugen, bedrog, complottheorieën en nepnieuws.

Maar wat is Waarheid? Jouw waarheid hoeft de mijne niet te zijn. Eeuwenlang hebben filosofen en mystici gezocht naar het Ware, het Goede en het Schone, er daarbij van uitgaande dat er inderdaad zoiets is als het Ware het Goede en het Schone. Daarbij staat het Ware bovenaan, want als het Ware wordt aangetast is het Goede het Schone niet meer te vinden.

Het zijn Nietzsche, en in zijn voetspoor Sartre, geweest die bij hun zoektocht naar het ware uiteindelijk uitkwamen op het Niets: zij kwamen tot de conclusie dat onze zoektocht naar de Waarheid uiteindelijk uitloopt op de conclusie dat er niets anders is dan dit materiële aardse bestaan. Daarna, daarboven, daar waar dan ook is er niets. Nichts! Met name Nietzsche heeft moeite met deze ‘waarheid’. ‘Mijn leven behelst nu enkel nog de wens dat het met alle dingen anders gesteld is dan ik denk, en dat iemand mijn “waarheden” ongeloofwaardig voor mij maakt.” (citaat bij Rob Riemen)

Zelf geloof ik echter dat die Waarheid wel degelijk bestaat en inhoud heeft, al zullen we die Waarheid nooit volledig kennen. Dit geloof is gebaseerd op het gezag van mijn leermeesters, en vooral op mijn eigen innerlijke zoektocht – van zoeker, naar onderzoeker naar ziener – , die uiteindelijk uitliep op enige openbaringen, of, zo u dat te verheven vindt, enige intuïties. In een later blog zal ik daar wat van delen, in het besef dat het nog steeds mijn waarheid is, die u met me kunt delen of vervangen door uw eigen waarheid.

*De overwinning van de Waarheid over de eucharistische Heresy* van Peter Paul Rubens.

Mijn droom

Geef een reactie

Velen dromen van een terugkeer naar hoe het was voor de pandemie. Daar verlang ik ook wel naar, maar mijn droom is toch anders. Eigenlijk heb ik die droom al een paar keer gepubliceerd (2008, 2012), en voor wie dat nog eens zou willen lezen heb ik onderaan dit blog een download-link toegevoegd. Ook heb ik er in mijn twee vorige blogs al iets over gezegd. Dus ik kan er nu kort over zijn. Maar ja, als ik kort wil zijn wordt het toch altijd weer wat langer . . . ?

Ik droom van een wereld waarin de Corona crisis heeft gewerkt als een wake-up call. Waarin een groot deel van de mensheid de moed heeft de werkelijkheid onder ogen te zien zoals die is en de moed heeft te blijven kijken. Dan zien we dat alles wat ons dierbaar is in gevaar is, ja, dat we zelf met zijn allen in gevaar zijn – niet zozeer door de pandemie maar door andere oorzaken – jullie wel bekend. Ik hoop dat we dan niet in paniek te raken maar ons laten leiden door wijsheid en mededogen, en dat we dan leiders krijgen die enkele fundamentele keuzes aan ons voorleggen. Kiezen we voor economische groei (voor zover dat nog kan) of voor het algemeen welzijn? Kiezen we ons individuele zelf of voor de gemeenschap? En mijn droom is dan we in meerderheid voor de laatste twee opties kiezen (de scenario’s voor die mogelijkheid liggen al klaar, zie onderaan dit blog). Dat we ruimhartig vluchtelingen (kinderen!) toelaten en landen in nood te hulp komen. Dat we voor een samenleving kiezen waarin kunst en natuur een cruciale plaats innemen, ook als we daar belangrijke andere verworvenheden voor moeten opgeven. Dat we daar gemoedsrust en levensvreugde voor terug krijgen. Misschien zijn we dan wel bereid om, indien noodzakelijk, met onze koopkracht (die sinds 1974 niet is gestegen; zie onderstaande grafiek) terug te gaan naar het niveau van 1960. Misschien zijn we bereid te aanvaarden dat vliegtuigkilometers en benzine op de bon gaan, en zijn we bereid meer te betalen voor ons voedsel, zodat de boeren over de hele wereld een goed leven hebben. Misschien zijn we bereid niet steeds nieuwe kleren te kopen en niet steeds een nieuw mobieltje. Ik noem maar wat mogelijkheden.

Bron: https://economie.rabobank.com/publicaties/2018/februari/besteedbaar-inkomen-huishoudens-nederland-staat-vrijwel-stil/

Zal die droom uitkomen? De eerste tekenen zijn niet bemoedigend, zie bijvoorbeeld De Groene van 16 april:

Aan de andere kant put ik hoop uit de opvatting zoals die onder anderen geformuleerd is door Caroline Myss, een mystica die door mij hogelijk gewaardeerd wordt en die met beide benen op de grond staat. Zij stelt dat, sinds de paradigmaverschuiving die in 1945 is ingezet, we als mensheid evolueren naar een nieuw bewustzijnsniveau wat onder andere zal blijken uit een verscherpt vermogen tot buitenzintuigelijke waarneming en meer verbinding met de niet zintuigelijke wereld(en) achter de zichtbare, materiële wereld. Volgens haar wordt dat proces door de pandemie versneld en vindt dat plaats of we dat nu willen of niet. Als dat waar zou zijn is alles mogelijk. We zullen zien.

A public opinion survey of four future scenarios for Australia in 2050
Robert Costanza e.a.

Stel-je-een-samenleving-voor Download

Hoezo blijf binnen?

2 reacties

Naarmate de Corona crisis langer duurt verlangen steeds meer mensen terug naar de situatie zoals die voor de crisis was. Dat we weer naar het strand kunnen gaan, dat we weer uit kunnen gaan en eten in restaurants. Dat we weer vrijelijk kunnen winkelen en reizen, en fysiek contact maken, enzovoort. En velen hopen dat dit al in juli zal gebeuren. Het krijgt het karakter van een droom. Ikzelf heb een andere droom, maar voor ik daarover begin wil ik eerst een ergernis met u delen.

Het Outbreak Management Team dat de ministers adviseert over de Coronacrisis bestaat uitsluitend uit artsen en deskundigen op het gebied van infectieziekten. Psychologen en andere hulpverleners zitten er niet in. Dat blijkt uit de adviezen die uitgebracht worden aan de verantwoordelijke ministers. Er is weinig idee over wat de schadelijke effecten die het advies om thuis te blijven met zich mee brengen. Gaandeweg worden die effecten duidelijker: huiselijk geweld, achterstand op scholen voor kwetsbare kinderen, enzovoort. Er zijn ook meer verborgen effecten: achteruitgang van de fysieke gezondheid door het gebrek aan lichaamsbeweging, psychische klachten door het gevoel opgesloten te zitten, en zo meer.

Daarbij komt dat het advies om thuis te blijven voor zover ik kan nagaan overbodig is, zolang de mensen zich buitenshuis maar houden aan de 1,5 meter regel. Bovendien is het onduidelijk of het een advies betreft of een voorschrift. Het ene moment zegt onze minister president: blijf thuis; het andere moment zegt hij dat een ommetje wel kan. Het lijkt er op dat de huidige gematigde lockdown hinkt op twee gedachten: controle en voorschriften enerzijds, en vertrouwen in de eigen verantwoordelijkheid van de burgers anderzijds. Het gevaar bestaat dat die balans gaat doorslaan naar overmatige controle, want dat is waar de meeste politici dol op zijn.

Als je echter de medewerking en het vertrouwen van de burgers wil behouden, moet je zo min mogelijk controleren. Dan helpt het niet als je borden zoals hieronder in een plantsoen plaatst, waar mensen vredig in de zon zitten en zich keurig houden aan de anderhalve meter afstand als ze niet samenwonen. En dat in een vrijgevochten stad als Amsterdam. Bizar! Ik vraag me trouwens af of die boete juridisch houdbaar is. Zou het stadsbestuur zich dit realiseren?

Over mijn droom de volgende week.

‘ t Sal waerachtigh wel gaen’

Geef een reactie

“It was the best of times, it was the worst of times, it was the age of wisdom, it was the age of foolishness, it was the epoch of belief, it was the epoch of incredulity, it was the season of Light, it was the season of Darkness, it was the spring of hope, it was the winter of despair, we had everything before us, we had nothing before us, we were all going direct to Heaven, we were all going direct the other way.”
Uit: ‘A tale of two cities’ door Charles Dickens.

De landbouwrevolutie, de industriële revolutie, de digitale revolutie (‘nuclear age’, doorgeschoten kapitalisme, internet, globalisering, en nu de pandemie); daar zitten we nu middenin. Dat schept ruimte voor de pardigmaverschuiving waar ik het de vorige keer over had. Ook daar zitten we al middenin. Tot nu toe was de overheersende trend van die paradigma wisseling het voorop stellen van het naakte eigenbelang , dat weer leidde tot een extreem individualisme en meer polarisatie, resulterend in het uitsluiten van groepen, weinig aandacht voor de ellende elders op de wereld (armoede, honger, vluchtelingencrisis) als we daar persoonlijk geen last van hebben, fundamentalisme, extremisme, haatmail en eng-nationalisme.

Ik zei: dat was de overheersende trend, maar er was ook een onderstroom: een verlangen naar een meer humanere wereld, zich tonend in onbaatzuchtigheid, solidariteit en bevlogen idealisme. Door de Corona crisis wordt die onderstroom meer zichtbaar, met name bij diegenen die voorheen onder de radar bleven.

Welke trend overheersend zal zijn als de pandemie is uitgewoed of succesvol kan worden bestreden door vaccins, over anderhalf jaar of zo, laat zich moeilijk voorspellen. Er verschijnen allerlei publicaties over (on)waarschijnlijke en meer of minder realistische of utopische toekomstbeelden, maar de waarheid is: we weten het niet. Gaan we naar een maatschappij met meer overheidscontrole, of meer eigen verantwoordelijkheid? Naar een maatschappij met een extreem gezondheidsfetisjisme, of een maatschappij waarin we de dood accepteren als datgene wat het leven de moeite waard maakt?

Wij zijn hier volgens mij op de wereld om ons eigen unieke zelf tot uitdrukking te brengen. De angst voor de dood zou wel eens behalve met de angst voor het onbekende te maken kunnen hebben met de angst dat we in dit leven niet van bebetekenis zijn geweest.*) Dus zou ik zeggen: laten we, als we daar niet al lang mee begonnen zijn, doen wat we te doen hebben, geven wat we te geven hebben en leren wat we te leren hebben en daarmee doorgaan als er straks weer maatschappelijke actie van ons gevraagd wordt. Dan ‘sal ’t waerachtigh wel gaen’ (Cornelis Tromp).

*) Dit idee werd dezer dagen nog weer eens benadrukt door Marc Gafni: https://www.youtube.com/watch?v=sCBhSnRel4A

Een ‘Great Turning’? – III

Geef een reactie

Twee keer heeft er in het afgelopen millennium een fundamentele paradigmaverschuiving plaats gevonden: een andere manier van kijken naar de wereld om ons heen. De eerste keer toen het tot ons doordrong, dat de aarde niet plat was, en niet het centrum van de kosmos was, maar een klein bolletje ergens in een onmetelijk universum. En de tweede keer toen we ons realiseerden, dat de mensheid in staat was zichzelf te vernietigen – dat was na de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki.

Zal er na deze Corona crisis een derde paradigmawisseling plaats vinden? Twee weken geleden zei ik dat de Great Turning bestaat uit drie elementen, waarvan een collectieve bewustzijnsverandering het derde, en volgens mij het meest essentiële, aspect is. Wat houdt die bewustzijnsverandering in?

Weten dat de aarde met alles erop en eraan een levend organisme is (Gaia), en dat wij daar als ‘celletjes’ een onlosmakelijk deel van uitmaken.
Weten dat er achter de zintuiglijk waarneembare wereld een onzichtbare wereld bestaat, en dat we daar contact mee kunnen maken.
Weten dat we in onze kern allemaal gelijk zijn, en dat deze kern, ons ‘ware zelf, onaantastbaar is.

Deze elementen van bewustzijnsverandering zijn samen te vatten met de begrippen ‘eenheidsbewustzijn’ en ‘overgave aan dat wat groter is dan wij’. Maar dat ontstaat alleen als het ‘weten’ in bovenstaande opsomming niet slechts een verstandelijk weten is, maar een overtuiging, die gegrond is in ervaring(en). Het mooiste is het als die ervaringen gepaard gaan met ‘het licht zien’ (zoals bij Verlichting en in vele BDE’s), maar dat is niet voor iedereen weggelegd. In dat geval volstaat een ontroerende beleving van schoonheid of een allesomvattende liefde, het ervaren van ontzag voor het mysterie van het zijn, een openbaring. Soms kan juist een ‘negatieve’ ervaring die verdieping van het bewustzijn veroorzaken: een schokkende of heel verdrietige gebeurtenis. Als we een dergelijke ervaring doorgemaakt hebben, kunnen we verbinding voelen: met Gaia, met de ‘onzichtbare werelden’, en uiteindelijk met de bron van alles en de universele wet waarmee dit universum bestuurd wordt en die zich in ons diepste zelf openbaart. Daaruit vloeien weer kernwaarden voort: eerbied voor de ‘heiligheid’ van het leven, onbaatzuchtigheid en een open geest.

Ik vermoed (intuïtief) dat we pas kunnen spreken van een nieuw paradigma of een Great Turning als 40 % van de bevolking deze bewustzijnstransformatie heeft doorgemaakt. Zal deze pandemie daar toe leiden? Ik weet het niet. Gunstig is wel dat de gevolgen van deze crisis nog heel lang zichtbaar en voelbaar zullen zijn. Men verwacht dat pas eind oktober de pandemie tot staan is gebracht (althans in Nederland). Maar dan is het virus nog niet uit de samenleving verdwenen, en is er nog geen algemene groepsimmuniteit. Ik zie dus niet hoe er dan massale bijeenkomsten kunnen plaats vinden zoals concerten, theatervoorstellingen, voetbalwedstrijden in volle stadions, evenementen, enz., zonder het risico te lopen op een nieuwe uitbraak. Dat zal pas veilig zijn, als er een werkend vaccin of veilig medicijn gevonden zal worden. En dat verwacht men pas medio 2021. En daarna zullen de economische repercussies nog jaren voortduren. In het slechtste scenario van het CPB – dat mij het meest waarschijnlijk lijkt – zal de economie in 2020 en 2021 inkrimpen met totaal 10 %. Goed voor de CO2- en stikstof uitstoot – maar op den duur helaas niet voldoende. Wel houden al deze repercussies ons bij de les en vergroten zo de kans dat er daadwerkelijk een Great Turning gaat plaats vinden. Ik verwacht het niet op korte termijn, maar op de wat langere duur, als ook de dreiging van de klimaatcrisis (en wellicht een volgende pandemie) dichterbij komt? Wie weet – wie weet overleven we toch nog in een humanere en rechtvaardiger maatschappij. Ik zal het waarschijnlijk niet meer meemaken.

Ik ben bang dat u lijdt aan een paradigmaverschuiving

Een ‘Great Turning?’ – II

Geef een reactie

In mijn vorige blog schreef ik dat een fundamentele verandering na de Corona crisis alleen plaats zal vinden als het de vorm aanneemt van de ‘Great Turning’. Anders zullen de veranderingen oppervlakkig blijven: wat nieuwe maatregelen, misschien wat nieuwe gewoonten, maar verder ‘business as usual’. Wij mensen vergeten snel de lessen die uit crises zouden kunnen worden getrokken.

Ik heb in mijn vorige blog drie aspecten genoemd van de Great Turning, en beloofd dat ik dat in een volgend blog zou uitwerken. Maar alvorens dat te doen een opmerking vooraf.

In diverse stukken heb ik gelezen dat de Corona-Crisis wordt gezien als iets dat ons overkomt, zoals een natuurramp. Maar zo is het niet. Wij veroorzaken als collectief deze crisis zelf. In de eerste plaats door lokaal gedrag: stropen, eetgewoonten, bijgeloof over de geneeskracht van organen van dieren (inclusief bevordering van de libido). In de tweede plaats doordat we ons niet goed hebben voorbereid op deze crisis. Sars, Mers, en de vogelgriep (als dat virus zou muteren zodat besmettingen ook kunnen plaats vinden van mens tot mens zou de uitwerking veel dodelijker zijn dan nu Sars-Cov-2) gaven waarschuwingen, maar die werden in de wind geslagen. Virologen hebben al jaren een pandemie voorspeld. We hebben wel voorzieningen tegen overstromingen (ondanks het feit dat er sinds 1953 geen ernstige overstroming meer plaats vondt) en een defensieapparaat (hoewel we al decennia niet in oorlog zijn – nou ja, behalve natuurlijk de cyber-oorlog en assistentie bij conflicten elders), maar noodvoorraden van medicijnen en hulpmiddelen voor de zorg hebben we niet – laat staan extra ic-plekken (Duitsland heeft er 34 ic’s op 100.000 inwoners, wij 7). Toenemende particuliere consumptie krijgt al te vaak voorrang boven collectieve voorzieningen. En ten derde: dit virus kon zich zo snel verspreiden door het globale economische systeem dat we hebben gecreëerd. De natuur mag er dan een aandeel hebben, maar deze crisis, hoewel een zoönose, is voornamelijk ‘men-made’.

Een andere mentaliteit, een paradigmawisseling, is een belangrijk onderdeel van de Great Turning. Maar voor alles zullen we ons bewust moeten worden van de uitgangssituatie, en onszelf daarover geen sprookjes vertellen. Anders is een Great Turning niet mogelijk. Vandaar deze uitvoerige beschouwing vooraf. Maar nu heb ik geen ruimte mee om op de Great Turning zelf in te gaan – dat moet dus wachten tot de volgende week.