Het kwaad bestaat. Zonde bestaat. Dit is een van de spirituele ‘waarheden die Caroline Myss noemt in haar finale ‘salon’. Maar deze stelling heeft weinig betekenis als we kwaad en zonde niet nader definiëren. Ik begin met ‘zonde’.
Zelf heb ik ‘zonde’ vaak gedefinieerd als verspilling van energie. Daar zou je ook ‘verkeerd’ gebruik van energie onder kunnen rekenen. Dat is zonde. Maar het laat natuurlijk onverlet de vraag wat ‘verkeerd’ is. De definite die Caroline Myss geeft helpt ons iets verder: The conscious act of knowing that what you are doing is wrong – and that what you are doing is harming another in any way – and yet you do it anyway – is Sin. De cruciale termen hier zijn ‘conscious’, welbewust, en ‘harming’, schaden. Zo bezien is Trump geen zondaar, want ik neem aan dat hij zich niet bewust is van de schade die hij aanricht – of er in elk geval niet bij stil staat. De Amerikaanse psychiaters die Trump een ‘narcissistic personality disorder’ toeschrijven gaan daar ook van uit – dat is precies waarom Trump zo gevaarlijk is. (Ik vond mijn eigen beschrijving van Trump als hebbende een psychopathische karakterstructuur eigenlijk nog wel zo duidelijk – zie mijn blog van 27 oktober op deze site).
‘Kwaad’ heb ik in het verleden gedefinieerd als alle handelingen die gericht zijn tegen de groei en de integriteit (heelheid) van het leven zelf. Ik deel de mening van Carline Myss dat het een realiteit is, maar ze definieert het verder niet. Wie dat wel doet is Scott Peck (The Road less traveled). Hij definieert kwaad als het gebruiken van macht en dwang om te vermijden dat je zelf geconfronteerd wordt met de noodzaak om spiritueel te groeien. Het gaat vaak gepaard met leugens en het verdraaien van de waarheid. Het kwaad is als regel onbewust; dat onderscheidt het van ‘zonde’. In die zin belichaamt Trump inderdaad het ‘kwaad’.
Kwaad heeft een functie in de wereld. In de woorden van Scott Peck: het dient als een signaal om ons te waarschuwen tegen onze eigen oppervlakkigheid en nodigt ons uit onszelf te zuiveren. Het helpt ons om ons te bezinnen op wat het ‘goede en het ‘ware’ eigenlijk is, en hoe het staat met het kwaad in onszelf. Onze persoonlijke betrokkenheid bij de strijd tegen het kwaad in de wereld is een van de manieren waarop we groeien. We weten dus wat ons te doen staat.
Wat ik zojuist heb beschreven werkt natuurlijk niet voor diegenen die het kwaad niet als zodanig herkennen. Dat geldt voorshands voor de meerderheid van hen die op Trump hebben gestemd en dat straks op Wilders zullen doen. Voor hen mag je hopen dat ze tot inkeer komen, als de vreselijke gevolgen van wat hun ‘leiders’ hebben aangericht zichtbaar worden. Dat is wat er na de laatste wereldoorlog gebeurd is met die Duitsers die op Hitkler hebben gestemd. Het heilzame effect daarvan is tot op de dag vandaag in Duitsland waar te nemen.
I always thought that we needed one or more disasters to turn the tide; to cause a new state of consciousness that could heal the planet, or at least let humanity survive. But then I always thought of disasters caused by climate change. What I didn’t realize is that calamities can be produced even more directly by the ‘leaders’ we choose and can come earlier. I think the contrast between the benevolence of Obama and the maliciousness of Trump may accelerate our transformation of consciousness. There can be no awareness of light without the absence of it. It is called darkness. Where Obama didn’t succeed in: uniting us, Trump may accomplish by the rebellion he creates. In the words of Caroline Myss: We have to say to him, “Well done. Thank you for uniting us. Honestly. We thank you. No one else could have done this.” 
Dit doet de vraag rijzen hoe die verbondenheid en een gemeenschappelijke doelstelling zouden kunnen ontstaan. Dat kan alleen maar als de zaadjes daarvoor al in de collectiviteit aanwezig zijn. Het is mijn stellige overtuiging dat zulks met betrekking tot de doelstelling die ik hierboven heb genoemd zo is. Het zaad voor die visie en dat ideaal is in de samenleving volop aanwezig, en wacht er slechts op tot de omstandigheden gunstig zijn om te ontkiemen.
wel voorstellen denk ik. Het manifest zou eindigen met een oproep om tot een massale beweging te komen die een antwoord zou zijn op het neoliberalisme en op de reactionaire bewegingen die er in de samenleving al zijn. Zoiets als Occupy dus, maar dan duurzamer.
Elk jaar met oudejaar trek ik een engel voor het nieuwe jaar, als inspiratie, en misschien ook als steun. Dit jaar was dat de engel van ‘Celebration’, viering. En inderdaad, er valt ondanks alles nog veel te vieren: er is veel om dankbaar voor te zijn en veel om te genieten. Misschien is het wel mijn belangrijkste opdracht voor 2017 om dat niet te vergeten. Misschien kan die engel ook mijn lezers inspireren. En verder blijf ik maar mijn blogs de wereld insturen. Baat het niet, ik kan ook niet zien dat ze veel schade aanrichten.
leidt altijd tot onheil. Handelen zal spontaan ontstaan als we onbevangen kijken – en als we dat allemaal op die manier zouden doen zouden we leven in een betere wereld. “Zien is handelen”. Deze opvatting is verwant met de het Boeddhistische streven naar een ‘beginners mind’, en de visie dat het goed is om volledig in het ‘nu’ te leven. Ook zie ik een verwantschap met de filosofie van de Stoa, met het Taoïsme, en met het werk van Eckart Tolle (De kracht van het Nu).
De Findhorn gemeenschap heeft een volstrekt andere benadering. Zij raden je aan om af te stemmen op je innerlijke gids, die gevoed wordt door de ‘Subtle Worlds’, de wereld van engelen, demonen, deva’s en, als je erin gelooft, God. Dat zal er toe leiden dat je handelt vanuit je intuïtie, en soms zul je heel duidelijke aanwijzingen krijgen. De Findhorn gemeenschap werkt ook echt samen met de ‘Subtle Worlds’ (
Je kunt dit dilemma goed zien aan de verkiezingsprogramma’s van de zeven politieke partijen met de hoogste scores in de peilingen. De Volkskrant heeft daar op 29 november een analyse over gepubliceerd: 
Bregman eindigt zijn stuk als volgt: “Als ik jullie, en mijn leeftijdsgenoten *) in het bijzonder, iets op het hart mag drukken, dan is het dit: word wakker. Het is tijd om het comfortabele midden, waar je een beetje neer mag kijken op Henk en Ingrid en alleen wat filmpjes van Unicef hoeft te liken, vaarwel te zeggen. Het is tijd om ons weer echt te engageren, om veel en veel politieker te worden.” I couldn’t agree more.
Dit waren enige gedachten die bij me opkwamen naar aanleiding van de overwinning van Trump. Ik voel me dus zowel geborgen als machteloos en geïsoleerd. In de psychologie noemen we dat vervreemding. Misschien helpt dat me uiteindelijk om toch enige verwantschap te voelen met al die mensen met wie ik me niet verbonden voel.
En tenslotte, als een vrouwelijke en een mannelijke leider er in slagen op deze manier met elkaar te kunnen communiceren, dat zullen ze dat ook naar anderen toe ontwikkelen. Dan zijn ze een voorbeeld voor hun omgeving, die deze manier van communiceren van hen zal kunnen overnemen. En als dat zou spreiden in de samenleving vindt er werkelijk een culturele quantumspong plaats, en kunnen we versneld de (post-)moderne cultuur integreren in een nieuwe tijd.