Categoriearchief: Onderwijs

De nieuwe autoriteit.

In de periode van de Verlichting werden de tot dan toe bestaande autoriteiten – koning en adel, paus en kerk, bijgeloof, dogmatische stelsels – een voor een onderuit gehaald. Eén autoriteit, gebaseerd op het het beroemde ‘Cogito ergo sum’ (Ik denk, dus ik besta) van Descartes, overleefde deze slachtpartij: de rede als innerlijke kracht van de mens. Gaandeweg werd deze rede echter beperkter opgevat dan de oorspronkelijke verlichtingsdenkers dat deden: als een rationele, cerebrale functie. Voor de grondleggers van de Verlichting – Descartes, Spinoza, Locke, Hume, Leibniz, Rousseau, Voltaire, Kant – was de rede meer iets als het gezonde verstand, het redelijk denken, en omvatte de rede ook een intuïtief en een gevoelsaspect. Toen dit wegviel bleef echter één autoriteit overeind staan: die van de moderne, empirische wetenschap.

Met het postmodernisme is echter ook deze laatste autoriteit gesloopt. In het postmodernisme is alleen maar waar wat ieder individu persoonlijk vindt. Dat geldt helaas niet alleen voor meningen, normen, waarden en opvattingen, maar ook voor feiten. Een interessant voorbeeld hiervan is dat bij de klimaattafels, waaruit het klimaatbeleid zou moeten voortkomen, geen wetenschappers mochten aanzitten. De (toegepaste) wetenschap is dan ook bij het opstellen van het klimaatbeleid volledig genegeerd. Het effect is uiteraard dat er een aantal maatregelen zijn voorgesteld die waarschijnlijk niet uitvoerbaar zijn (Terzijde: Dat geldt voor veel meer aspecten van het overheidsbeleid). Enkele voorbeelden: Het overhaaste besluit om Nederlandse huishoudens niet langer te laten stoken op aardgas. Dat heeft alleen maar zin als alle electriciteit waarmee dan gekookt en gestookt wordt groen is, maar dat is voorlopig nog lang niet het geval. Een ander voorbeeld: de subsidies op electrisch rijden. Ook daarvoor is de groene stroom nog onvoldoende beschikbaar, nog afgezien van het probleem dat de capaciteit van het electriciteitsnet nog jarenlang onvoldoende zal zijn om aan alle vraag te voldoen (denk ook aan de stroomvraag van datacentra). Ook zal er wereldwijd zo’n grote vraag zijn naar electrische auto’s, dat de benodigde grondstoffen voor accu’s zeer schaars zullen worden en wellicht zelfs helemaal niet meer te verkrijgen zijn (of door China zijn opgekocht). Om werkelijk binnen 30 jaar te komen tot een totale energietransitie zijn veel drastischer maatregelen nodig op het gebied van energieopwekking en – opslag. Ben benieuwd wat Europa daarvan gaat bakken onder leiding van Van der Leyen en Timmermans.

Als alle oude autoriteiten verdwenen zijn, bij welke autoriteit moeten we dan te rade gaan? Het zal de lezers van dit blog niet verbazen dat ik daarvoor als enig alternatief onze innerlijke autoriteit zie. Als we de moed hebben om bij onszelf te rade te gaan, dan zullen we ons wellicht niet laten belemmeren door onze gevoelens van angst, onzekerheid en machteloosheid. Dan zullen we de moed vinden de realiteit onder ogen te zien, overdreven pessimisme en optimisme te vermijden en te blijven kijken. Dan zullen we tot de ontdekking komen dat er op collectief niveau krachtige maatregelen nodig zijn, waarvoor we allemaal zullen moeten inleveren. Misschien kunnen we het dan ook eens worden over een gedeelde waarde die ten grondslag zou kunnen liggen aan die maatregelen; bijvoorbeeld de ‘heiligheid van (al) het leven’. Als dit proces niet alleen bij ‘progressieve’ of ‘linkse’ denkers plaats zou kunnen vinden, maar bij een groot deel van de bevolking, dan zal de politiek dat moeten volgen (dat heet draagvlak!). Daarbij zouden de media een belangrijke rol kunnen spelen. En ook het onderwijs kan bij uitstek de wegbereider zijn voor een hoopvolle toekomst; dan wordt het meteen wat minder saai.

Wat willen we met onze jongeren?

Geef een reactie

Vandaag leen ik mijn blogruimte aan mijn zoon. Met het daarin beschrevene ben ik het volledig eens. Het stuk eindigt met een beschrijving van zijn eigen project. Hoewel dat kan ogen als reclame, heb ik het toch laten staan vanwege de ideële doelstelling van het project, en vanwege de uitzonderlijk goede evaluaties die het heeft gekregen. Die heb ik niet op de genoemde website kunnen vinden, dus als u daar inzage in wilt hebben moet u zich rechtsreeks wenden tot shrinath@allesisgoed.nl. Overigens, als u toevallig gisteren naar het programma van Humberto Tan hebt gekeken hebt u daar een drietal leraren gezien vanuit de Zadkine MBO school in Rotterdam, waar dit programma in praktijk is gebracht.

Wat willen we met onze jongeren?

Een leerling die zelfmoord pleegt omdat hij gepest wordt op school en een extremistische aanslag gepleegd door geradicaliseerde jongeren, wat hebben die voorvallen met elkaar gemeen?

Nederland vertoont twee weken lang het gedrag van een opgewonden teefje, we blaffen en keffen er op los. Vervolgens wijzen we in onze zoektocht naar schuld en oorzaak naar het onderwijs. Daar moet wat gebeuren. Drie maanden later hoor je niemand meer en ligt er ergens een protocol in een laatje. Tot het volgende voorval.

Onze jongeren groeien op in een ingewikkelde tijd. Door internet zijn ze op de hoogte van alles. Hoe gezellig is de wereld waar ze in opgroeien? Elk jaar besteden we 400 miljard euro aan wapens, kindsoldaten nemen overal toe, zo ook gewapende conflicten. We plegen roofbouw op de aarde, schrijnende armoe naast excessieve rijkdom, roofbouw en broeikaseffect. We laten de ene mens opereren aan zijn hart al is ie de 90 gepasseerd want hij woont hier en laten hele bevolkingsgroepen sterven aan Ebola want zij leven daar.

We leren jongeren door de eindeloze reclame die ze dagelijks via tv, internet en smartphones bereikt, dat ze van alles moeten hebben en zijn. Om mee te doen moeten ze de nieuwste telefoon, tablet, auto, kleren hebben en straks een mooie villa. Al op de basisschool is het meer een populariteitswedstrijd dan een ondersteunende inspirerende leeromgeving.

Vinden we het echt raar dat jongeren verharden, cynisch worden, egocentrisch worden?

Ouders moeten ook aan het plaatje voldoen dus de meesten werken zich een ongeluk om net aan de eindjes aan elkaar te kunnen knopen. Magnetronkinderen zijn gewoon geworden. Infostress valt ook de ouders aan via Facebook, Twitter, Youtube en de eindeloze mailstroom. Welke ouders maken nog dagelijks tijd voor individuele aandacht en goede gesprekken over het leven?

Dan moeten scholen dat gat maar opvullen. Docenten zouden wel willen maar kom op nou mensen: klassen van 30 leerlingen? Is er iemand die gelooft dat dat goed werkbaar is? Docenten zijn over het algemeen overwerkt. Het is al heel wat dat ze de klassen in durven en hun lessen voorbereiden. Maar eigenlijk verwachten we dat ze kunnen coachen, entertainen, orde houden, individuele begeleiding geven en nog even een vak doceren.

Daarnaast ook nog tijd en ruimte maken om met hun klassen echte gesprekken te voeren en te werken aan persoonlijke ontwikkeling…, dat is te veel gevraagd. Of niet…?

We zeggen allemaal dat we het anders willen. Stop het pesten! Begeleid jongeren in hun talentontwikkeling! Geef ze persoonlijke aandacht! Creëer maatschappelijke betrokkenheid! Help ze om betrokken en behulpzame burgers te worden!

Nou mensen hier is een nieuwsflash voor jullie. Dat betekent investeren. Tijd en geld.

Drie jaar geleden starten wij met een programma PeaceMasters (www.peacemaster.nl ). Dit programma helpt scholen en docenten om ruimte in de school te maken voor de leerling. Docenten krijgen een beetje training en gaan aan de slag met een digitale leeromgeving waarmee alle onderwerpen aan bod komen die jongeren bezig houden. Ze mogen vertellen wat ze voelen en ervaren door het gebruik van dialoogtechnieken en wat zie je? Binnen een paar lessen is er een verbondenheid die nog nooit eerder op scholen werd ervaren. Vanuit die veilige warme en inspirerende omgeving gaan jongeren aan de slag. Ze leren sociale vaardigheden (feedback geven en ontvangen, omgaan met groepsdruk et cetera) en ze gaan via projecten op een positieve manier bijdragen aan de wereld. Ze maken hun eigen leven leuker, ze pimpen hun leefomgeving en investeren in de wereld daarbuiten. Zodra je namelijk naar jongeren luistert ontdek je dat daar de hoop ligt voor onze toekomst. Doe nou niet alsof zij het probleem zijn maar haal die boter van je hoofd.

Wij zien dagelijks dat het kan. Dat het werkt. Dat scholen liefdevolle plekken kunnen zijn waar onze jongeren in geborgenheid kunnen zoeken naar zichzelf en hun plek in de wereld. Maar wel dankzij een stel idealisten (wij van PeaceMasters) en scholen die hier echt werk van maken. Zij investeren hier echt tijd, geld en energie in. Gelukkig zien we dat de scholen die meedoen ervaren dat deze investering zichzelf onmiddellijk terugverdient.

Maar ouders, politiek, roeptoeters en scholen van Nederland, vanzelf gaat het niet gebeuren. Doe dus mee en investeer in onze jongeren in plaats van ze onterecht af te branden.

Shrinath van Praag

Dom of amoreel?

1 reactie

Volgens de beroemde bioloog Edward Wilson kan de wetenschap niet zonder de geesteswetenschappen. De wetenschap maakt zoveel mogelijk dat we voortdurend voor ethische vragen worden gesteld. Dit geldt op het gebied van de bio-technologie (ons voedsel, onze gezondheid, de medische wetenschap), op het gebied van kunstmatige intelligentie, op het gebied van robotisering, op het gebied van de monopolisering van ons dagelijks leven door Amazon, Google en Apple, en zo voorts en zo verder. Als we in die ontwikkeling niet collectief stelling nemen dan zal uiteindelijk blijken dat we onze ethische keuzevrijheid uit handen hebben gegeven.

Daarom is Edward Wilson van mening dat alle studenten filosofie als bijvak zouden moeten volgen: “Het bestuderen van de relatie tussen wetenschap – en techniek, EvP – en de geesteswetenschappen zou de kern van alle onderwijs moeten zijn.” Let wel: dit zegt een natuurwetenschapper! Ik zou persoonlijk nog een stap verder willen gaan: het reflecteren op ons eigen innerlijk en de relatie van onszelf met de wereld om ons heen zou de kern moeten zijn van ons onderwijs.

Zaterdag was ik op de kunstveiling voor de Hope Flowers School voor vredesonderwijs in Bethlehem – opbrengst € 8000 netto en een bijzonder leuke middag; de wegblijvers hadden ongelijk! – die in feite volgens dit principe functioneert. Ik sprak op die veiling een student die me wist te vertellen dat de Erasmus universiteit een wereldnaam heeft op het gebied van Master studies voor buitenlandse studenten, vanwege de uitwekende verhouding tussen de kwaliteit van het onderwijs en wat je daarvoor moet betalen (een derde van wat je voor dergelijke studies in Amerika, Engeland of Zwitserland betaalt). Deze universiteit heft binnenkort de faculteit filosofie op. Vanwege te weinig studenten? Nee, vanwege het feit dat te veel studenten dit vak als bijvak nemen en de overheid daar niet voor betaalt. Bizar. En in het licht van het bovenstaande, stupide en schandalig, om de woorden van Bas Heijne te citeren*. Je vraagt je af: zijn onze leiders nu zo dom, of hebben ze geen geweten? U mag het zeggen. In het algemeen heeft de Nederlandse politiek een rijke historie in het afschaffen van regelingen en instituties die succesvol zijn omdat ze succesvol zijn – want dan gaan ze te veel geld kosten. Dit model exporteren we zelfs: want nu gaat Timmermans in Europa de meest succesvolle regels op het gebied van milieu en klimaat afschaffen! Waarin een klein land voorop kan lopen !!!

Ik zal in het volgende blog nader ingaan op de functie van de politiek in onze samenleving.

* Bron voor deze blog: Bas Heijne in NRC/ Handelsblad (13 december)

Onderwijzers en leraren – daar ligt voor u een schone taak.

1 reactie

Maandag woonde ik een conferentie bij: Education of the Heart. Dat ging over de vraag hoe het onderwijs zodanig te veranderen dat het voldoet aan wat we echt nodig hebben in de 21e eeuw. Van de keynote speakers heb ik op theoretisch en methodisch gebied niets gehoord wat al niet op de SEAL conferentie in 1998 had gehoord (SEAL was toen de Society for Affective and Effective Learning, hier in Nederland gepromoot door Bessie Schadee). Zij waren, op Richard Gerver na, bovendien bijzonder weinig inspirerend. Ik krijg dan altijd last van slaperigheid – maar je kan toch moeilijk en plein public in slaap vallen, zeker niet als je daarbij ook nog dreigt te gaan snurken. Het was dus afzien.

Wat de conferentie niettemin boeiend maakte was de presentatie van een aantal initiatieven op educatief gebied, waarin man- en vrouwmoedig gepoogd werd ondanks de beperkende werking van ons onderwijssysteem, een werkelijke vernieuwing te realiseren. Dat was niet alleen interessant, maar soms ook ontroerend, met name als de leerlingen zelf aan het woord kwamen. Er vielen daarbij een paar dingen op. Een: persoonlijke vorming werd in al deze projecten belangrijker gevonden dan kennis en vaardigheden. Persoonlijke vorming is een voorwaarde om in deze wereld ‘het verschil te kunnen maken’. Twee: de bewustheid van het probleem van klimaatverandering begint in deze kringen nu alom door te dringen. Het thema van duurzaamheid, met name de vraag wat echte duurzaamheid nu eigenlijk betekent, dook steeds weer in de gesprekken op. En drie: een wezenlijke onderwijsvernieuwing, met name op het niveau van basis- en voortgezet onderwijs, is uiterst moeilijk te realiseren als ons onderwijssysteem, en met name de nadruk op kwantificeerbare resultaten, niet rigoureus wordt omgevormd. Er zijn door dit systeem, vaak vertegenwoordigd door de inspectie, al heel wat uiterst waardevolle initiatieven gesneuveld.

Deze conferentie heeft me gesterkt in mijn overtuiging dat de noodzakelijke omslag in ons bewustzijn kan en zal beginnen in ons onderwijs. Onderwijzers en leraren – daar ligt voor u een schone taak. Begin er maar mee uw eigen persoonlijke vorming ter hand te nemen – dan volgt de rest vanzelf. Een uitdagende toekomst met een stralend perspectief ligt voor u! Maar u moet er wel uw nek voor uitsteken!

Middelmatigheid – 2

Geef een reactie

Het is natuurlijk altijd leuk om gelijk te krijgen, maar ik had het liever op een andere manier gehad. In mijn laatste boek (Voor niets gaat de zon op – Blauwdruk voor een waardige wereld ) ontvouw ik een visie op onderwijs, die radicaal tegen de huidige onderwijscultuur in gaat. Die visie was niet nieuw: grote voorgangers als Piaget en Montessori en meer recent de Amerikaan Ron Veronda en de Nederlanders Luc Stevens en Rob Riemen van Nexus waren me voorgegaan. Bovendien waren er al praktijkvoorbeelden waaruit de waarde van mijn visie bleek, met name de Avonturijn school en de Iederwijs scholen. Maar op de onderwijspolitiek in Nederland had dat geen enkele invloed, eerder in tegendeel: het wordt de genoemde scholen bijzonder moeilijk gemaakt.

De huidige regering probeert het onderwijs te verbeteren door een aantal maatregelen die uitsluitend gericht zijn op het verhogen van intellectuele prestaties. Daarbij wordt veel gemeten – er wordt nu al gesproken over een cito-toets voor 4-jarigen. Dit is een 100 % zekere weg naar de verslechtering van het onderwijs, zoals de Amerikaanse onderwijsvernieuwer Alfie Kohn in De Groene Amsterdammer van 17 oktober aantoont. “Veertig jaar onderzoek wordt genegeerd.” De Nederlandse hoogleraar pedagogie Micha de Winter, de psychologe Louise Berkhout, de docenten Jelmer Evers en René Kneyber sluiten zich hierbij aan.

Het is erger: deze onderwijs politiek, leidt niet alleen tot slechter onderwijs, maar heeft maatschappelijk een zeer schadelijk effect. Het wakkert een ongezonde competitie-cultuur aan, het plezier in leren en ontwikkeling wordt geschaad en het verziekt de sociale verhoudingen. Kohn: “We weten dat als we kinderen te vroeg confronteren met zaken die niet bij hun leeftijd passen we ze psychologisch ernstige schade berokkenen.” En dit is precies wat er in het huidige onderwijs gebeurt. En verderop “Kinderen leren empathie door zelf sensitief behandeld te worden, niet door tegen elkaar uitgespeeld te worden.” Voor cultuur en maatschappelijke bewustwording is in onze huidige onderwijspolitiek feitelijk geen plaats, al wordt daar soms lippendienst aan bewezen.

In mijn vorige blog stelde ik de middelmatigheid in deze samenleving aan de orde. Hier zien we een van de belangrijkste oorzaken. Het feit dat ik ‘mezelf leren kennen en het leven van een bijzonder leven’ als levensdoel gesteld heb boven het bereiken van positie, status of rijkdom heeft waarschijnlijk te maken met het culturele klimaat van mijn ouderlijk gezin, en de wijsheid van mijn ouders die me naar een goed functionerende Montessorischool stuurden. Ik kan hen daarvoor niet dankbaar genoeg zijn .

Jet Bussemaker en Sander Dekker zijn waarschijnlijk van goede wil – ik geef ze wat dat betreft het voordeel van de twijfel. Ze denken waarschijnlijk oprecht dat ze handelen in ieders belang. Maar ze weten van hun gezond niet af. Dat krijg je ervan als je bewustzijnsontwikkeling niet als primair doel in je leven beschouwt, maar het ondergeschikt maakt aan allerlei andere doelen van persoonlijke en maatschappelijke aard. Dat leidt tot middelmatigheid. En waar middelmatigheid toe leidt kunnen we dagelijks om ons heen zien.

Ouders, grootouders, docenten, politici, managers, beleidsambtenaren, professionals – wordt wakker! Al doen we het maar voor onze (klein)kinderen.

En overigens ben ik van menig dat de lezing van Ibrahim Issa op 18 november een niet te missen gebeurtenis is. Zie: Licht in de duisternis op deze site. En zegt het voort! Daar doe je me een groot plezier mee!