Categoriearchief: Oorlog en vrede

Mijn bureau opruimen voor de vakantie.

In dit laatste blog voor mijn vakantie wil ik nog wat zaken afhandelen die al een tijdje op mijn bureau liggen. Daarmee is deze blog wel wat aan de lange kant geworden, maar u hoeft het natuurlijk niet allemaal te lezen.

In de eerste plaats staat er in Letter en Geest, de bijlage van Trouw, van 10 mei een bizar artikel van Jaffe Vink, als een soort voorpublicatie van zijn te verschijnen boek: ‘Wie is er bang voor de vooruitgang’. In dit artikel wordt het rapport van de Club van Rome, ‘Grenzen aan de Groei’, uit 1972 afgekraakt, en worden de reacties hierop in politiek en samenleving als overdreven, ja zelfs hysterisch afgedaan. Uit het artikel blijkt overduidelijk dat de heer Vink het rapport niet heeft begrepen. Dat komt ervan als ondeskundigen zich met ingewikkelde materies gaan bezig houden zonder de moeite te nemen zich er echt in te verdiepen. De strekking van het artikel is dat we ons overdreven zorgen maken over de toekomst, en als zodanig past het
Vervolgens word ik wat moe van het optimisme in bladen als P+ en De Optimist (de opvolger van Ode, bijlage van NRC/Handelsblad van 10 mei). Deze bladen staan vol met duurzame oplossingen die de wereld zullen redden. Quod non. Daarmee is niets gezegd ten nadele van de projecten en producten die in die bladen gepresenteerd worden. In tegendeel, meestal zijn het uiterst zinnige projecten, die een bijdrage kunnen leveren tot de noodzakelijke transitie waarvoor we staan. Maar ook niet meer dan dat. Alle zogenaamde ‘cradle to cradle’ projecten bijvoorbeeld geven vaak wel aan hoe grondstoffen hergebruikt kunnen worden, maar geven voorshands geen oplossing voor het energiegebruik dat daar voor nodig is. Gemakshalve gaan ze er meestal van uit dat de benodigde energie uiteindelijk wel duurzaam zal worden opgewekt. Maar daar zijn we nog lang niet , en dat zal ook nog wel even duren (alleen enkele kleinschalige projecten kunnen ook in dit opzicht de toets der kritiek doorstaan). Waar ik zo moe van word is van de overspannen verwachting dat het heil van onze toekomstige wereld door dit soort ondernemingen binnen handbereik ligt. Maar daarvoor is echt nog wel wat anders nodig. Wat nodig is, is een totale “Umwertung aller Werte’, gebaseerd op solidariteit met onze minder bevoordeelde medemens en toekomstige generaties. Daaruit zal dan hopelijk een revolutionaire, structurele verandering van ons economische stelsel voortvloeien. Dat daarbij ons huidige niveau van welvaart gehandhaafd zal kunnen worden lijkt me uitgesloten. Dat lijkt me een illusie die ook in de milieubeweging en in links-politieke hoek nog wel eens gekoesterd wordt.artikel uitstekend in de trend om de klimaatverandering en de waarschijnlijk desastreuze gevolgen daarvan te betwijfelen (Zie ‘De Twijfelbrigade’ van Jan Paul van Soest). Als zijn hele boek dit niveau heeft, moeten we er niet veel goeds van verwachten. Wat bezielt de krantenredacties toch om dit soort artikelen te plaatsen, in dit geval de redactie van Letter en Geest, die in 2006 al tot de conclusie was genomen dat de heer Vink niet helemaal in het redactiebeleid van Trouw paste, om het maar gematigd uit te drukken.

Overigens stond er in datzelfde nummer van De Optimist wel een heel leuk stuk over Masterpeace, waarin we konden zien hoe in verschillende deelprojecten in landen over de hele wereld dapper gestreden wordt tegen racisme en voor vrede. Hier is de link naar het artikel: 0514NRC Masterpeace

En dan iets over de meer korte termijn. Zoals Marike Stellinga schrijft in NRC/Handelsblad (10 mei) is de eurocrisis niet voorbij, zoals de heer Dijsselbloem stelt. Dat kan ook helemaal niet omdat er een structurele werkloosheid is die niet kan worden opgelost door meer economische groei volgens het neoliberale model. En dat is het enige model dat Europa kent en hanteert. Groei volgens dit model is echter nog lang niet duurzaam, en draagt dus bij tot het klimaatprobleem. We weten gewoon niet hoe we het werkloosheidsprobleem kunnen aanpakken, en tegelijkertijd de transitie kunnen maken naar een duurzame economie.

Zou het kunnen zijn dat de weerstand tegen ‘Europa’ mede veroorzaakt wordt doordat onze ‘leiders’ consequent weigeren de werkelijkheid onder ogen te zien zoals die is? Of zou het komen doordat de Unie, uitgaand van de neoliberale ideologie, dus van het primaat van de markt met weinig overheidsingrijpen, tegelijkertijd een enorme regelzucht ten toon spreidt?

Ik hoor van alle kanten dat de aanstaande Europaverkiezingen in wezen een keuze tussen voor of tegen tegen ‘Europa’ zijn. Maar dat gaat het natuurlijk helemaal niet over. Mijns inziens is de werkelijke keuze die tussen een neoliberaal. superkapitalistich Europa, en een Europa dat gaat voor het beschermen van onze ‘commons’, onze gemeenschappelijke waarden en natuurlijke hulpbronnen, met een noodzakelijke rol van de nationale en Europese overheid. Als je het zo bekijkt is de keuze niet moeilijk: de partijen zijn betrekkelijk eenvoudig te rangschikken van superkapitalistisch aan de ene kant, via gematigd liberaal tot een duurzame economie aan de andere kant. Moet je natuurlijk wel even weten met wie die partijen in het Europees parlement een fractie vormen. (D66, bijvoorbeeld, zit in de fractie van de liberalen; een stem op D66 is dus gelijk aan een stem op de VVD).

Voor wat mij persoonlijk betreft – ik neem even drie weken vakantie van mijn eigen gepieker. Ik hoop wel dat het in Kroatië, waar ik naar toe ga, dan wat mooier weer is dan vorige week. Toen was het daar koud en nat, terwijl het hier warm was en de zon scheen. Ik ontmoet u over drie weken weer – wordt vervolgd.

“Ik houd niet van militaire oplossingen – ze beklijven niet”

1 reactie

Mijn dochter, schoonzoon en hun kinderen maakten een paar jaar geleden een wereldreis en een van de laatste landen waar ze door heen kwamen was Syrië. Nu hebben ze natuurlijk wel het een en ander van die reis verteld (en een heel klein stukje hebben we meegereisd), maar het was zoveel, dat ik het meeste ben vergeten. Maar hun indruk van Syrië staat me nog haarscherp voor de geest: hoe getroffen ze ware door de aardigheid en de gastvrijheid van de mensen, en door de hoogstaande cultuur van het land.

En dat is ook de indruk die ik krijg als via de media ‘gewone’ Syriërs aan het woord komen. Aardige, redelijke, en cultureel hoogstaande mensen (dat laatste geldt zeker ook voor de ‘gewone’ man of vrouw). Hoe valt dat te rijmen met wat daar gebeurt?

Natuurlijk was – en is – het regime van Assad een misdadig regime. Maar bedacht moet worden dat dit regime slechts steunde op een deel van een minderheid, de alewieten. En dat daar aanvankelijk niet tegen in opstand gekomen was – daar zouden wij, die ons in de 2e wereldoorlog in overgrote meerderheid gedwee bij de Duitse terreur neerlegden, geen oordeel over moeten hebben. En toen het verzet uiteindelijk begon, vreedzaam, is het gekaapt door extremisten, die voor een niet onbelangrijk deel van buiten Syrië kwamen. Wreedheid tegenover wreedheid, geweld tegenover geweld. De overgrote meerderheid van de bevolking – sunnieten, sjiieten christenen, zelfs een deel van de alewieten, en verder alle ondogmatische, bijna seculiere geesten – wil dit niet en is slachtoffer. Het is me overigens volstrekt duidelijk dat degenen medeplichtig waren aan de misdaden van het Assad-regime en ervan geprofiteerd hebben (voornamelijk alewieten), het regime met hand en tand verdedigen. Als het regime valt, zijn ze hun leven niet zeker .

Natuurlijk zijn alle doden, gemartelden en gewonden vreselijk. Maar wat mij, op afstand, misschien nog wel meer raakt bij al die vermoorde Arabische lentes, is hoe tussen de misdadige dictaturen en de niets ontziende terroristen (Al Nusra, ISIS, de Taliban) de schoonheid en de spiritualiteit van hele culturen en volken gemangeld en platgetrapt wordt. En hoe gewone mensen, zoals ikzelf, daarbij een waardig leven vrijwel onmogelijk wordt gemaakt.

kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen
en herhaal ze honderd malen:
alle malen zal ik wenen.

Dat zijn de woorden van Leo Vroman, die vorige week is overleden. Mooier kan ik het niet zeggen. Maar praktischer zijn misschien nog de woorden van de Syrische generaal (van het regeringsleger!), die als kop staan boven deze blog (bron: De Groene Amsterdammer). Ook dat had ik niet beter kunnen formuleren. En daarom sta ik achter Masterpeace en steun ik de Hope Flowers School in Bethlehem. Jullie ook?

The war in Syria – the beginning of the war near Armageddon?

1 reactie

I read an article in one of Dutch leading magazines, De Groene Amsterdammer, December 5, written by Bob de Graaf, about the war in Syria. A very interesting and disquieting article.

It describes how the war in Syria by many groups, sects and religious denominations is seen as the start of the war near Armageddon, the apocalypsian war, the final battle that will be the start of the Last Judgement and the beginning of the End Times, according to the Book of Revelations (John 16:16). This seems to be true for more and more sunnis, shiites, christians and Jews, and all kinds of terrorist and Jihad groups who participate in the war (and even for countries, like Iran, Irak, and to a certain extent, Saudia-Arabia. Also one third of the citizens of the USA think the same way!). It explains the enormous enthusiasm with which many volunteers participate in the war, and the fanaticism of the combatants. Who wants to stay aside, when you can participate in a divine cause? The establishment of a democracy is already for quite some time, not the main purpose of the rebellion anymore. the real purpose is the establishment of the divine kingdom en earth, in which prostitution, promiscuity, homosexuality, crime and a loosened public (Western) morality will be gone forever. The conquering of Jerusalem will be an intermediate goal, because Jerusalem will be the place where the Messiah will return.

Western democracies should be worried, cautious and vigilant. The already are: the United States are withdrawing their support to the rebels, and even Russia and China now begin to diminish their direct involvement. Other countries shouldn’t get involved in this war, because then certainly a third world war will be the result. And what if Jerusalem will be attacked directly? I don’t know. It depends probably on which part of Jeruzalem will be conquered. If the modern Western part will be saved, I would let it go.

But all this is high politics and still a battle we can’t stop. So what then is our function in all this?

1. Pray and act for peace, wherever we can , on small and bigger scale. Let us radiate it out.

2. Let us meditate and contemplate. Let us think about the destructive effect of ideology and dogma (be it a religious or the dogmatic belief in free market – the effect is always violence and devastation). Let us become conscious of our own belief system. Let us be prepared to let go of our truths.

3. As always: let us be aware. As soon as we see our politicians make a move to more involvement in that war, let us protest.

No easy way out, I know. This is a work in progress, or at least a going concern. May peace prevail on earth.

Love as the fourth product factor.

1 reactie

In one of the Dutch papers (Trouw, October 31) an interesting article was published by two leading Dutch economists, Lans Bovenberg and Jan Peter van den Toorn. They rightfully concluded that the debate about the best economic policy to get out of the crisis actually is worse for the recovery of the economy than just following a course. Economists, politicians and representatives of certain interest groups get trapped in a trench war that completely paralyses all parties. No essential dialog is happening, and no structural meaurements are taken. That is true not just in the political realm, but also for the financial world. No essential change since 2008 has happened. The new crisis is waiting just around the corner. This time it shall be worse, because the governments are broke.

In their article they are giving interesting examples of how focussing on your own limited interest in fact damages your situation. For my Dutch readers I’d say: read the article!

According to these economists the cause of this impasse is that virtually nog one wants to transcend his own (group) interests. There is no attention for the common interest. So far so good – what’s new, one could say. But then in their article they make an interesting turn. The old qualities of hope, faith and love are the only sources that could help us out. Love is the only way, as they say, to make a real contact with the other side and see his interests. From there the common interests can be found. Love is as important a product factor as capital, labour, land and natural resources. They are pleading for a new economic science that takes this fourth resource into account.

Now, pay attention, this is not coming from some soft, vague, good willing idealists, but from some hardcore economists, who are giving very concrete examples in their article, with facts and figures. An interesting development! The question remains of course: how to release this love in the people concerned (and in us) in this time of uncertainty and fear? Already Jesus said: Love thy neighbour and your enemy. But what if we cannot find this love in ourselves? Should we feel guilty? Of course not. Longing for this love and talking about it is at least a beginning

By the way: this idea of listening, seeing each other and finding the common interest is not new of course. We know it from the field of conflict mediation. And we know how difficult this is to practise. We also know however that there are examples of positive results, that everyone can see for him or herself. Economy could learn from that. And the real revolutionary thought as far as I am concerned is the idea of love as the fourth product factor in economic theory. If we really start to consider that idea it will mean a revolution, not just in economy, but in ecology and organizational theory as well.

(I apologize for mistakes in my English. Blogs are cursory – not stuff for correction by a native speaker)

Licht in de duisternis – een unieke avond op 18 november.

Geef een reactie

Een avond met Ibrahim Issa, directeur van de Hope Flowers School in Bethlehem.

Een van de naarste conflicten in onze wereld is het conflict tussen de staat Israël en zijn Palestijnse buren. Een conflict dat de verhoudingen in de wereld negatief beïnvloedt, tot ver buiten de grenzen van Israël en Palestina.

Maar er is altijd licht in de duisternis. Op de Westoever, in Bethlehem, werkt nu al jaren de Hope Flowers School tegen de verdrukking in. Naast uitstekend gewoon basisschool onderwijs geeft deze school vredesonderwijs, gericht op verdraagzaamheid en het in harmonie naast elkaar leven van Israëliërs en Palestijnen.

De directeur van de school, Ibrahim Issa, een moedige en inspirerende man, komt naar Nederland om een lezing te geven over de school, hun successen, en de onvoorstelbare moeilijkheden waarmee de school te kampen heeft. Erik van Praag, die de avond zal leiden, zal daarnaast enige achtergrond informatie geven over het conflict. Ex-premier Dries van Agt, voorzitter van The Rights Forum zal de volkenrechtelijke aspecten belichten. Met elkaar, sprekers en publiek, zullen we in gesprek gaan over hoe we onze bescheiden bijdrage, materieel of anderszins, kunnen leveren aan het floreren van de Hope Flowers School en zodoende aan een perspectief op vrede, recht doend aan beide partijen in het conflict.

We (het bestuur van de organiserende stichting, Stichting Ontwikkeling Mondiaal Leiderschap) willen je dringend vragen om daar aanwezig te zijn. Allen al jouw aanwezigheid is een steun in de rug voor Ibrahim en zijn mensen. Er zijn maar weinig mogelijkheden om zo effectief en zo direct iets voor een betere wereld te kunnen betekenen.

De bijeenkomst vindt plaats op 18 november, 20 uur, in De Roos (P.C.Hooftzaal), P.C. Hooftstraat 183 in Amsterdam. De zaal is open vanaf half acht. Deelname is gratis. Je kunt De Roos bereiken met tramlijnen 2, 5 , 3 en 12, halte Van Baerlestraat. De dichtstbijzijnde parkeergarage bevindt zich op het Museumplein (ingang Van Baerlestraat).

Meer informatie over de Hope Flowers School kun je vinden op https://www.facebook.com/HopeFlowersSchool en https://www.hopeflowersschool.org. Als je mij wilt zien en horen over de Hope Flowers School kun je gaan naar https://www.youtube.com/watch?v=oa3bB8nRRJY (NB: er zijn drie filmpjes)

In verband met de beperkte capaciteit van de zaal verzoeken wij je je te voren als deelnemer aan te melden op officemanager@theedge.nu. Je bent dan verzekerd van een plaats. Maar als het niet helemaal vol is ben je ook zonder aanmelding welkom. Deelname is overigens gratis.

We hopen je in grote getale te kunnen begroeten.

Hoop en schoonheid in de hel.

1 reactie

Terwijl de Westerse landen doorgaan met hun neoliberale koers en dusdoende bijdragen tot een klimaatramp van ongekende omvang, heeft de rest van de wereld het te druk met elkaar de tent uitvechten. Overdreven? Nauwelijks. Hoewel oorlogen tussen landen veel minder voorkomen dan vroeger, zijn de onderlinge conflicten binnen landen omvangrijker dan ooit. Gaat het in Centraal Afrika voornamelijk om etnische conflicten, in Azië spelen religieuze conflicten een centrale rol. In Noord-Afrika en het Midden-Oosten bestrijden de moslims elkaar op leven en dood, en nu voegt ook het verre Oosten zich in de strijd. In Thailand, Birma en Sri Lanka roeren zich agressieve boeddhistische strijdgroepen, aangevoerd, je zou ook kunnen zeggen aangevuurd, door monniken. Zij bestrijden de moslims op leven en dood, en die laten zich dat natuurlijk die niet zomaar welgevallen. In allerlei andere landen smeulen conflicten, waarbij ook Hindoe’s en Christenen (de Pinkstergemeentes en aanverwante groepen) betrokken zijn. De wereld staat in brand. Was het altijd al zo erg? Ik weet het niet. Etnische en religieuze conflicten zijn van alle tijden, maar het lijkt nu wel heel massaal en heel algemeen te worden. Hoe zou dat komen? Ik zie de volgende factoren:

– armoede vormt een goede voedingsbodem

– het fundamentalisme in alle godsdiensten speelt een rol

– nieuwe communicatiemiddelen, met name de sociale media, maakt het mogelijk snel vele mensen te mobiliseren.

– regeringen en leiders in vrijwel alle landen waar dit speelt zijn corrupt en partijdig. Zelfs volledig democratisch gekozen leiders lappen, eenmaal gekozen, de regels van de democratie aan hun laars.

Moeten we dit ons aantrekken? Je zou kunnen zeggen: dat is Verweggistan, en laten ze het onderling maar uitknokken. Maar dan onderschatten we de schade die we daar direct en indirect van ondervinden: economisch, ecologisch. Ook kan de vonk ook wel makkelijk overslaan naar hier: aanslagen, instabiliteit, en zo meer. Afgezien daarvan, een beetje solidariteit met onze broeders en zuster aldaar kan ook geen kwaad.

Maar kunnen we er wat aan doen? Volgens zowel de neo-liberalen en ook een econoom als Deirde McCloskey, van andere liberale snit, is het kapitalisme de oplossing. McCloskey ziet dit kapitalisme zelfs als de bron van alle deugden. Tja, je vindt het misschien gek, maar ik geloof in geen enkele ideologie, ook niet in die van het kapitalisme, of het socialisme.

Ineens moet ik aan mijn vader denken. Als antwoord op de barbarij van het fascisme en nazisme, en uit angst voor nihilisme, ontwikkelde hij de theorie van het moderne humanisme. Niet zozeer een ideologie als wel een levensovertuiging gebaseerd op het geloof in de redelijke en zedelijke (=morele) vermogens van de mens. Mijn vader was geïnspireerd door het socialisme, en de waarden van geestelijke vrijheid, verdraagzaamheid en eerbied voor voor de persoon vormen het fundament van zijn levensovertuiging. Hij was van mening dat de humanist een opvoedkundige taak had, en dit was een van de redenen waarom hij samen met anderen het Humanistisch Verbond heeft opgericht. Maar het Humanisme heeft zich in Nederland in eenzijdig rationele richting ontwikkeld (al is er nu een kentering gaande) en is mede daarom nooit een massabeweging geworden.

Terugkijkend denk ik dat de gedrevenheid waarmee mijn vader zich inzette voor het humanisme en het Humanistisch Verbond mede een verdediging was voor de hopeloosheid die binnen in hem altijd op de loer lag. Een van zijn lijfspreuken was: “Het is onrealistisch niet te hopen”. Daar geloofde hij ook wel in, maar de spreuk had ook iets krampachtigs.

Ik zie een parallel tussen de tijd waarin mijn vader zijn gedachten over het humanisme ontwikkelde (voor en in de wereldoorlog), en de huidige tijd. We zijn als mensheid volkomen de weg kwijt. Maar toen en nu gebeuren er ook mooie dingen: wij scheppen ook schoonheid (in de kunst en in relaties) en we hebben ook lief. Bovendien is er schoonheid in de wereld, en wie daar zijn aandacht op richt valt ontroering ten deel. Soms denk ik wel eens dat schoonheids- en eenheidsbeleving zelfs toeneemt terwijl de barbarij ook toeneemt. Alsof de wereld in balans blijft, maar de extremen heftiger worden.

En intussen houd ik me maar aan de uitspraken van Vaclav Havel: Diep in onszelf dragen we het zaad van de hoop. . . . Hoop is niet hetzelfde als optimisme. Evenmin de overtuiging dat iets goed zal aflopen. Wel de zekerheid dat iets zinvol is. Ongeacht de afloop, het resultaat.

Memorial Day – is reincarnation so?

2 reacties

It is time again for my English language blog.

Today is our Memorial Day. In the course of the afternoon flags are raised until half staff position, and stay there until sunset. In the evening our King and Queen put down flowers at the National Monument at Dam Square, Amsterdam, followed by many authorities and citizens. At 8.00 p.m. a two minute period of silence is observed all over the country. Elsewhere there are silent processions to war memorials and graveyards.

This memorial day was set up after World War II and meant to commemorate the victims of war: those that were killed in battle or in the underground resistance, and those that died in concentration camps, including the victims of the holocaust. In those days the moment of silence was virtually observed by almost everyone. Trains stopped, all traffic stopped, all activities stopped, all noise was gone, one could hear some singing birds in the middle of the town. In later years more an more people went their way during these moments of silence, although still public services come to a standstill, and still many are silent.

Also the circle of victims was extended, including war casualties from Japan, Indonesia, Korea, Vietnam, and all peace missions. One of the newer habits in our country around Memorial Day is the debate about who to include as victim. Can perpetrators, enemy soldiers and accomplices be victims too? Veterans, the first generation victims and Jews generally don’t think so. What would the dead think? This reminds me of one of the poems of Owen in Benjamins Britten’s War Requiem. When two dead soldiers meet each other after death, the one says to the other: “I am the ennemy you killed, my friend. . . . Let us sleep now. . . ” Food for thought.

What do we think about when those moments of remembrance come? Most of us don’t know the victims personally, so for them a personal mourning process is not so obvious. Of course we can grief about war itself. We can feel our longing for peace. We can contemplate about our own violence, in thought or in action, about our own seed for conflict, and feel the deep regret. And also this day is an excellent opportunity to contemplate death itself. This is an obscured issue in our society, which is strange because we all have to deal with it. What is death? Where do we go in dying? Shall we live on, as an identity, as a remembrance, as non-personal spirit, in another world, or shall we just vanish? “You are dust, and to dust you shall return.” (Gen.3:19). But if that is so where then did our spirit, our mind, our soul come from? From nothing? Or are we reborn? Is reincarnation so? Are the death still with us, or are they definitely gone? What do we believe, and what do we want to believe? What are we afraid of? Is there fear or peace in our hearts?

Many great spiritual teachers state they have an answer to these questions. Despite their greatness, I don’t belief them. One of the reasons is that they have different answers. So these answers are not THE truth, but their personal truths. Nothing wrong with it, but it leaves us with the challenge to find our own truth. Notwithstanding so called near death experiences, I don’t belief that it is given to us human beings to know what there is after death, if anything. But we are gifted with the potential of faith, choice and belief. So let us find our own truth. For our own inner peace, for our redemption of fear and therefore the peace in the world.

(I apologize for mistakes in my English. Blogs are cursory – not stuff for correction by a native speaker)

Dona nobis pacem.

1 reactie

Zaterdag j.l. hebben wij met ons koor (en drie solisten, een kinderkoor, een kamerorkest en een symfonieorkest) het War Requiem van Benjamin Britten uitgevoerd in het Concertgebouw in Amsterdam. Dat was zowel voor het publiek als voor ons een bijzondere en bij tijd en wijle schokkende en ontroerende ervaring.

Dit War Requiem is een ingenieuze combinatie van klassieke requiem teksten en de gedichten van de oorlogsdichter Wilfred Owen. Citaat (dit gaat over Abraham, die op instructie van God zijn zoon Isaac moet offeren op de brandstapel):

When lo! – an angel called him out of Heaven, saying: Lay not thy hand upon the lad, neither do anything to him. Behold, a ram, caught in a thicket by its horns; offer the Ram instead of him. . . But the old man would not so, but slew his son, and half the seed of Europe, one by one.

Dit citaat is, als je het tot je laat doordringen, al schokkend genoeg, maar op de muziek van Britten, met de liefelijke stemmen van de engelen contrasterend met de duistere muziek van het symfonieorkest, de paradijselijke stemmen van het jongenskoor (Quam olim Abrahae pomisisti et semini ejus – zoals God beloofd heeft aan Abraham en zijn nageslacht, namelijk bescherming), en met het eindeloos herhaalde half the seed of Europe, one by one is het werkelijk huiveringwekkend. En dat was nog maar één moment uit het hele opus.

En ja, ook vandaag de dag sturen we nog steeds onze zonen de oorlog in. In Syrië, in de beide Korea’s, in het Midden-Oosten, op vele plaatsen in de wereld. Maar het is feitelijk erger. We hoeven niet eens gestuurd te worden om geweld te gebruiken, we doen het wel uit onszelf. Brandweerlieden, politiemannen, verpleegkundigen, medici – zij allen worden in toenemende mate bedreigd door geweld bij het uitoefenen van hun beroep, verbaal, maar ook daadwerkelijk. En vanmorgen opende Trouw met een bericht waaruit blijkt dat politici, raadsleden, kamerleden, ministers en burgemeesters ook in toenemende mate met geweld of de dreiging daarmee te maken hebben. Wie wil in godsnaam nog zo’n beroep uitoefenen? De oorlog is dicht bij huis gekomen.

We weten niet precies om hoeveel mensen dit gaat, maar het lijkt me zo langzamerhand meer dan een randverschijnsel. Waar komt al die woede, die haat dat geweld nu vandaan? Daarop heb ik uiteraard niet het uiteindelijke antwoord, maar het lijkt me dat in elk geval teleurstelling en angst voor de toekomst (onbewust) een rol spelen. Ons hele leven is ons voorgehouden, dat de wereld morgen beter zal zijn dan vandaag, dat we allemaal welvarender zullen worden, en dat er voor ons gezorgd zal worden als het een keer misgaat. Kortom, dat we zelf daarvoor eigenlijk niets hoeven te doen. Jarenlang zijn we in de watten gelegd en betutteld en werd alles voor ons geregeld. En nu blijkt dat allemaal op losse schroeven te staan, worden we ineens aangesproken op onze eigen verantwoordelijkheid en wordt de toekomst steeds onzekerder. En voor velen komt daar nog bij dat ze al die tijd niet gezien zijn en respectloos zijn behandeld, zowel thuis als op het werk. Tja, dan zou ik ook erg kwaad worden.

En hoe kan dit euvel worden bestreden? Dat is de verkeerde vraag; dit kan niet bestreden worden, want strijd is oorlog en oorkog is geweld. Natuurlijk kunnen door repressie de ergste uitwassen tijdelijk onderdrukt worden. Maar als we willen toegroeien naar een waardige wereld, dan zullen we hoe dan ook met deze mensen in contact moeten komen, en proberen te begrijpen wat hen bezielt. Een goed begin is om in contact te komen met mezelf, met de woede, onzekerheid en teleurstelling in mezelf. Dat zal me helpen de ander te zien en niet te vervallen in wij-zij denken: ik sta aan de goede kant en zij aan de verkeerde.

En daarna? Vertrouwen:

De zachte krachten zullen zeker winnen
in ’t eind — dit hoor ik als een innig fluistren
in mij: zoo ’t zweeg zou alle licht verduistren
alle warmte zou verstarren van binnen. (Henriette Roland Holst-van de Schalk.)