Categoriearchief: Politiek

Het verlangen naar een nieuw Plan.

Op weg naar een armageddon? Wij modderen vrolijk voort
(Tomas van Heste)

Op 2 maart heb ik het boek van Michiel Zonneveld aangekondigd, Het Plan van de Arbeid, en beloofd daar op terug te komen als het zou zijn verschenen. Dat is nu gebeurd op 25 april, en belofte maakt schuld. Dus ik kom er nu op terug.

Onze samenleving moddert voort sinds het tweede kabinet Kok, en gedurende de kabinetten Balkenende en Rutte. Voor zover ik kan nagaan is vrijwel geen enkele van de grote vraagstukken waar we als samenleving voor staan sindsdien echt aangepakt. In tegendeel, de prachtige samenleving die we destijds hadden is systematisch afgebroken door bezuinigingen en een volstrekt ongefundeerd geloof in de heilige markt. Eigenlijk is er maar één ding redelijk goed gegaan, en dat is het vaststellen van het deltaprogamma 2022. Ook het beleid voor natuur en biodiversiteit was aanvankelijk veelbelovend, maar wordt nu stap voor stap onderuit gehaald. Verder is het twijfelachtig of er een heldere stikstofwet komt die niet aan elkaar hangt van vage compromissen, en hetzelfde geldt voor het landbouwakkoord. De net uitgekomen voorjaarsnota is door de Raad van State afgekeurd wegens vaagheid en uitstel van duidelijke beleidsplannen (bezuinigingen). Er komt geen krachtig beleid voor asielzoekers, en ook de klimaatplannen van minister Jetten , hoewel omvangrijk, zijn het resultaat van een slap compromis. De energietransitie loopt volledig spaak doordat het stroomnet niet voldoende snel wordt uitgebreid (zoals gebruikelijk laat de centrale overheid het ook nu weer volledig afweten. De provincies of de gemeenten moeten het maar oplossen, maar die hebben uiteraard geen geld). En zo voort en zo verder. De verantwoordelijkheid hiervoor kan maar ten dele toegeschreven worden aan de genoemde kabinetten, maar ligt in hoofdzaak bij de partijen die deze regeringen vormden, en die steeds deelbelangen lieten en laten voorgaan op het algemeen belang. Ook de burgers, die deze partijen bij verkiezingen hun stem bleven geven zijn mede verantwoordelijk.

Deze situatie doet denken aan de situatie in de dertiger jaren van de vorige eeuw. Ook toen was er alom stagnatie. Het was onder die omstandigheden dat er een brilliant Plan werd gelanceerd, dat aan die situatie een einde zou kunnen maken: het Plan van de Arbeid. Hoewel het initiatief daartoe lag bij de SDAP en het NVV, werd het Plan ontworpen door min of meer onafhankelijke deskundigen. Maar desondanks werd ook toen het Plan vrijwel meteen afgeschoten door andere partijen en belangengroepen. Er was een wereldoorlog voor nodig om dat Plan uitgevoerd te krijgen. Het was toen inmiddels wel duidelijk dat de oude inrichting van de samenleving niet meer werkte. Het algemene besef van ‘Dit nooit weer’ sloeg niet alleen op het fascisme en de wereld oorlog, maar ook op de diepgaande crisis uit de dertiger jaren, die door de oudere burgers in de samenleving nog niet was vergeten. Vandaar dat de maatregelen uit het Plan op wijde steun konden rekenen, niet alleen bij de verantwoordelijke politici, welgevers en werknemers, maar ook bij de bevolking als geheel.

Ook nu leven we in een tijd van stagnatie en dreigende rampspoed. Daarom is volgens Michiel Zonneveld een nieuw Plan van de Arbeid nodig. Hij staat met dit idee niet alleen – ook elders zijn initiatieven voor een nieuw Plan in ontwikkeling. Een aanzet daartoe vinden we bijvoorbeeld bij het Sociaal Cultureel Planbureau, en bij de Wetenschappelijk Bureau’s van Groen Links en de Partij van de Arbeid. Ook de Jonge Klimaatbeweging denkt in die richting.

In mijn volgende blogs ga ik in op het Plan van Michiel Zonneveld. Intussen raad ik u aan het boek te kopen en te lezen; met name als u (met mij, of in het algemeen) mee wilt denken of praten over dit Plan. Het leest makkelijk, is maar 150 pagina’s, is niet duur (€ 15). Mocht u, omdat u erg krap in uw tijd zit, voorlopig een samenvatting willen lezen dan kan dat op https://www.planvandearbeid.nl/het-boek-is-er-2/?ref=plan-van-de-arbeid-newsletter. Wie de presentatie van het boek van Michiel Zonneveld nog wil zien kan dat doen op https://www.youtube.com/watch?v=Z9Lm7rqMZsI.

Een Europese oorlog – een gevaar voor ons allemaal.

Geef een reactie

Ik ben geen deskundige, maar ook een leek kan zien dat Oekraïne de oorlog met Rusland niet op eigen kracht kan winnen. Rusland is bijna nooit verslagen, niet door Napoleon, niet door Hitler en ook niet daarna (de enige uitzondering hierop is de nederlaag tegen Japan in 1905). Het beste wat je tegen Rusland kan bereiken is een patstelling (zoals na de eerste Tetsjeense oorlog en in Afghanistan), wat nu ook weer dreigt in Oekraïne. Er zijn drie redenen waarom Rusland niet te verslaan is: het beschikt door zijn omvang altijd over vrijwel onbeperkte financiële middelen (zelfs al is het per hoofd van de bevolking vaak armer dan zijn tegenstanders), het beschikt over een onuitputtelijk menselijk potentieel (kanonnenvoer), en het Russische volk is zo nationalistisch dat het vrijwel altijd in meerderheid achter zijn leiders staat in tijden van oorlog. Dat nationalisme wordt dan ook door de (autoritaire) leiders handig uitgebuit – vaak worden de oorlogen juist daarom begonnen – het vergroot de populariteit van de dictator. Al deze factoren spelen nu ook bij de oorlog in Oekraïne.

Bijna geen enkele oorlog eindigt met de nederlaag van een van de strijdende partijen (Een uitzondering hierop is de nederlaag van Duitsland in de 2e wereldoorlog, door de idiotie van Hitler, die op het hoogtepunt van zijn successen geen eieren voor zijn geld koos maar daarentegen een uitzichtloze oorlog met Rusland begon). Ze eindigen eigenlijk altijd in een patstelling, waarna een een wapenstilstand plaats vindt, gevolgd door onderhandelingen. Voordien probeert elk van de partijen een zo sterk mogelijke uitgangspositie te bereiken. Daardoor duurt de oorlog vaak langer dan vanuit welk gezichtspunt dan ook zinvol is, ten koste van veel bloedvergieten en onnoemelijk leed. We zien dat nu ook in Oekraïne, waarbij Oekraïne alleen maar een gunstige uitgangspositie kan bereiken met behulp van de NAVO(-landen). Die zullen daartoe steeds meer wapentuig met de daarbij behorende instructeurs leveren. Uiteindelijk zullen ze wellicht onder druk komen te staan om ook manschappen te leveren, want daaraan heeft Oekraïne een structureel tekort. Zo kan de oorlog steeds verder escaleren tot het uiteindelijk een oorlog wordt tussen de NAVO en Rusland (met de levering van de tanks is het dat nu al bijna zo), en Poetin nog maar één optie is gelaten: de inzet van atoomwapens.*)

Alle bovenstaande inzichten zijn weliswaar door mij als leek ontwikkeld, maar worden gedeeld door mensen die echt wel weten waar ze over praten, onder wie Henry Kissinger, en te onzent Maarten van Rossum, en verscheidene militaire deskundigen. Iedereen kan deze informatie uit de publieke media halen, met name als je goed tussen de de regels door leest en luistert/kijkt en je niet laat leiden door de oorlogsretoriek. Niettemin weigeren beide partijen hardnekkig te onderhandelen; ze verkeren nog in het stadium waarin ze beiden betere posities proberen te bereiken. Oekraïne wordt hierin door Europa en de NAVO gesteund. Dit leidt tot giga risico’s: zoals gezegd meer leed, verwoesting en bloedvergieten en een grotere kans op een nucleair conflict. Maar misschien nog wel het ergste van alles: al die tijd wordt er mondiaal nauwelijks energie besteed aan de ramp die ons meer dan wat ook bedreigt: de klimaat catastrofe. Alle aandacht gaat op aan het proberen de schadelijke effecten van de oorlog op economisch gebied zoveel mogelijk te beperken.

Daarom MOET er NU onderhandeld worden, en niet pas over een of anderhalf jaar. Ik ben natuurlijk niet de eerste die dit stelt, zie bijvoorbeeld de ‘golfgroep’ op 19 december, Henry Kissinger en Marli Huijer in Trouw van 1 februari j.l. Maar die oproepen bieden geen handvatten om te komen tot een rechtvaardige oplossing. Om beide partijen aan de onderhandelingstafel te krijgen, zal er eerst druk moeten worden uitgeoefend op beide partijen. Rusland zal een uitweg geboden moeten worden zodat de oorkog niet als een nederlaag zal overkomen. Naar mijn mening zal dat moeten inhouden dat ze de Krim mogen houden (daar is namelijk op historische gronden wel iets voor te zeggen **). Voorts moet ze een vrije doortocht worden gegarandeerd door Oekraïne naar de Krim (daarvoor is een bezetting van-Oost Oekraïne volstrekt onnodig – Duitsland heeft al eeuwen een vrije doortocht naar de Noordzee via Nederland). Anderzijds moet ze worden duidelijk gemaakt dat hun bezetting van een vrij land volstrekt niet acceptabel is, wat zou moeten resulteren in herstelbetalingen aan Oekraïne. Daarentegen zou Oekraïne het verlies van de Krim moeten slikken, waartegenover het het gezag over Oostelijk Oekraïne terugkrijgt***) en volstrekte autonomie tegenover Rusland, waardoor het bijvoorbeeld kan aansluiten bij de EU. Tevens ontvangt het herstelbetalingen.

Het lijkt niet waarschijnlijk dat een van beide partijen bereid is tot open onderhandelingen als niet voldaan is aan een aantal onacceptabele eisen vooraf. Daarom zullen die beide landen onder druk moeten worden gezet. De enige instantie die dat kan doen is de EU of de VN (Algemene Vergadering) – de NAVO en de VS worden door Rusland te veel gezien als partij in het conflict. Helaas heb ik geen enkele invloed op de EU en de VN. Maar misschien heeft een van mijn lezers wel relaties in die kringen, eventueel via de Nederlandse regering of Europese parlementsleden. Het zou de moeite waard zijn de bovenstaande ideeën onder hun aandacht te brengen.

*) Dat gevaar dreigt nu al na de levering van de tanks. Poetin heeft gezegd dat hij ‘nadere maatregelen’ zal nemen als de tanks Russisch grondgebied bereiken, waaronder hij ook Oostelijk Oekraïne rekent. De tanks hebben echter weinig nut als Oekraïne ze niet aldaar kan inzetten.
**) Dit is ook de mening van Harry van Bommel uit de ‘golfgroep’. Zie ook Maarten Van Rossum in: https://www.maartenonline.nl/de-wrok-van-een-mislukte-supermacht/. Dit artikel is ook in ander opzicht zeer informatief over het het conflict.
***) Er wordt vaak beweerd dat de Donbas en Loegansk eigenlijk bij Rusland zouden moeten horen, omdat het aantal ethnische Russen dat er wonen een meerderheid vormen: 80 % van de bevolking. Afgezien van het dubieuze van dit argument (in de meeste landen wonen wel ethnische minderheden) is het ook onjuist. Bij de volkstelling van 2001 woonden er in beide landsdelen minder dan 40 % ethnische Russen – dat lijkt sindsdien niet noemenswaard veranderd te zijn. Bij het referendum van 1991 stemden overigens 84 % van de Oekraïners voor onafhankelijkheid van Rusland.

En de overheid, zij moddert voort.

Geef een reactie

Bovengenoemd onderschrift komt uit een beroemd en prachtig gedicht uit 1935. J.W.F. Werumeus Buning schreef dat gedicht ter ere en verdediging van de boer, want ook toen stond de landbouw al onder druk.

In mijn vorige blog schreef ik dat de overheid bij monde van minister Van der Wal mu eindelijk de stikstofproblematiek onder ogen ziet. Helaas moet ik daar nu toch weer een kritische kanttekening bij maken.

Einstein zei het al in een andere beroemde uitspraak: je kunt een probleem niet oplossen met dezelfde methode die het probleem gecreëerd heeft. Toch is dat het wat de overheid probeert te doen. In mijn vorige blog wees ik al op het onvermogen tot leiding geven en communiceren. De overheid erkent nu het probleem, maar slaagt er niet in dat bij de wortels aan te pakken. Dat komt omdat deze overheid zelden gebruik maakt van de doorwrochte analyses en aanbevelingen die vanuit adviesorganen en vanuit het veld worden aangedragen. Ze denkt het altijd beter te weten. Haar blik wordt vertroebeld door het oor altijd te lenen aan lobbyisten vanuit het industriële bedrijfsleven (in dit geval veevoerbedrijven, transportondernemingen, industriële zuivelproducenten, kunstmest fabrieken, enz.)en de gevestigde landbouworganisatie LTO die vooral de belangen van de industriële landbouw behartigt.

Men probeert nu de stikstof problematiek aan te passen door een restrictief vergunningen beleid en het sluiten van landbouwbedrijven. Maar het zou veel beter zijn als alles zou worden ingezet op een meer extensieve vorm van landbouw bedrijven. Dat is heel eenvoudig te bereiken door een restrictief invoerbeleid in te voeren voor kunstmest en veevoer. En dat kost ook nog eens veel minder dan het bedrag dat nu voor de landbouwtransitie wordt uitgetrokken. Het geld dat dan overblijft zou kunnen worden besteed aan subsidies voor boeren die over willen stappen naar deze nieuwe vorm van landbouw, om de eerste jaren waarin er nog geen inkomsten uit die nieuwe bedrijfsvoering plaats vindt te overbruggen, en hen ook te helpen bij de aflossing van de schulden die de boeren in de afgelopen jaren door het beleid van de overheid en de banken, in het bijzonder de Rabobank, hebben moeten maken.

Deze gedachten zijn helemaal niet origineel,; ze worden vanuit het veld al jarenlang aangevoerd. Maar zoals ook in andere sectoren, de belangen van het grootkapitaal gaan altijd voor.

Het voert voor een blog als dit te ver om alle details van dit idee uiteen te zetten. Als u daarin geïnteresseerd bent leze u het voortreffelijke overzichtsartikel in De Correspondent: https://decorrespondent.nl/13608/het-kan-de-stikstofcrisis-oplossen-en-de-landbouw-perspectief-geven/1090264523040-bf85ddb1?pk_campaign=weekly , dat ook gediend heeft als een inspiratiebron voor dit blog.

U zou zich kunnen afvragen waarom ik aandacht besteed aan een probleem waar ik weinig of niets mee te maken heb, en waarvan ik eigenlijk ook weinig afweet. Ik doe dit omdat dit het eerste probleem is dat onze democratie bedreigt, en ik denk dat wij burgers de plicht hebben ons te informeren over de belangrijke kwesties die in de samenleving spelen, zodat we sterke staan bij de verdediging van die democratie.

VOLGENDE WEEK GEEN BLOG IN VERBAND MET VAKANTIE

Sic transit gloria mundi

Geef een reactie

Heel weinig mensen geven echt om vrijheid, om de waarheid, echt heel weinig. Heel weinig mensen hebben lef, het soort lef waarvan een echte democratie afhankelijk moet zijn. Zonder mensen met dat soort lef sterft een vrije samenleving of kan die niet worden gevormd (Doris Lessing).

Volgens Oswald Spengler gaan alle beschavingen na hun opkomst en bloei noodzakelijkerwijs ten gronde. Dit liet hij zien aan de hand van de volgende wereldbeschavingen: de Babylonische, de Egyptische, de Chinese, de Indische, de Indiaans-Mexicaanse, de klassieke of Grieks-Romeinse, de Arabische, Joodse en Byzantijnse. Dit idee is nader uitgewerkt door Arnold Toynbee. Later is dit idee beschreven voor imperia: natiestaten die hun invloed behalve over hun eigen grondgebied uitstrekken over vele landen en grondgebieden elders. Voorbeelden hiervan zijn het Romeinse rijk, de Verenigde Nederlanden vanaf de 17e eeuw en het Britse Verenigd Koninkrijk vanaf de 18e eeuw. De wet van opkomst en ondergang is in deze gevallen duidelijk gebleken, al zijn er in het geval van Engeland en Nederland wel welvarende naties overgebleven.

Hedendaagse imperia zijn Rusland, China en de Verenigde Staten. Rusland is duidelijk in verval, terwijl dat wellicht ook zo is voor de Verenigde Staten (zie mijn vorige blog). Wat China betreft is de toekomst onduidelijk – het krijgt wel een enorme klap door zijn rigide Covid-beleid en zijn partijkiezen voor Rusland.

Steeds wordt het verval van de beschavingen en imperia ingeluid door een paar duidelijke symptomen: toenemende social-economische ongelijkheid, corruptie, verzwakking van het bestuur, toenemende autoritaire bestuursvorm, tirannie. We zien deze symptomen heden ten dage duidelijk in Rusland en de VS, in mindere mate ook in China.

Kan de Europese cultuur zich redden temidden van deze ontbindingsprocessen? Dat hangt af van de kracht van de democratieën in de afzonderlijke staten. Ik kan niet overzien hoe die in alle staten er voor staat, maar voor Nederland is het beeld bepaald ongunstig. In dit verband een lang citaat:

Het bestuur gooit problemen jarenlang bewust over allerlei schuttingen, en moet nu verbaasd constateren dat ze niet vanzelf zijn opgelost. Zo ontstaan er onmenselijke toestanden in de asielopvang en in de jeugdzorg, zijn er onvoldoende ic-bedden, worden kinderen uit huis geplaatst zonder dat goede zorg gewaarborgd is, blijft het toeslagenschandaal dooretteren, worden de Groningers geschoffeerd, moeten rechters eraan te pas komen om de overheid aan haar eigen stikstofregels te houden en kopen ouders bijlessen in om hun kinderen door het examen te helpen – ‘een patroon van onvermogen’, aldus ombudsman Van Zutphen donderdag in Trouw.*)

Daaraan kan ik nog toevoegen het niet doortastend aanpakken van de problemen in de landbouw, de klimaatproblematiek in het algemeen, de vluchtelingenproblematiek, de ongelijkheidsproblematiek, enzovoort en zo verder, door u moeiteloos met andere voorbeelden uit te breiden. De kabinetten Rutte hebben geen verantwoordelijkheid genomen, maar deze afgeschoven naar lagere overheden en andere instanties in de samenleving (zonder ze daarvoor voldoende budgetten te verschaffen). Een recent voorbeeld is weer hoe minister Kuipers de verantwoordelijkheid voor een robuust Covid-beleid neerlegt in de samenleving.

De rijksoverheid in Nederland levert niet. Mocht dat in de nabije toekomst veranderen, en de overheid de problemen in de samenleving wel echt gaan aanpakken, dan zal ze enorme weerstanden oproepen. Het is maar de vraag of deze regering dat zal overleven en de verkiezingen in 2023 en 2025 dan kan winnen. We zullen zien.

Geen wonder dat onze democratie in een crisis verkeert – misschien nog niet zo erg als in de VS, maar wat niet is kan komen.

*) Column Stevo Akkerman in Trouw, 13 mei 2022.

Code Rood II

Geef een reactie

Het fascisme, als het ooit terugkeert, zal het zich ongetwijfeld aandienen in het gewaad van het antifascisme (Jacques Presser *)

Onze democratie is in gevaar. Acuut is het gevaar in Amerika, met name als de democraten de verkiezingen in november verliezen. Het is nu al zo dat ‘de grote leugen’ (de verkiezingen van 2020 zijn Trump ontstolen) aangehangen wordt door een groot deel van de Amerikanen (in elk geval door de helft van de replublikeinse kiezers. Hoeveel democraten en partijlozen die leugen aanhangen is me niet bekend). Maar ernstiger is dat veruit de meeste republikeinen alles in het werk stellen om te voorkomen dat gekleurde mensen gaan stemmen: gerrymandering, wetgeving die registratie van kiezers bemoeilijkt en plannen om kiezers bij de stembureau’s te intimideren of zelfs te molesteren. Vooruitstrevende kandidaten (voor het congres, de senaat, als gouverneur of voor de staatsparlementen) worden met alle mogelijke middelen belaagd: bedreigingen, ook van familieleden, scheldkanonades in de sociale’ media, enz.) en dat geldt ook voor de ‘secretaries of state’ die in elke staat de verkiezingsuitslag moeten vaststellen. In 10 staten worden ze onder druk gezet om de uitslag hoe dan ook in het voordeel van de republikeinen vast te stellen, ongeacht de werkelijke resultaten. Door de rechterlijke macht wordt hier vooralsnog niet tegen opgetreden. In juni verschijnt het rapport van de commissie die de bestorming van het Capitool begin 2021 onderzoekt – of dit veel gevolgen zal hebben wordt betwijfeld.

Als de Amerikaans democratie zou vallen is het maar de vraag of de Europese democratieën het in de wereld zullen volhouden. Nu al worden deze van binnenuit bedreigd en van buitenaf aangevallen. Éen voorbeeld: Frank Westerman laat in NRC Magazine (Mei 2022) zien hoe in Servië de hele bevolking als een man (en een groot aantal vrouwen) achter Poetin staat: ‘die immers het fascistische westen bestrijdt’. Met betrekking tot de klimaatcrisis, waar ik sinds de tachtiger jaren pessimistisch over was, is mij vaak alarmisme verweten. Dat zou me nu weer kunnen overkomen, maar dan ik ben in goed gezelschap.(Zie Humanity Rising op You Tube, afleveringen 462 t/m 466).

Als de democratieën zouden vallen is het onmogelijk de problemen van deze tijd aan te pakken. Hannah Arendt, geciteerd door Tamara de Waal in ‘De Groene’ van vorige week, stelt dat de kern van de totalitaire ideologie is: ‘Alles is mogelijk’. Dit klinkt als een positief credo (daarom is het totalitarisme zo aantrekkelijk: ‘Ik, de leider, los alle problemen voor je op’), maar er is weinig zo gevaarlijk als dit uitgangspunt. Het betekent in de praktijk vooral dat alles verwoest kan worden (zie Hitler, Stalin, Poetin, en Ki bij de Oeigoeren, enzovoort).

Deze gedachtengang zette mij aan het denken. Is er iets wat ik kan doen om het tij te keren? Ik besef wel dat ik als burger mede verantwoordelijk ben voor de samenleving die we creëren. Hoe deze verantwoordelijkheid ten volle waar te maken? Daar ben ik nog niet uit.

*) Presser zei dat bij mijn weten al eind veertiger jaren. Wonderlijk vooruitziende blik: zie Milosevic en Poetin)

Hoogmoed

2 reacties

Is dit een blog van een knorrige oude man die zegt dat vroeg alles beter was? Lees dit blog en oordeel zelf.

In mijn jeugd werd me geleerd dat we in een begenadigd, superieur land(je) leefden. Er kwam geen echte armoede in voor (in elk geval geen honger). We hadden een van de beste gezondheidszorgstelsels ter wereld (nou ja. . . er waren wat wachtlijsten, en het onderscheid fonds/particulier was ook niet ideaal, maar dat was bijzaak). We hadden de beste bedrijven ter wereld, die leidend waren op hun terrein, en een goed personeelsbeleid hadden (Shell, Unilever, Hoogovens, KLM , NS, Stork, Philips, en later Daf/VDL, DSM en ASML). We hadden een prima post- en girodienst. Een efficiënte en humane belastingdienst, een van de beste ter wereld. Een uitstekend OV systeem. Ons onderwijsstelsel werd superieur geacht, en inderdaad scoorde onze jeugd op internationale lijstjes heel goed. We hadden de beste waterstaat en de meest efficiënte landbouw. We waren leidend in de wereldhandel en op verschillende wetenschapsgebieden. In verschillende sporten bereikten we de wereldtop: zwemmen, schaatsen, voetbal, judo, hockey, korfbal. . . waarin een klein land groot kan zijn! Het leidde tot een natuurlijk gevoel van nationale superioriteit.

Toen kwamen er wat barstjes in dat beeld. Het begong met de domme, rampzalige en misdadige oorlog in Indonesië. Daarover heen kwam de watersnoodramp in 1953 – was onze waterlinie wel zo goed? (maar dat leidde uiteindelijk tot een opnieuw superieur nieuw deltaplan). Toen kwam Sebrenica. En later het bombardement op Hawija. En sindsdien is het eigenlijk alleen maar slechter gegaan.

Nog steeds zijn we in een aantal zaken kampioen.Zo zijn we een van de meest efficiente belasting paradijzen ter wereld voor het witwassen van geld en het ontduiken van belastingen. We hebben de leidende rol in de drugscriminaliteit van Italië overgenomen. We zijn intussen recordhouder als het gaat om de tijd die we nodig hebben voor het vormen van een wettige regering. We hebben de meest hardvochtige en onrechtvaardige belastingdienst ter wereld (niet corrupt, dat is waar). Onze Raad van State is de belastingdienst daarin gevolgd. In Europa heeft Nederland dankzij Ruttes opstelling ten aanzien van het Corona herstelfonds en de migratieproblematiek de reputatie gekregen van het meest onbarmhartige land. Op klimaatgebied is Nederland in Europa het slechtste jongetje van de klas. In een aantal andere zaken behoren we thans tot de grauwe middelmaat: onderwijs, gezondheidszorg, defensie (we kunnen geen enkele missie meer aannemen), openbare orde, rechterlijke macht, OV. Maar we zijn nog steeds een van de rijkste landen ter wereld, en ASML, DSM en VDL bestaan nog.

Op de oorzaken van dit verval wil ik hier niet ingaan (lees het artikel van Mathieu Segers in De Groene Amsterdammer van 17 november, dat als inspiratie diende voor dit blog). Hier wil ik alleen benadrukken dat het gevoel van superioriteit dat we hadden over Nederland, en dat afstraalde op onszelf als Nederlander (een superieur mensensoort) met het verval van Nederland niet verdwenen is. Maar daar is nu geen basis meer voor (zo die er al ooit was), en dan ontaardt dit gevoel van superioriteit in hoogmoed. Rutte geeft ons daarin het voorbeeld: hij heeft in alle opzichten als regeringsleider gefaald (behalve in het overleven), en is niettemin van mening dat hij de beste persoon is om de problemen op te lossen. Kennelijk volgen we hem daarin als burger en kiezer.

Ik heb me natuurlijk afgevraagd wat mijn eigen rol in dit alles is. Ik ben en voel me een Nederlander en ben graag trots op mijn land. Ik vind het mooi als het Wilhelmus gespeeld wordt en de vlag wordt gehesen. Dat is eigenlijk heel vreemd, want ik waardeer patriottisme, laat staan chauvinisme, niet positief. Maar kennelijk maakt het deel uit van mijn persoonlijkheid. Ben ik dan ook hoogmoedig? Misschien wel, maar in alle eerlijkheid meen ik te mogen zeggen dat mijn hoogmoed niet voortkomt uit mijn patriottisme. Maar het is goed om waakzaam te blijven, want hoogmoed komt inderdaad vaak voor de val.

Bart Jan van Ettekoven, de hoogste bestuursrechter van het land. Van Ettekoven is diep door het stof gegaan over het falen van de Raad van State in een interview in Trouw d.d. 20 november. De foto straalt niettemin een (te?) grote mate van zelfverzekerdheid uit. Ik vond het een goede illustratie van ons zelfbeeld als Nederlander. (Beeld Werry Crone)

Tot elke prijs.

Geef een reactie

I have nothing to offer but blood, toil, tears and sweat.
(Winston Churchill)

Naar aanleiding van een aantal artikelen in De Groene Amsterdammer en NRC van vorige week kom ik te spreken over het volgende.

Volgens mij hebben veel politici geen flauw idee van de werkelijkheid, de context waarin ze beleid moeten voeren. Althans ze geven daarvan geen blijk in hun publieke optreden. Ik geef drie voorbeelden. Het eerste op het gebied van klimaat. Hier ken ik maar twee politici van wie ik vermoed dat ze weten waarover ze praten: Bas Eickhout (europarlementariër) en Esther Ouwehand (2e kamerlid). Over Frans Timmermans twijfel ik. Het plan dat hij namens de Europese Commissie lanceert, hoe radicaal ook, gaat lang niet ver genoeg om het klimaatprobleem werkelijk aan te pakken, terwijl hij dat wel beweert. Maar misschien weet hij wel beter, maar denkt hij alleen op deze manier nog voldoende te bereiken. Ik geloof daar niet in, maar dat terzijde. Wetenschappers worden wanhopig van alle politici die hun waarschuwingen niet serieus nemen (hoofdredactioneel commentaar en artikel van Jaap Tielbeke in De Groene). “Je zou Rutte wel eens wat klimaatangst willen toewensen.” (Jurriën Hamer in Trouw van Dinsdag)

Een tweede voorbeeld ligt op het gebied van de migratieproblematiek. Politici denken dat criminele netwerken van mensensmokkelaars de oversteek over zee in stand houden. Maar althans op de oversteek van West-Afrika naar de Canarische eilanden is daar geen sprake van. De migratiegolf wordt door de bevolking van Gambia en Senegal spontaan georganiseerd – daar komt geen crimineel aan te pas. Waarschijnlijk geldt hetzelfde voor overteek over de Middellandse Zee. (artikel van Lex Rietman in De Groene)

Een derde voorbeeld ligt op het gebied van de misdaadbestrijding, met name de bestrijding van de grote drugskartels. Waar je geen politicus over hoort is dat Nederland intussen ‘het rottende hart’ op dat gebied in Europa is, en dat dit komt door het financiële en fiscale systeem systeem dat we in stand houden op de Zuidas. Ondanks enkele beperkte maatregelen kan je Nederland op één lijn stellen met de beruchte belastingparadijzen. Dat maakt het mogelijk om alle zwart verdiende gelden door drugshandel hier moeiteloos wit te wassen. Onze politie doet verdienstelijk werk op dit gebied, maar met ons huidige financiële en fiscale stelsel is het dweilen met een aantal kranen open. De moorden op Martin Kok, Derk Wiersum, Peter R. de Vries en de broer van Nabil N. zijn slechts het topje van de ijsberg. (artikel van de gerenommeerde Italiaanse misdaad journalist Roberto Silviano in Opinie en Debat van NRC van afgelopen zaterdag en van Emile Kolthoff in De Groene).

Er zijn waarschijnlijk moeiteloos meer voorbeelden te bedenken, bijvoorbeeld op het gebied van de stikstofproblematiek, het windmolenbeleid, de aardbevingsschade in Groningen, kernenergie, tot voor kort de kinder- en jeugdzorg, CO2 opslag onder de grond, de situatie bij defensie, en zo meer en zo verder. Soms denk je: zouden ze nu echt niet beter weten, of doen ze maar aslof? Hoe dit zij, we kunnen geen vertrouwen in onze politici verwachten als ze zo duidelijk en zo vaak de plank mis slaan. Er zijn natuurlijk ook wel enkele politicic die op hun terreinen wel op de hoogte zijn (Pieter Omtzigt, Renske Leijten en wellicht enkele anderen) maar ze vormen de minderheid.

Ik geloof niet in leiders die de werkelijkheid ontkennen, of voor het publiek verdoezelen, en ik denk dat ik dat gemeen heb met het overgrote deel van de bevolking. Juist het beestje bij de naam noemen kan mensen danig motiveren. Een beroemd voorbeeld uit de geschiedenis is de rede van Churchill bij de aanvang van de tweede wereldoorlog; zie het citaat hierboven. Maar hij voegde er een visie aan toe – alleen dan motiveert het: You ask, what is our aim? I can answer in one word: Victory. Victory at all costs—Victory in spite of all terror—Victory, however long and hard the road may be, for without victory there is no survival. Wat is het doel in onze tijd, bijvoorbeeld in relatie met de klimaatontwrichting? Ik zou eveneens zeggen: de overwinning tot elke prijs, hoe lang en moeilijk de weg ook moge zijn, want daarzonder there is no survival. Overwinning in dit geval betekent niet dat we de klimaatverandering hebben overwonnen, maar dat we onszelf hebben overwonnen en individueel en collectief hebben gedaan wat werkelijk nodig is, en de prijs vrijwillig hebben betaald, zoals de Britten deden in de tweede wereldoorlog. Ik laat het aan ieders fantasie over wat die prijs zal zijn.

Im Westen nichts Neues

Geef een reactie

All that is necessary for the triumph of evil is that good people do nothing (tatoeage op de rechterschouder van Peter R. de Vries)

Wat een maand hebben we achter de rug. Een hittegolf in West Amerika en Canada, die aan een miljardzeedieren en honderden mensen het leven heeft gekost (o.a. in Vancouver en Phoenix), ten gevolge waarvan het stadje Lytton voor 90 % is afgebrand. De zalm in de Sacramento rivier is ten gevolge van de hitte ten dode opgeschreven. Verder zorgt de extreme droogte in Californië voor mislukte oogsten en nieuwe bosbranden. Ook in Pakistan mislukt de oogst. De tropische storm Elsa, die ongebruikelijk vroeg in het storm seizoen kwam, heeft begin juli voor de eerste doden gezorgd en veroorzaakte medio juli overstromingen in New York. En tenslotte uitzonderlijke stortregens en Duitsland, Oostenrijk, België en Zuid Limburg, met alleen in Duitsland al bijna tweehonderd doden. Dit is nog maar een fractie van wat er dagelijks plaats vindt. Al deze verschijnselen worden met grote waarschijnlijkheid toegeschreven aan de klimaatverandering. Zelfs ‘onze’ weerman Peter Kuipers Munneke, die altijd uiterst voorzichtig is geweest met het afleiden van extreme weersverschijnselen uit de opwarming van de aarde, is nu toch ook van mening dat de opwarming de meest voor de hand liggende verklaring biedt.

Te midden van deze door de mens veroorzaakte natuurverschijnselen verschenen deze maand twee belangrijke stukken: een uitgelekt IPCC rapport, waarover ik op 1 juli heb geschreven, en waarop ik nu niet verder inga, en de beleidsvoorstellen van de Europese Commissie, gepresenteerd door Frans Timmermans. Bijzonder knap hoe Timmermans het voor elkaar heeft gekregen dat de gehele Europese zich achter zijn voorstellen opstelt.

De reacties op zijn voorstellen waren volstrekt voorspelbaar. Vrijwel niemand is het met zijn voorstellen eens. De reacties vallen in vier groepen uiteen. De eerste groep, voornamelijk bestaand uit een groot deel van het bedrijfsleven en een aantal lidstaten vinden dat het allemaal veel te ver en te snel gaat (zouden hun leiders niet weten wat er werkelijk aan de hand is met het klimaat? Dat zou vreemd zijn, omdat we de gevolgen van de klimaatcrisis – pas bij 1,2 ˚opwarming! – de afgelopen maand met eigen ogen hebben kunnen aanschouwen. Als men echter wel op de hoogte is, dan is hun reactie wat mij betreft kwaadaardig – zie het citaat van Peter R. de Vries hierboven. Ik vraag me wel eens af wat ze aan hun kinderen/tieners antwoorden als die aan de ontbijttafel vragen: “Papa, wat doe jij eigenlijk tegen de opwarming van de aarde?”). De tweede groep, vooral bestaand uit natuurorganisaties, deskundigen en actieve burgers die zich in het klimaatprobleem verdiept hebben, vinden dat het te weinig is en niet ver genoeg gaat. De derde groep staat er in principe wel achter, mits er op hun eigen terrein maar uitzonderingen worden gemaakt (bij elkaar zijn dat ongeveer alle terreinen die zich denken laten). De vierde groep zal het allemaal een zorg zijn. Dat zijn de onverschilligen, of zij die het allemaal boven de pet gaat. Misschien zijn er ook wel mensen en organisaties die de voorstellen zonder meer onderschrijven (bijvoorbeeld de slachtoffers van de overstromingsrampen), maar hun reacties heb ik nog niet vernomen.

Het antwoord van Timmermans op al deze reacties: “Het is nu eenmaal zo dat we een wettelijke doelstelling hebben van 55 % minder uitstoot in 2030. . . We hebben geen keus als we de doelstelling willen halen. Je kunt er niets van afknabbelen. Je kunt er hooguit iets anders instoppen.” Op zichzelf is dat natuurlijk een valide argument, maar redelijke argumenten sorteren op dit terrein (en ook op andere terreinen trouwens) weinig effect; dat heeft het verleden wel bewezen. Ik vraag me af waarom hij niet zegt: “Als we nog enige kans willen maken de 3˚opwarming met alle rampzaligheid van dien te vermijden dan is dit pakket wel het minste wat we kunnen doen.” Zou hij dat niet weten, of denkt hij door dit feit te verhullen meer te bereiken?

Zelf heb ik ook de neiging mijn schouders op te halen. Voor mij is het allemaal oud nieuws, en zoals ik zei: de reacties zijn volstrekt voorspelbaar. Ik ben in het verleden vaak weggezet als doemdenker of alarmist, maar zelf heb ik me altijd meer gezien als realist. (De lezer oordele zelf). En ik denk dat je als politicus en als burger er altijd beter aan doet bij elk probleem de feiten onder ogen te zien – ook al kan dat op korte termijn mensen afschrikken. Op langere termijn word je dan echter geloofwaardiger en invloedrijker. Vandaar dat ik het ook niet bij schouderophalen wil laten. Ik zal me blijven uitspreken. Per slot van rekening weten we natuurlijk niet met zekerheid wat de toekomst brengen zal. De toekomst heeft er altijd tegelijkertijd rampzalig en prachtig uitgezien – dat is nu niet anders. Weshalve we ook in ons bewustzijn lelijkheid en schoonheid, goedheid en het kwade, treurigheid en vreugde naast elkaar kunnen laten bestaan.

Quo usque tandem?

Geef een reactie

Waar was de kamer? Waar waren de kiezers?

Ach, waren alle menschen wijs en wilden daarbij wel, de aerd waer haer een Paradijs! Nu isse meest een hel. (Dirk Camphuysen)

Er is de laatste tijd veel – terechte – kritiek op Rutte, op zijn kabinet, op het toeslagenbeleid en het Coronabeleid van de regering. Er is zoveel over geschreven dat ik er eigenlijk aan voorbij had willen gaan – maar nu heb ik toch besloten het in een wat breder perspectief te plaatsen. Er is namelijk wel wat meer aan de hand. Maar om daar iets zinnigs over te zeggen heb ik deze keer een wat langer blog nodig (bijna 1000 woorden!). Mijn excuses daarvoor.

Laten we beginnen met eens een (onvolledige) lijst te maken van wat er allemaal is misgegaan tijdens de kabinetten Kok I en II, Balkenende I-IV en Rutte I-III.

het omarmen van de neo-liberale ideologie: het primaat van economische groei en de heilzame werking van de gedereguleerde markt wat geleid heeft tot een vergroting van de kloof tussen arm en rijk, en tot een onherstelbare milieuschade
de onderschatting van de klimaatproblematiek en daardoor een volstrekt ontoereikend klimaatbeleid
het laten bouwen van nieuwe kolencentrales in 2015 en 2016, toen kolencentrales allang uitgefaseerd moesten worden. Dat gaat de belastingbetaler nu miljarden aan schadevergoeding kosten, als ze weer moeten sluiten
de onverstandige en overmatige bezuinigingen na de kredietcrisis van 2008 (tegen het advies van veel gezaghebbende economen in)
een onderschatting van de betekenis van cultuur voor onze samenleving
het over de schutting gooien naar de gemeenten van veel rijkstaken op het gebied van zorg, soiale voorzieningen en ruimtelijke ordening (natuur, woningbouw) en tegelijkertijd verwachten en eisen dat de taken voor veel minder geld toch goed uitgevoerd konden/moesten worden
het laten ontstaan en gedeeltelijk creëren van een volstrekt verziekte woningmarkt (zie ook mijn blog van vorige week)
een mislukt arbeidsmarkt beleid, resulterend in het ‘flexwerkers-probleem’
een ongecoördineerd en grotendeels mislukt bezuinigingsbeleid bij defensie
idem bij de belastingdienst, en door een te ruimhartig ontslagvergoedingen beleid te veel competente ambtenaren laten vertrekken, waardoor een van de beste belastingdiensten ter wereld zich ontwikkelde tot een zeer middelmatig functionerende dienst
het gebruiken van schijnbaar gerecycelde grond voor dijkaanleg en bouwrijp maken van gronden, waardoor nu tientallen landbouw- en natuurgebieden in Nederland ernstig en wellicht onherstelbaar vervuild zijn
een onbarmhartige immigratie politiek, een hardvochtige IND en het afschaffen van de discretionaire bevoegdheid van de minister
een keiharde fraude wet, en de daaruit voortvloeiende toeslagaffaire. Uit de deze week vrijgegeven notulen blijkt bovendien een nare mentaliteit: voorkomen van reputatieschade en proberen de zaak klein te houden gaat boven het nemen van verantwoordelijkheid en medegevoel met de gedupeerden.
een droevige (niet-)afwikkeling van de aardbevingsschade in Groningen
een aanvankelijk redelijk goed crisisbeleid aangaande de pandemie dat ontaardt in willekeur, onoverzichtelijkheid en gebrek aan vertrouwen. Een weinig doortastend beleid aangaande het vliegverkeer en de daarmee samenhangende quarantaine maatregelen leidt to een ‘dweilen met de kraan open’ (Marion Koopmans in Trouw)
een volkomen falend stikstofbeleid
halfslachtige maatregelen tegen onfatsoenlijke belastingconstructies van multinationals
een volstrekt onvoldoende budget voor de controlerende rol van de 2e kamer (die namelijk deskundigen moet kunnen raadplegen om die rol goed te kunnen vervullen).
enzovoort, enzovoort, enzovoort – u kunt de lijst zelf moeiteloos aanvullen.

U ziet, de voorliggende lastige vraagstukken zijn slechts kosmetisch behandeld. De kern van de problemen is niet benoemd noch aangepakt.

Hebben die achtereenvolgende kabinetten dan niets goed gedaan? Het enige dat ik kan bedenken is de cultuuromslag die de kabinetten Kok hebben bewerkstelligd op het gebied van euthanasie en homohuwelijk, alsmede het saneren van de volledig uit de hand gelopen WAO. En natuurlijk het sluiten van het Groningse gasveld door een latere regering. Maar verder schiet me niets te binnen (wat natuurlijk niet betekent dat er niet meer kan zijn). Tekenend is dat dit kabinet geen voorstellen weet te verzinnen voor het Europese Corona herstelfonds (Nederland heeft recht op 5,4 miljard euro).

Hoe komt het dat een ooit goed functionerend land zo afzakt? Daarvoor zijn verschillende oorzaken aan te voeren, en dat is in de afgelopen maanden dan ook al veelvuldig gedaan. Ik noem: de bestuursstijl (waaronder de ‘Rutte-doctrine’; alles binnenkamers bedisselen) – zie ook het eerste punt hierboven; de rol van de Tweede Kamer, die zich meer bemoeit met (details van de) wetgeving dan bezig is de wetgever te controleren, en de leden waarvan lijden aan scoringsdrift voor de bühne; een ‘debat’ cultuur die meer en meer op de man speelt in plaats van serieus in te gaan op onderwerpen (zowel in de politiek als in de samenleving als geheel); een gebrek aan strategische visie bij onze bestuurders; een gebrek aan moed en verantwoordelijkheid nemen bij onze bestuurders; een bevolking die het bovengenoemde regeringsbeleid bij de verkiezingen beloont, of anders zijn stem geeft aan populistische partijen met niet werkende oplossingen (elk land krijgt de leiding die het verdient); enzovoort. Ook dit lijstje kunt u moeiteloos aanvullen, en dat verklaart allemaal niets. Ik denk dat deze analyses alle lijden aan een zekere mate van oppervlakkigheid en dat het allemaal wat dieper ligt.

Hoe lang zal dit nog doorgaan (quo usque tandem)? Uit de afhandeling van de toeslagenaffaire blijkt dat er totnutoe nog niets geleerd is. Opnieuw wordt er niet geluisterd naar adviezen vanuit de organisatie en wordt het personeel zodanig onder druk gezet dat het wegloopt. Opnieuw zijn er beloftes gedaan die niet waargemaakt kunnen worden omdat er geen rekening is gehouden met uitvoeringsproblemen. Opnieuw wordt de wet overtreden.*) Uit dit alles blijkt incompetentie bij de politici. Ik zie die competentie eerlijk gezegd ook niet bij die politici die nu niet aan de knoppen zitten. Dit land lijkt onregeerbaar geworden. Wat ik mis, bij onze managers (leiders wil ik ze niet noemen), mijn medeburgers en bij mezelf, is wijsheid. Maar wat is wijsheid? En hoe bevorderen we die? Daarover een volgende keer.

*) Zie voorpagina Trouw van vandaag.

Ik worstel en kom niet boven.

1 reactie

Bij de laatste verkiezingen waren aanvankelijk bijna 10 % van de poststemmen ongeldig. Nadat er de hand werd gelicht met de formele regels, zonder dat de anonimiteit van de stemmers in gevaar kwam, bleef er twee tot drie procent ongeldige stemmen over.*) Ik heb zelf per post gestemd, en naar mijn beste weten zat ik niet bij die 10 %. Ik vond de schriftelijke instructie uitermate helder: in eenvoudige bewoordingen, en stap voor stap, en elke stap typografisch duidelijk van de volgende stap onderscheiden. Hoe kan het dan fout gaan, zou je denken.

Iets anders. Als je in Nederland als asielzoeker een verblijfsvergunning krijgt (in het jargon: je wordt dan statushouder) wordt je een woning toegewezen. Dan moet je talloze formulieren doorlezen of invullen: huurcontract, verklaring dat je de huur zult betalen, aanvraag uitkering, aanvraag energie en water, aanvraag zorgverzekering, aanvraag stadspas, aanvraag lening, verklaring dat je de lening zult terugbetalen, machtiging aan de gemeente om bepaalde bedragen in te houden op je uitkering, enzovoort. Sommige formulieren beslaan wel vijf pagina’s. Dat invullen gaat eigenlijk altijd goed, omdat de gemeenteambtenaren dat grotendeels voor je doen, en het dan met je doornemen om te kijken of het klopt. Ik ben daar als woonvrijwilliger van Vluchtelingenwerk bij aanwezig, en zie hoe ingewikkeld dat allemaal is. Er zou geen sprake van zijn dat dit allemaal goed zou gaan als de gemeenteambtenaren je daar niet bij zouden helpen; en zelfs dan is soms nog een nadere uitleg van een (telefonische ) tolk of van de woonvrijwilliger nodig.

Voor mij is het op grond van deze twee ervaringen volstrekt duidelijk geworden waarom er zoveel fouten worden gemaakt bij het invullen van aanvragen voor bijstand of toeslagen: huurtoeslag, zorgtoeslag, toeslag kinderopvang, kinderbijslag. Er staat een – voor mij! – duidelijke instructie op de website van de belastingdienst, inclusief verwijsadressen waar je hulp kunt krijgen. Maar die toelichting is voor die mensen die hem nodig hebben te ingewikkeld. Dus worden er fouten gemaakt, en dan word je in dit land aangeklaagd voor fraude. Maar in dit land is 15 % van de bevolking laaggeletterd, en dan heb ik het nog niet over de tallozen die onze taal onvoldoende meester zijn. Zij kunnen die formulieren niet foutloos invullen. Overigens worden ook de formulieren die vluchtelingen bij aankomst moeten invullen vaak verkeerd ingevuld, wat kan leiden tot een ten onrechte afwijzen van de asielaanvraag. Daar is vaak dan niets meer aan te doen.

Deze concrete problemen zijn op korte termijn op te lossen door als standaardprocedure in te voeren dat alle formulieren aan de balie ten stadhuize moeten worden ingevuld. Dat kost natuurlijk geld, en dat zal dus niet gebeuren (alsof alle correcties en rechtszaken geen geld kosten. . ). Maar structureel is hier een ander probleem aan de orde. Hoe bereiken we deze onderste laag van de samenleving, zodat ze meedenken over de koers van waar we met deze wereld naar toe willen? Dat lijkt me een voorwaarde voor het goed functioneren van de democratie. Zelf worstel ik ook met dit probleem. Mijn blogs, artikelen en boeken worden voornamelijk gelezen door mensen die het in grote lijnen met me eens zijn; de anderen kan ik niet bereiken, laat staan de laag opgeleiden in deze samenleving.

Uitermate onbevredigend. Voor adviezen ter zake houd ik me aanbevolen.

© https://nl.aliexpress.com/i/4001069802013.html

*) Bij nader onderzoek, gepubliceerd op 9 april, bleek nog 6 % van de poststemmen ongeldig te zijn – dat is gelijk aan één kamerzetel. Het is niet erg waarschijnlijk dat de uitslag van de verkiezingen hierdoor radicaal beïnvloed is – hoewel dat misschien wel zo zou kunnen zijn met betrekking tot voorkeursstemmen.