Categoriearchief: Spiritualiteit

Sum ergo cogito. I am, therefore I think.

Cogito ergo sum, I think, therefore I am, said Descartes. But for me it is more: I am, therefore I think. Most of what I think is completely futile or nonsense, and more often than not is a nuisance or setback in daily life. My guess is that this is true for most people, especially those who have responsible positions in society. This may be one of the reasons why our society is such a mess. Actually it is a miracle that so much is still working reasonably.

Just imagine that for a moment my thinking process would stop. Then still I should be. However it would be empty in my head. My attention would break free. That would make it possible to listen. I then should hear an enormous amount of sounds. This world if full of noise. But beyond this noise is the silence that, by definition, one cannot hear. Nevertheless I still can experience it, and if I cannot experience it, I can imagine it. The silence within, and the silence around, the all-permeating Silence.

And then, focussing on and being in this Silence for some time, a miracle could happen. Images and words could come forward. I should connect with my source. And maybe I should connect with my deepest values: awe, respect, open-mindedness, freedom, compassion, courage, beauty. These are words, and at the same time states of mind and heart. The words are mere symbols.

And then the thinking will start again, but now it is on a deeper level, based on my deepest values. More focussed. It will move me to valuable action. I think, therefore I act, I create. Cogito ergo ago. Cogito ergo creo.

I glady invite you to to join me on my path. It may bring us peace of mind, and help us to make a difference in the world. Cogitamus ergo creamus. We think, therefore we create.

(I apologize for mistakes in my English. Blogs are cursory – not stuff for correction by a native speaker)

Valse hoop en echte hoop

Geef een reactie

Dit is een ingezonden brief die ik naar Trouw heb opgestuurd. Ze zullen hem waarschijnlijk niet plaatsen, omndat ik intussen ontdekt heb dat ze alleen maar brieven plaatsen tot 150 woorden, en dit zijn er 230. Jammer, maar helaas.

Klimaatjagers.

In Trouw van woensdag schrijft Willem Pekelder een goede recensie over het programma ‘Klimaatjagers’ van de VPRO. Citaat: “Vrolijk word je er niet van.” En verderop: “Je vraagt je wel af: is er nog wat aan die klimaatverandering te doen of zijn we reddeloos verloren? Gelukkig kregen we op die vraag een optimistisch antwoord. Abott: “Zelfs nu kunnen we het proces nog keren als we minder fossiele brandstoffen gaan gebruiken”.”

Helaas heeft Abott daarin ongelijk. Zelfs als we nu alle uitstoot door het gebruik van fossiele brandstoffen zouden stoppen, wat natuurlijk niet kan, en we ook niet zullen doen, dan gaat het proces van opwarming nog minstens een eeuw door. Dat blijkt ook uit de uitzending zelf: die laat zien dat we op sommige punten de zogenaamde kantelpunten (tipping points) voorbij zijn. Het proces heeft een eigen momentum gekregen.

Ons op valse hoop baseren heeft nog nooit iemand goed gedaan. Hoop hangt niet af van wat er in de wereld gebeurt, zoals Vaclav Havel eens zei, maar is een kwaliteit van de ziel. Echte hoop is gelegen in het bewustzijn dat we ieder voor onszelf en als mensheid altijd een keuze hebben: waardig en liefdevol met elkaar omgaan in benarde omstandigheden, en daardoor onze creativiteit mobiliseren, of, als een kat in nood, rare sprongen maken en ten onder gaan in een strijd van allen tegen allen.

Erik van Praag, Amsterdam

Naschrift: De brief is toch geplaatst op vrijdag 13 september, maar geredigeerd en ingekort. De boodschap is in Trouw nu minder krachtig en duidelijk. Tja. . .

Hoop en schoonheid in de hel.

1 reactie

Terwijl de Westerse landen doorgaan met hun neoliberale koers en dusdoende bijdragen tot een klimaatramp van ongekende omvang, heeft de rest van de wereld het te druk met elkaar de tent uitvechten. Overdreven? Nauwelijks. Hoewel oorlogen tussen landen veel minder voorkomen dan vroeger, zijn de onderlinge conflicten binnen landen omvangrijker dan ooit. Gaat het in Centraal Afrika voornamelijk om etnische conflicten, in Azië spelen religieuze conflicten een centrale rol. In Noord-Afrika en het Midden-Oosten bestrijden de moslims elkaar op leven en dood, en nu voegt ook het verre Oosten zich in de strijd. In Thailand, Birma en Sri Lanka roeren zich agressieve boeddhistische strijdgroepen, aangevoerd, je zou ook kunnen zeggen aangevuurd, door monniken. Zij bestrijden de moslims op leven en dood, en die laten zich dat natuurlijk die niet zomaar welgevallen. In allerlei andere landen smeulen conflicten, waarbij ook Hindoe’s en Christenen (de Pinkstergemeentes en aanverwante groepen) betrokken zijn. De wereld staat in brand. Was het altijd al zo erg? Ik weet het niet. Etnische en religieuze conflicten zijn van alle tijden, maar het lijkt nu wel heel massaal en heel algemeen te worden. Hoe zou dat komen? Ik zie de volgende factoren:

– armoede vormt een goede voedingsbodem

– het fundamentalisme in alle godsdiensten speelt een rol

– nieuwe communicatiemiddelen, met name de sociale media, maakt het mogelijk snel vele mensen te mobiliseren.

– regeringen en leiders in vrijwel alle landen waar dit speelt zijn corrupt en partijdig. Zelfs volledig democratisch gekozen leiders lappen, eenmaal gekozen, de regels van de democratie aan hun laars.

Moeten we dit ons aantrekken? Je zou kunnen zeggen: dat is Verweggistan, en laten ze het onderling maar uitknokken. Maar dan onderschatten we de schade die we daar direct en indirect van ondervinden: economisch, ecologisch. Ook kan de vonk ook wel makkelijk overslaan naar hier: aanslagen, instabiliteit, en zo meer. Afgezien daarvan, een beetje solidariteit met onze broeders en zuster aldaar kan ook geen kwaad.

Maar kunnen we er wat aan doen? Volgens zowel de neo-liberalen en ook een econoom als Deirde McCloskey, van andere liberale snit, is het kapitalisme de oplossing. McCloskey ziet dit kapitalisme zelfs als de bron van alle deugden. Tja, je vindt het misschien gek, maar ik geloof in geen enkele ideologie, ook niet in die van het kapitalisme, of het socialisme.

Ineens moet ik aan mijn vader denken. Als antwoord op de barbarij van het fascisme en nazisme, en uit angst voor nihilisme, ontwikkelde hij de theorie van het moderne humanisme. Niet zozeer een ideologie als wel een levensovertuiging gebaseerd op het geloof in de redelijke en zedelijke (=morele) vermogens van de mens. Mijn vader was geïnspireerd door het socialisme, en de waarden van geestelijke vrijheid, verdraagzaamheid en eerbied voor voor de persoon vormen het fundament van zijn levensovertuiging. Hij was van mening dat de humanist een opvoedkundige taak had, en dit was een van de redenen waarom hij samen met anderen het Humanistisch Verbond heeft opgericht. Maar het Humanisme heeft zich in Nederland in eenzijdig rationele richting ontwikkeld (al is er nu een kentering gaande) en is mede daarom nooit een massabeweging geworden.

Terugkijkend denk ik dat de gedrevenheid waarmee mijn vader zich inzette voor het humanisme en het Humanistisch Verbond mede een verdediging was voor de hopeloosheid die binnen in hem altijd op de loer lag. Een van zijn lijfspreuken was: “Het is onrealistisch niet te hopen”. Daar geloofde hij ook wel in, maar de spreuk had ook iets krampachtigs.

Ik zie een parallel tussen de tijd waarin mijn vader zijn gedachten over het humanisme ontwikkelde (voor en in de wereldoorlog), en de huidige tijd. We zijn als mensheid volkomen de weg kwijt. Maar toen en nu gebeuren er ook mooie dingen: wij scheppen ook schoonheid (in de kunst en in relaties) en we hebben ook lief. Bovendien is er schoonheid in de wereld, en wie daar zijn aandacht op richt valt ontroering ten deel. Soms denk ik wel eens dat schoonheids- en eenheidsbeleving zelfs toeneemt terwijl de barbarij ook toeneemt. Alsof de wereld in balans blijft, maar de extremen heftiger worden.

En intussen houd ik me maar aan de uitspraken van Vaclav Havel: Diep in onszelf dragen we het zaad van de hoop. . . . Hoop is niet hetzelfde als optimisme. Evenmin de overtuiging dat iets goed zal aflopen. Wel de zekerheid dat iets zinvol is. Ongeacht de afloop, het resultaat.

Is freemasonry a mystery school?

1 reactie

To answer this question one has to define what is a mystery school. That can be a matter of some discussion, but as far as I am concerned a mystery school is a school that fulfills the following conditions:

1. There is a founder, or authoritative leader, dead or living.

2. There is a community, physical or virtual, of autonomous individuals with a common intention: searching and being open for the mystery in life.

3. There is a doctrine, a philosophy or an ideology.

4. There is a path of initiations.

5. There are specific practices or rituals that form the methodology of the school.

Now, freemasonry doesn’t fulfill the first of these conditions, and only partially the third. We do have some ideas about reality, namely that we see the world as works under construction, and we do have a few ethical rules, but I wouldn’t call this a full fledged theory. One of the reasons for that is that freemasonry is accessible for people from all religious and political convictions and backgrounds, so in that realm we cannot have a collective vision.

So, in the most literal sense freemasonry is not a mystery school, but you certainly can experience it that way. It is up to you. The more basic question however is: do you believe that mysteries are a part of life? Or do yo believe that all life is rationally explainable? Do you believe that reality is just what we can sensorially perceive (be it sometimes only indirectly through scientific devices), or do you believe that there is a reality beyond that? Are there demons, angels, devas? How do you know?

I wish you a wonderful, mysterious day!

For those who want to know more about mystery schools, see: https://www.theedge.nu/en/more-info/mysteryschools

(I apologize for mistakes in my English. Blogs are cursory – not stuff for correction by a native speaker)

De transpersoonlijke ‘cloud’.

Geef een reactie

De onthullingen van Snowden over de spionage praktijken van de NSA hebben ons nog weer eens met de neus gedrukt op het feit dat de informatie op internet in feite openbaar is, want toegankelijk voor iedere regering en deskundige hacker. Mij persoonlijk kan het niet zoveel schelen, tot op de dag dat ik ten onrechte beschuldigd zal worden van een misdaad die ik een feite niet heb begaan. Ik heb namelijk niets te verbergen, behalve uiteraard die handelingen die ik niet verricht heb. Als die echter niettemin toch geopenbaard worden dan is daar verder weinig aan te doen, behalve een rechtszaak die tot mijn dood zal voortduren, en waarin de kans niet uitgesloten moet worden geacht dat ik postuum alsnog wordt vrijgesproken. Overigns is het een van de overwegingen waarom ik mijn persoonljke gegevens toch maar niet opsla in de cloud.

Maar ik zit met een ander probleem. Daarvoor eerst een kleine uitweiding. Aangetoond is dat onze hersenen veruit onvoldoende capaciteit hebben om al onze herinneringen (inclusief de bijbehorende beelden en emoties) te kunnen bevatten. Maar waar zijn zij dan opgeslagen? Sommige onderzoekers stellen dat het lichaam in zijn totaliteit de opslag is, maar daar is weinig bewijs voor en het lijkt me ook niet erg waarschijnlijk – en overigens geloof ik dat de capaciteit dan nog onvoldoende is, aannemende dat alle geheugeninhoud niet systematisch over alle lichaamscellen verdeeld is. Waarschijnlijker lijkt het me dat ons bewustzijn is opgeslagen in een soort geestelijke of transcendente ‘cloud’ die zich niet als materie maar als een soort informatieveld in, maar vooral ook buiten ons lichaam bevindt. Dat komt dus zeer dicht bij het begrip noösfeer, waarover Vladimir Vernadski als eerste gepubliceerd heeft, en dat bekend is geworden door het werk van Teilhard de Chardin.

Als dat zo is heeft dat een paar interessante en verreikende consequenties. In de eerste plaats betekent het dat als ons lichaam sterft, dat niet noodzakelijkerwijs betekent dat ons bewustzijn ook sterft. Dit komt overeen met de bevindingen van Pim van Lommel aangaande bijna doodservaringen (BDE), waarbij is aangetoond dat het bewustzijn nog kan voortgaan terwijl de hersenactiviteit is gestopt. In de tweede plaats betekent het dat we niet onze hersenenen zijn, maar dat de hersenen meer kunnen worden gezien als een radio-ontvanger die informatie van elders doorgeeft. (Hoe zo geen vrije wil?). Ten derde betekent het dat deze ‘cloud’ in principe voor iedereen toegankelijk is. Je kunt er vergif op innemen dat er een tijd komt waarin we net zo makkelijk toegang kunnen verkrijgen tot elkaars bewustzijn, als nu tot elkaars gegevens op internet – waarschijnlijk veel makkelijker.

Dat zal dan de realisering zijn van de werkelijke globalisering, de werkelijke eenheid, de evolutie van Gaia naar een hoger niveau van bewustzijn. Ik kan absoluut niet overzien wat dat betekent. Wat het in elk geval zal betekenen is dat ik geen geheimen meer kan hebben, voor niemand, zelf niet als ik dood ben. En of ik dat nou zo leuk vind . . . ;(

From temper tantrum to maturity.

Geef een reactie

Since the foundation in 1948 of the State of Israel, no-one, no country or organization, sanctioned Israel for the things it did. It disregarded several UN resolutions, it violated international law repeatedly, but the only responses from the outside world (apart form the Palestinians) were some paternal reprimands, with no further consequences. That reminds me of parents who, after their children do something that is not acceptable (such as, for example, throwing food, or beating other children), rebuke their children, after which nothing happens (the behavior continues). Then of course the net result is that those children in the end cannot accept any boundaries. They in a way get stuck in an age of three, when autonomy is developing and boundaries should be set.

Now something remarkable happened. The European Union decided that Israel is not allowed anymore to import goods from the occupied territories with the label Made in Israel. The label should make it clear that the goods are coming from the Westbank or Gaza. Also the special favorable income tariffs for Israelian goods will not be applied anymore to goods of Westbank or Gaza origin.

This caused a temper tantrum in Israel. Everyone (apart from some Peace groups) was very upset, angry, annoyed, indignant, irate, enraged, livid, vexed, displeased – you name it. Israel reacted as a three year old child that was never confronted with any real limits. My personal conclusion from this is that the psychological age of the state of Israel is three years.

This made me wonder. What for example is the psychological age of the United States of America? It feels as: in the midst of the teens. Dynamic, impatient, optimistic about the future, an exploring mind, exuberant, arrogant, assertive. No sense for postponing satisfaction – if I want something, I want it now.

What is the age of Europe? On the one hand we are old. Conservative, wise, rigid, haughty, skeptical, careful, spiritual, compassionate. But on the other hand the younger generation, at least the native whites, are influenced a lot by the american way of life. They are young, critical, individualistic, and they don’t easily give up. So in the end Europe is a schizy continent, at least for the time being. I think it is difficult to be a mature, flexible, open minded person in Europe. Mindfulness is a heavy assignment in both continents. This is probably why our leadership fails.

It would be interesting to estimate the ages of, say, China, India, Russia, Brasil. I personally don’t know enough of those countries to say something intelligent about it. But it would be useful knowledge if one wants to estimate the processes and outcomes of negotiations and cooperation. Real cooperation is only possible between parties that are both mature and grown up. How important that is shows the Israelian case. Anyone who wants to promote Peace negotiations between Israel and the Palestines, should know that no result can be accomplished unless the Israelians learn that boundaries exist. They will not learn that the soft way, by words alone. Only sanctions can make that clear. It doesn’t seem to me that the American government (Kerry, Obama) is seeing this.

And what should the Palestinians learn? As a result of ages of repressions they appear to me as primary school kids, who see only two possible reactions in life: submission or rebellion. They have to rediscover their own strength. If they don’t negotiations with Israelians will fail. The facilitators of the negotiations should know that as well.

(I apologize for mistakes in my English. Blogs are cursory – not stuff for correction by a native speaker)

Nature loves to hide – how to become a mystic.

1 reactie

The statement above seems to be made by Heraclitus. What it implies is that the truth, the essence of the universe, cannot be known by just perceiving the world as it shows itself. One has to look with eyes closed. You have to be a mystic to really see. Mystic comes from the Greek μυστικοζ, secret. According to Jim Garrison this word is related with the verb μυω, to close your eyes.

Why is it important to see with our eyes closed? Because by doing so we can experience unity, oneness, the connection of everything with everything and everyone. And collectively we shall find the wisdom and strength that we shall need when we shall be confronted with the geological changes caused by global warming, that will happen to us within a few decades.

So this is the time when we need mystics. Mysticism needs to come out the the hidden mystery schools, and nowadays shouldn’t be confined to a few lone wolves. So you have to become a mystic too. How can you do that?

First you have to long for the experience of the mystery. Not so difficult. Then start to contemplate about something that is really amazing, for instance the big bang, the vastness of the universe, or the birth of a child. Or look at the blue sky on a clear summer day, or at the stars at a clear summer night, far from the lights of civilization. Or let yourself be involved in a beautiful piece of art, craftsmanship or music. Start to realize that behind the material world there is both chaos and order, and an inscrutable depth. You then cannot avoid experiencing awe. Now you are a mystic. It is that easy.

The holiday season is a period when maybe you have some extra time. Cherish it. After the summer you (and we) will need the energy and the wisdom that you will have accumulated. I wish you a joyful summer full of wonder, miracles and mystery.

(I apologize for mistakes in my English. Blogs are cursory – not stuff for correction by a native speaker)

Memorial Day – is reincarnation so?

2 reacties

It is time again for my English language blog.

Today is our Memorial Day. In the course of the afternoon flags are raised until half staff position, and stay there until sunset. In the evening our King and Queen put down flowers at the National Monument at Dam Square, Amsterdam, followed by many authorities and citizens. At 8.00 p.m. a two minute period of silence is observed all over the country. Elsewhere there are silent processions to war memorials and graveyards.

This memorial day was set up after World War II and meant to commemorate the victims of war: those that were killed in battle or in the underground resistance, and those that died in concentration camps, including the victims of the holocaust. In those days the moment of silence was virtually observed by almost everyone. Trains stopped, all traffic stopped, all activities stopped, all noise was gone, one could hear some singing birds in the middle of the town. In later years more an more people went their way during these moments of silence, although still public services come to a standstill, and still many are silent.

Also the circle of victims was extended, including war casualties from Japan, Indonesia, Korea, Vietnam, and all peace missions. One of the newer habits in our country around Memorial Day is the debate about who to include as victim. Can perpetrators, enemy soldiers and accomplices be victims too? Veterans, the first generation victims and Jews generally don’t think so. What would the dead think? This reminds me of one of the poems of Owen in Benjamins Britten’s War Requiem. When two dead soldiers meet each other after death, the one says to the other: “I am the ennemy you killed, my friend. . . . Let us sleep now. . . ” Food for thought.

What do we think about when those moments of remembrance come? Most of us don’t know the victims personally, so for them a personal mourning process is not so obvious. Of course we can grief about war itself. We can feel our longing for peace. We can contemplate about our own violence, in thought or in action, about our own seed for conflict, and feel the deep regret. And also this day is an excellent opportunity to contemplate death itself. This is an obscured issue in our society, which is strange because we all have to deal with it. What is death? Where do we go in dying? Shall we live on, as an identity, as a remembrance, as non-personal spirit, in another world, or shall we just vanish? “You are dust, and to dust you shall return.” (Gen.3:19). But if that is so where then did our spirit, our mind, our soul come from? From nothing? Or are we reborn? Is reincarnation so? Are the death still with us, or are they definitely gone? What do we believe, and what do we want to believe? What are we afraid of? Is there fear or peace in our hearts?

Many great spiritual teachers state they have an answer to these questions. Despite their greatness, I don’t belief them. One of the reasons is that they have different answers. So these answers are not THE truth, but their personal truths. Nothing wrong with it, but it leaves us with the challenge to find our own truth. Notwithstanding so called near death experiences, I don’t belief that it is given to us human beings to know what there is after death, if anything. But we are gifted with the potential of faith, choice and belief. So let us find our own truth. For our own inner peace, for our redemption of fear and therefore the peace in the world.

(I apologize for mistakes in my English. Blogs are cursory – not stuff for correction by a native speaker)

Vrolijk Pasen!

Geef een reactie

Op vrijdag, na de kruisiging, kwam Jozef van Arimathéa naar Pilatus toe en vroeg of hij het lichaam van Jezus hebben mocht om te begraven. (terzijde: dat was een moedige daad, ingaande tegen de stemming onder het volk, die ons respect verdient.) Pilatus stond dat toe en Jezus werd gelegd in een nieuw graf, uitgehouwen in een rots. Het graf werd afgesloten met een steen en verzegeld (op verzoek van de hogepriester en de priesters, die bang waren dat zijn lichaam zou worden gestolen, en zo een onwaar gerucht van zijn opstanding zich zou verspreiden). Er werd een wacht bij geplaatst, en drie rouwende vrouwen, Maria Magdalena, Johanna en Maria de moeder van Jacobus hielden een dodenwake.

Op Zondag daalde er een engel neer, waarop de wachten prompt flauw vielen, maar de vrouwen waren moediger en aan hen werd de opstanding van Jezus aangekondigd. Ze verlieten daarop het graf. Toen het nadien geopend werd was het leeg. De wachters rapporteerden dat ze in slaap waren gevallen en dat het lichaam gestolen was. Dat zou nog waar kunnen zijn ook, maar het werkelijk ‘bewijs’ van Jezus’ opstanding ligt niet in de afwezigheid van zijn lichaam, maar in zijn verschijning elders: in Galilea op een berg aan de elf overgebleven discipelen, aan twee reizigers op weg naar Emmaüs, aan Maria Magdalena, en later aan de ‘ongelovige Thomas’, de discipelen aan het meer van Tiberias, en aan vele anderen. Na de hemelvaart werd hij niet meer gezien.

In vele spirituele tradities bestaat de overlevering dat de ziel na het sterven nog enige weken op aarde vertoeft, en de aanwezigheid van de gestorvene nog gevoeld wordt. En dan ineens, is de overledene echt weg, verdwenen. Ik heb dit als ervaring uit de eerste hand vernomen van verschillende getuigen, die net een dierbare verloren hadden. Dit kan natuurlijk een projectie zijn van de rouwende geest, maar het zou een ‘waarheid’ kunnen zijn. Ik zelf ben geneigd het laatste aan te nemen.

Hoe dit zij, Pasen zo bezien is het feest van het leven dat sterker is dan de dood. Anders gezegd: leven en dood zijn in wezen twee kanten van een medaille, twee zijnstoestanden. Met de dood houdt het leven niet op, maar gaat door in een andere vorm. We gaan ergens heen, of keren terug tot de oerbron, al dan niet als afzonderlijke identiteit. Zoals met Kerstmis de vraag rijst waar we eigenlijk vandaan komen, rijst met Pasen de vraag waar we heengaan. Beide feesten staan in cyclische samenhang met elkaar, en zijn feesten van leven en dood. Met Kerstmis hebben we kerstkransjes als symbool van deze cyclus, met Pasen paaseitjes als symbool van het onverwoestbare leven dat altijd maar door gaat. Verwante feesten. Zou het daarom zijn dat het vandaag sneeuwt, en we kans lopen op een Witte Pasen?

Niettemin: vrolijk Pasen!

De Lijdensweek: Stille Zaterdag

6 reacties

“Nu ben je dood, ik in de rouw, voor om door vanwege jou, en toch verlang ik nog naar jou” (Judith Herzberg, Klaagliedjes)

Stille Zaterdag, een dag van rouw. In de Katholieke kerken luiden vandaag de klokken niet, tot aan de Paaswake (vanavond). Een dag om eens even terug te blikken op de afgelopen dagen

Ik ben misschien af en toe wat cynisch geweest over gebrek aan aandacht voor de lijdensweek en de ‘glamour’ van de Matheus Passion in Naarden. Maar er is ook een andere kant. Overal in den lande werd de Matheus Passion opgevoerd, vaak op zeer behoorlijk niveau en in diepe aandacht. In het Concertgebouw werd Golgotha van Frank Martin gebracht, een bijzonder en alom geroemde uitvoering. Donderdagavond werd The Passion opgevoerd in de open lucht in Den Haag, waaraan ondanks de kou duizenden mensen deelnamen en dat werd uitgezonden door de televisie.

Dan wil ik nog even stil staan bij het delen van brood en wijn bij het Laatste Avondmaal. In de Christelijke traditie is dat de essentie van het Laatste Avondmaal, omdat door dit te herhalen Jezus ook nu in ons midden kan zijn (fysiek bij de Katholieken, daarom spreken ze van de heilige communie = gemeenschap, bij de Protestanten alleen geestelijk). Mij spreekt dit als symboliek alleen maar aan als je het losmaakt van de persoon Jezus. Je kan het avondmaal dan zien als een je verbinden met de Christusgeest, of Heilige Geest (bij Johannes: de Trooster), die in potentie in ons allemaal aanwezig is. Als niet godsdienstige zou ik dan denken aan ons religieus, of verbindend vermogen. Nog weer anders gezegd: als ons vermogen de Eenheid van alles te ervaren.

Ook wil ik met jullie nog even terug gaan naar de hof van Gethsemane, op donderdag. Wat is het toch moeilijk, om werkelijk aanwezig te zijn bij een mens in nood! En hoe groot is de eenzaamheid van diegene die zijn nek uitsteekt! Als puntje bij paaltje komt zullen de meeste mensen hem verlaten! En wat vraagt het een moed om als diegeen in moeilijkheden komt in het publiek te zeggen: ik hoor bij jou! Petrus lukt dat in elk geval niet. Terwijl Jezus binnen voor de hogepriester wordt geleid, ontkent hij desgevraagd tot drie keer toe dat hij bij Jezus hoort. Dan kraait er een haan. En herinnert hij zich dat Jezus dat voorspeld heeft. ‘Hij ging naar buiten en weende bitter’. Hoe invoelbaar.

Als Jezus voor de hogepriester bevestigd heeft dat hij God’s zoon is, wordt hij bespot en geslagen, en vroeg in de volgende morgen voor Pilatus geleid. Die wil hem eigenlijk niet veroordelen, want hij ziet geen kwaad in de man, maar hij wordt er door de menigte, die dreigt zijn onwilligheid aan de keizer te rapporteren, toe gedwongen. Jezus zegt het hem: je denkt wel dat je macht hebt mij ter dood ter veroordelen of vrij te laten, maar dat is niet zo. De enige macht ligt bij God. Jij vervult een rol in een proces dat voorspeld is en dat noodzakelijkerwijs zo moet plaats vinden. Interessant. Hebben we een vrije keuze, of spelen we slechts onze voorgeprogrammeerde rol?

Dat is in elk geval niet zoals Judas er over denkt. Die heeft bitter spijt, en wil zijn zilverlingen terug geven aan de overpriesters en de oudsten. Maar die huichelaars willen het niet hebben en wijzen alle verantwoordelijkheid af. Judas pleegt zelfmoord door zichzelf op te hangen. Hoe ellendig moet je je voelen om zoiets te doen – hij verdient ons aller mededogen. En als deze rol voorgeprogrammeerd zou zijn door God, is dit niet mijn God.

“Eli, Eli, lama sabachthani?” “Mijn God, mijn God, waarom hebt gij mij verlaten?” Dit waren volgens Mattheus de laatste woorden van Jezus aan het kruis. Zelfs hij, de rotsvaste in het geloof, heeft een moment van twijfel. Dat maakt hem zo menselijk – en of hij nu een werkelijk bestaande of een mythische figuur is, het maakt hem tot een van de onzen. Wij kunnen bij hem komen en de pijn voelen.

The rest is silence.*)

*) Shakespeare, Hamlet, zijn laatste woorden.