IJs, weder en Corona dienende word ik een dezer dagen in goede gezondheid 81 jaar – dank u voor de gelukswensen. En dan te bedenken dat ik me ooit had voorgenomen 75 jaar te worden. Maar dat project is dus grandioos mislukt. Hoe dit zij, ik ben dus weer een jaartje dichter bij de dood gekomen. Voor zover ik kan nagaan ben ik daar niet bang voor – hoewel, op het moment suprème me overgeven en alle controle loslaten . . ? – maar wel voor het mogelijke lijden dat daaraan vooraf zou kunnen gaan. De mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest, maar dat niet op komt dagen. Zo heeft hij meer te dragen dan God te dragen geeft.

Nu denk ik maar zo dat de meeste mensen, bewust of onbewust, hetzij bang zijn voor de dood of, net als ik, voor het lijden. De pandemie dreigt die angst meer naar de voorgrond te brengen, zoals eerder al de klimaatcrisis, die ons immers collectief bedreigt. Wel is de dreiging van de klimaatcrisis vager en verder weg dan die van de pandemie, maar toch kan ook het bewustzijn van dat gevaar de angst in ons oproepen. Met angst is moeilijk te leven. Veel van de ontkenning van beide problemen, en veel van de agressie en lelijkheid in de samenleving is daaruit te verklaren. Angst kan ons ook verlammen en doen vluchten in een houding van ‘na mij de zondvloed’.

Dat zijn dus allemaal geen constructieve manieren om met angst om te gaan. De angst onderdrukken is ook niet effectief; de angst is reëel en door deze weg te stoppen of te ontkennen wordt die onderhuids alleen maar groter, en heeft daar zijn schadelijke werking (depressie, verlies aan energie en levenslust, ziekte, wat dan ook). Maar wat dan wel? We zullen moeten leren met onze angsten te leven, door daarnaast veerkracht en hoop te ontwikkelen zodat die angst ons niet overmeestert of verlamt.

Hoe ontwikkelen we veerkracht en hoop? Door contact te maken met onze krachtbronnen: onze intuïtie, ons vermogen lief te hebben, onze kwaliteiten en talenten, onze innerlijke gids en last but not least onze hulpbronnen in de onzichtbare werelden, en dan vervolgens te handelen: doen wat onze handen en ons hart te doen vinden. Dan ‘sal ’t waerachtigh wel gaen. Twee weken geleden liet ik u mijn hoop zien, en vorige week wenste ik u een nieuw begin. Daar wil ik nu aan toevoegen dat ik u een jaar toewens vol veerkracht en hoop waarin u uw angst, als u die hebt, een plaats weet te geven.

• J.C. Bloem. Dit blog is mede geïnspireerd op het prachtige stuk Hoe de angst te bedwingen? van Marian Donner in Trouw van 16 december 2020