In mijn blog van 6 januari heb ik gesteld dat zuiverheid (van geest), meer nog dan compassie, een sleutel is voor een zinvol leven. Dat is zo omdat zuiverheid het mogelijk maakt om helder te kijken naar wat er in de wereld gaande is, zowel het mooie als het vreselijke, zonder daarbij meteen in een emotionele reactie te vervallen, en ook zonder dat je aangetast wordt door het lijden in de wereld. Dit schreef ik dus allemaal vóór de Parijse aanslagen.

Ik schreef daar ook dat een van de wegen om naar die zuiverheid te komen verstilling is. Het in stilte zijn leidt tot een innerlijke neutraliteit, van waaruit je in vrijheid kunt kiezen op welke wijze je terug keert naar de wereld. We gaan er daarbij van uit dat dit dan altijd op een constructieve en liefdevolle manier gebeurt. Maar zo is het niet. Ook extremisten en terroristen kennen dit proces. Veel islamistische strijders (en andere godsdienstige fanatici) komen tot hun terreurdaden na uitvoerige gebedssessies, die niet alleen in stilte plaats vinden, maar waarbij vaak ook een zekere innerlijke stilte en rust bereikt wordt. Hoe komt dit, hoe werkt dit?

Een interessant licht wordt hierop geworpen door Massoud Djabani, zelf ex-terrorist (Trouw van 15 januari j.l.). “Radicale en terroristische organisaties spelen bewust in op de gevoelens van emotioneel bewogen mensen.  . . . (bij mij) gevoelens van pijn, wanhoop en wraak . . . omdat mijn drie broers geëxecuteerd waren.”  Als je eenmaal binnen de organisatie bent word je gehersenspoeld, precies zoals dat gaat in een sekte of in heropvoedingskampen in een dictatuur. Er wordt constant op je ingepraat , en je wordt constant in een staat van uitputting en afzondering van de buitenwereld gehouden. Het spreekt vanzelf dat onder die condities tijden van collectief gebed weliswaar momenten van stilte zijn, maar niet leiden tot neutraliteit.

Hoe kun je als eenling hieraan ontsnappen? Bij Massoud gebeurde het doordat hij zwaar gewond in een ziekenhuis kwam te liggen, eenzaam en alleen, afgesneden van de sekte, waardoor de twijfel kon opborrelen: “waar zijn we in godsnaam mee bezig?” Er blijken dus twee soorten stilte te zijn, een neutrale stilte en een gekleurde stilte, met verschillende uitkomsten. En ook twee soorten groepsprocessen: één waarbij het extremisme versterkt wordt door indoctrinatie, en een ander, waarover mijn zoon schreef in het vorige blog, waarbij open communicatie centraal staat.

Wetende dat terrorisme ontstaat door indoctrinerende groepsprocessen , zoals in een sekte, is het wel interessant te bedenken dat we die condities als samenleving zelf creëren, namelijk door extremisten en terroristen in detentiecentra te zetten, bij elkaar en samen met gewone criminelen. De extremisten geven de criminelen weer een doel om voor te leven en te sterven, en de criminelen geven de extremisten allerlei praktische informatie over wapens en het gebruik van hun netwerk. Dit proces vindt wereldwijd plaats.

Als we het terrorisme zouden willen bestrijden door repressie: meer en strengere straffen, provocerende miltrailleursposten op kwetsbare punten, en zo meer, dan weten we dus wat we zullen oogsten: een politiestaat met toenemend terrorisme. Wat is een alternatief?

In mijn blog van 31 december pleitte ik voor een (politiek gerichte) beweging gebaseerd op de waarden van eerbied en wijsheid. Laat nu Avaaz net een actie hebben gestart waarbij ze je vragen een verklaring te ondertekenen waarin je de intentie uitspreekt je leven te baseren op de waarden van respect, wijsheid en dankbaarheid. Zie https://secure.avaaz.org/nl/three_principles_loc/?bgYEiab&v=51382. Als een half miljoen mensen deze verklaring tekenen zullen ze wereldleiders vragen hetzelfde te doen. Dit is een interessante ontwikkeling. Avaaz is een wereldwijde organisatie, die vele petities heeft georganiseerd om onrecht en destructieve beslissingen te bestrijden, met vaak verbluffende resultaten. Dit is de eerste keer dat ze, in hun eigen woorden, niet een protestcampagne maar een ontwikkelingscampagne organiseren. Doe mee en zegt het voort! Het heeft wel iets om bewust mee te doen aan de evolutie van de mensheid.