Tag archieven: cultuur

Amerikaanse arrogantie

Geef een reactie

In mijn werkzame keven heb ik veel contact gehad met Amerikanen. Een groot deel van mijn post-doctorale opleiding heb ik van Amerikanen gekregen. Ik heb in Amerika lezingen en workshops gegeven, en ben er ook een paar keer op vakantie gegaan. Ik heb er een wilderness quest gemaakt, enzovoort. Met enkele Amerikanen ben ik ook bevriend geraakt; één van hen, Danaan Parry was een zeer dierbare vriend met wie ik ook kort in Europa met vakantie ben geweest. Ik kon goed met de meeste Amerikanen opschieten, maar er viel me wel iets op. Vrijwel geen van die Amerikanen hadden ook maar enig idee van wat de culturen buiten Amerika inhielden. Ze beschouwden bovendien de Amerikaanse samenleving en cultuur als superieur aan alle andere in de wereld. Nu hebben de meeste landen wel een zeker chauvinisme in hun cultuur. Zelf was ik daar ook niet vrij van. Ik was trots op datgene waar we in Nederland goed in waren: de deltawerken, onze sociale wetgeving, onze wetenschap, onze gezondheidszorg, ons humaan asielbeleid en onze ontwikkelingshulp, en als er tijdens sportwedstrijden gewonnen werd vond ik dat mooi, en onze vlag riep ook wel enige chauvinistische gevoelens bij me op. Dat is allemaal wel voorbij, door twee oorzaken: enerzijds ben ik ouder geworden en meer mondiaal gericht, en anderzijds gooien onze politici met instemming van de meerderheid van onze bevolking alles waarin we uitblonken te grabbel.

Ook in Engeland en Frankrijk bestond en bestaat er een zeker chauvinisme. Maar de Verenigde Staten spannen in dit opzicht absoluut de kroon. Bovendien is een consequentie van hun chauvinisme, gekoppeld aan hun machtspositie, dat ze alles inde wereld willen regelen op hun voorwaarden met voorbijgaan aan wat de bevolkingen en landen die dit aangaat zelf willen. Van de situatie voorafgaand aan WO II ben ik niet zo goed op de hoogte, maar ik weet wel wat van de periode daarna die begon met de conferentie van Jalta (1945). Over de hoofden van alle betrokkenen heen regelden Roosevelt, Churchill en Stalin de verdeling van Europa. Terzijde: Ook toen werkten de VS samen met een Russische misdadige dictator, met rampzalige gevolgen: de koude oorlog met een aantal proxy oorlogen. Verder beschouwen de Verenigde Staten Zuid- en Midden-Amerika, Mexico en Canada als hun voor- en achtertuin, waarin het bestuur volgens hun regels moest worden geregeld (in de vorige eeuw ging dat voornamelijk via dictaturen). Dat is niet helemaal gelukt in enkele staten (bijvoorbeeld Costa Rica, Cuba en Canada), maar dat doet niets af aan het idee. Ook in Iran, Irak, Vietnam, Korea, Afghanistan hebben de Amerikanen hun wil willen opleggen met instemming van de meerderheid van de Amerikaanse kiezers – om maar wat voorbeelden te noemen.

Ook de Amerikanen die ik beschouwde als geestverwanten en soms als vrienden gingen niet vrijuit van dit chauvinisme, al was dat bij hen vaak subtiel en deels onbewust. Van de Amerikanen die ik heb ontmoet was het maar een handvol die daar echt vrij van waren, onder wie de eerder genoemde Danaan Parry. Niet voor niets is male chauvinistic pig een bekend Amerikaans scheldwoord. Daarom hoeft het geblaat van Trump, Vance en Musk ons niet te verbazen. Zij dramatiseren op karikaturale en misdadige wijze het Amerikaanse volkskarakter. In die zin zijn ze veel duidelijker dan alle na-oorlogse presidenten, bij wie dit ook aanwezig was (misschien met uitzondering van Eisenhower) maar meer verkapt. Zo zijn Trump en Musk een goede spiegel, waarin we ons eigen chauvinisme weerspiegeld kunnen zien. Dat is belangrijk, omdat een lichte en ironische vorm van chauvinisme weliswaar onschuldig is, maar het makkelijk kan ontaarden in racisme, discriminatie, minachting en onderdrukking; van de niet witte eigen bevolking of asielzoekers bijvoorbeeld. Wie zonder zonde is werpe de eerste steen. Ik zeg dit ook, want dan hoef ik geen steen te werpen.
_______________________
Disclaimer: Mijn mening over Amerikanen is puur gebaseerd op persoonlijke ervaring en ontbeert wetenschappelijke grond. Natuurlijk zijn er wel meer Amerikanen zoals de paar vrienden die ik hierboven noemde. Een goed voorbeeld daarvan zijn David Brooks, en Jonathan Capehart, Amerikaanse journalisten van de Washington Post en The New York Times in een interview met Amna Nawaz in een tv-uitzending van PBS News van 28 februari. Zie: https://www.pbs.org/newshour/show/brooks-and-capehart-on-the-implications-of-trumps-altercation-with-zelensky

Toren van Babel.

Een quantum sprong in de cultuur – II

Geef een reactie

Als je de Europese cultuurgeschiedenis sinds de Middeleeuwen globaal bekijkt kun je drie tijdsvakken onderscheiden: de traditionele periode, de moderne periode en de post-moderne periode. Deze perioden zijn niet strak te onderscheiden, want ze lopen geleidelijk in elkaar over en overlappen elkaar. Maar in grote lijnen kun je zeggen: de traditionele periode valt samen met de middeleeuwen, de moderne periode begint zo ongeveer met de Renaissance, en de post-moderne periode omstreeks 1950.Terzijde: dit moet niet verward worden met de termen modernisme en post-modernisme in de kunst en de architectuur. Dat zijn stijlaanduidingen, waarbij het begin vathm_komposition-mit-rot_-gelb_-blau-und-schwarzn het modernisme omstreeks 1890 wordt gedateerd. Het begin van de post-moderne cultuur en het post-modernisme valt wel samen: omstreeks 1950; het jaart
al dat ook vaak wordt genoemd als het begin van het antropoceen: het geologische tijdperk waarbij de invloed van de mens de geologische en ecologische ontwikkelingen bepaalt. Toeval?

Het voert voor dit blog te ver om op deze cultuurgeschiedenis uitgebreid in te gaan, maar ik wil er toch in het kort iets over zeggen. De traditionele periode werd – in het Westen – gekenmerkt door de de tien geboden, alsmede de deugden die waren voorgeschreven door het Christendom, zoals vroomheid en liefde, en de hoofdzonden, zoals hoogmoed, onkuisheid, hebzucht en luiheid. (In andere traditionele culturen gelden soortgelijke voorschriften en waarden). De moderne periode begint zoals gezegd met de Renaissance, en een herwaardering van de klassieke oudheid. Daarna spelen grote denkers en wetenschappers een rol, zoals Descartes, Galileï, en later de denkers van de Verlichting: Rousseau, Voltaire, Kant, Locke, Spinoza, en vele, vele anderen. Centrale waarden in de moderne periode zijn: het belang van de rede, vrijheid van denken, tolerantie, openheid van geest en persoonlijke verantwoordelijkheid. De post-moderne tijd wordt voorafgegaan door denkers als Arthur Schopenhauer (1e helft 19e eeuw), Friedrich Nietschze (2e helft 19e eeuw) en Oswald Spengler (begin 20e eeuw). Moderne postmodernisten zijn filosofen als Baudrillard en Foucault. Kenmerkend is nu dat alles gerelativeerd wordt, zowel de waarheid – er is geen vaste waarheid meer, waarheden worden meningen – als waarden. Dat leidt tot een ongebreideld individualisme

Dit korte overzicht is zo summier dat het natuurlijk geen recht doet aan de Europese cultuurgeschiedenis, maar ik heb het even nodig voor wat ik hierna wil betogen. (Voor wie geïnteresseerd is: ik heb hier veel uitvoeriger over geschreven in hoofdstuk 4 van mijn boek uit 2012: Voor niets gaat de zon op – blauwdruk voor een waardige wereld).
De traditionele en de moderne cultuur hebben de Europese cultuur gedurende eeuwen gedomineerd. Het is niet te hopen dat dit met de postmoderne cultuur ook gebeurt, want de postmoderne cultuur heeft nu al geleid tot sommige van de meer onwenselijke verschijnselen in onze samenleving. Ik noem de geringe zorg voor elkaar en de wereld om ons heen (leidend tot het neo-liberalisme en de daaruit voortvloeiende economische ongelijkheid en de klimaatproblematiek), het teloor gaan van fatsoenlijke omgangsvormen, en een ongeremd egoïsme. Het leidt ook tot vormen van leiderschap waar we niets aan hebben: pragmatici en managers zonder enige bevlogenheid aan de ene kant en narcistische volksmenners ter andere zijde. Maar misschien is een culturele omwenteling mogelijk, Daarover in een volgend blog.