Prinsjesdag en de algemene beschouwingen zijn nu voorbij, en we weten nu wat we van deze regering kunnen verwachten. Ik geloof niet dat de meesten van ons zich realiseren wat voor een ramp er boven ons land hangt. Niemand kan dat wat mij betreft beter beschrijven dan Dirk Bezemer in de Groene Amsterdammer nr. 36 van 4 september 2024. Daarom neem ik nu die column van hem over. Dit blog wordt daardoor wel veel langer dan u van mij gewend bent, maar dat neem ik op de koop toe. Als het u te lang is, dan kunt u het gewoon overslaan toch?
De begroting is rond! Wat kunnen we dus verwachten?
Dit werd het kabinet dat er nu eindelijk eens voor de gewone Nederlander wilde zijn. De gewone Nederlander liep immers vast in ingewikkelde toeslagen. Haar inkomen uitgehold door inflatie. Haar baanzekerheid ondermijnd door flexwerk, en de oneerlijke concurrentie van uitgebuite arbeidsmigranten. Openbaar vervoer was duurder en onzekerder geworden, of lokaal afgeschaft. De tandarts en kinderopvang waren overgenomen door private equity, zodat de prijzen stegen en de kwaliteit daalde.
Het onderwijs leed onder mobieltjes en toetsdwang. Docenten verloren autonomie, en er waren er bovendien steeds minder, juist daar waar goed onderwijs het hardst nodig is. Voor de gewone Nederlander was de kans op een betaalbare woning snel geslonken door afgeschaft woningbeleid en geslonken corporaties. Investeerders en huisjesmelkers kregen ruim baan om prijzen en huren op te drijven.
De gewone Nederlander woont naast Tata, Schiphol en Chemours, of achter een megastal. Er zijn rondom de Nederlander steeds minder insecten, vogels en vlinders te vinden. Haar gezondheid lijdt onder overgewicht, lawaai, fijnstof, PFAS en ammoniak. Sommige gewone Nederlanders runnen zelf zo’n megastal. Ze willen ontkomen aan de dwingende logica van agrobedrijven en aan de hoge schulden die daarbij horen. Ze snakken naar helder beleid dat hen helpt het anders te doen. Ook de vlinders snakken ernaar.
Het nieuwe kabinet, dat er voor de gewone Nederlander was, zou dus een andere koers in moeten slaan. Het hoefde er niet eens nieuwe ideeën voor te hebben.
Er zijn al aanbevelingen van de commissie-Borstlap voor een rechtvaardiger en beter werkende arbeidsmarkt. Gewoon, door Nederlandse wetgeving over loon en werkomstandigheden toe te passen. Uitbuiting van arbeidsmigranten zou niet meer lonen, de migratiedruk op voorzieningen en woningen zou afnemen, werk zou lonender en gezonder worden. Drie vliegen in één klap.
Er lag ook al het voorstel voor een belasting op de waardestijging van vastgoed die miljarden op zal leveren. Dat zou én de woningspeculatie bestrijden én fiscale ruimte scheppen voor meer bestaanszekerheid.
Het Kabinet voor de gewone Nederlander zou dan fors kunnen investeren in de spoorwegen, in onderwijs en woningcorporaties. Het zou eindelijk integraal kunnen kijken naar het verouderde bedrijfsmodel van Nederland: uitbuitarbeid, distributiecentra, vliegtuighub, vleesexport, en financiële investeringen die de samenleving niets opleveren. Het zou eindelijk eens vragen hoe de gewone Nederlander geholpen was bij de lobby’s van banken, agro en voedselindustrie waardoor verandering, ondanks goede ideeën, maar niet van de grond kwam.
En wat doet het kabinet?
De NS moet bedelen om geld, boeken en andere cultuur worden duurder, het mes gaat in wetenschappelijk onderwijs en onderzoek. Kijk, dat is een mooi begin. De geplande verhoging van het minimumloon wordt teruggedraaid. Check, meer bestaanszekerheid. Beursgenoteerde bedrijven kunnen toch belastingvrij eigen aandelen inkopen, zodat de winst niet naar investeringen en innovatie gaat. Prima ideetje. Brandstof blijft voor iedereen tot 2025 goedkoper en voor boeren permanent; een aangekondigde CO2-heffing wordt teruggedraaid, de aanschaf van elektrische auto’s wordt niet meer gesubsidieerd. Een mooie stap in het stimuleren van de Chinese auto-industrie en het afremmen van de klimaattransitie.
Het is om razend van te worden. Nederland loopt vast en moet op de schop, het land heeft daartoe een uitstekende uitgangspositie en geweldige kansen. Zoveel crisissituaties, zoveel goede ideeën, en dan zulke onbenullige plannen?
Inhoudelijk is dit niet te snappen, politiek helaas wel. De PVV is er voor Geert Wilders, de BBB om de agrarische status quo in stand te houden. In die hoek walmt de ideeënarmoede je tegemoet. Veertien van de 28 bewindslieden zitten er voor iemand met geel haar of om de veestapel groot te houden, serieus kun je ze eigenlijk niet nemen. De VVD heeft uitstellen tot regeerstijl verheven, ook hier geen verrassing. NSC benoemt veel van de problemen in haar verkiezingsprogramma, maar bijt zich tot nu toe vast in de vernederlandsing van het onderwijs, minder transgenderwetgeving en box 3 oplossen. Tja.
Gewone en andere Nederlanders dreigen in onbenulligheid gesmoord te worden. Het is nu tijd dat de kiezer, populistisch of niet, de partijen aan hun beloftes gaat houden.